Cleopatra

Da Wikipedia
ZE-P
Sta paggina chie a l'è scrita in zeneize
co' ina grafia tipo quella do Prian do 1745
A famôza Cleopàtra, a galante do Césare, statua de marmo a-o Metropolitan Museum of Arts a Neuva York

Cleopatra, nomme de varie regiñe e prinçipesse da dinastia macedone ò de varie dinastie ellenistiche:

1. Urtima moggê de Feipo II de Macedonia, costreita a amaççase, doppo a morte do maio, da Olimpiade, precedente moggê de Feipo II.

2. Figgia de Feipo II e de Olimpiade, a sposò o barba materno Lusciandro re d'Epiro (336 a.C.). Restâ doppo varie vexende viddoa e, a-o tempo mæximo, unica erede legittima do regno de Macedonia, a fu domandâ in sposa da molti che ambivan a-a succescion de Lusciandro Magno. Quande peró a se decise a sposâ Tolomeo, a fu fæta amaççâ da Antigono (309).

3. Cleopatra I Sira, figgia de Antioco III, a sposò into 194-93 a.C. Tolomeo V, a-a morte do quæ (181) a l'eserçitò a rezzença pe o figgio Tolomeo VI, seguindo un indirizzo favoeive a-i Romen; a moì into 173.

4. Cleopatra II, figgia da precedente, primma sposa do fræ Tolomeo VI (173 a.C.), da pœu de l'âtro fræ Tolomeo VIII (144) co-o quæ a visse in continuo contrasto. A moì into 115 circa.

5. Cleopatra Thea, figgia da precedente, moggê de Lusciandro Bala verso o 150 a.C., da pœu de Demetrio II Nicatô, da pœu de Antioco VII Sidete. A fu assascinâ da-o figgio Antioco VIII (121). A l'é da distingue da-a sœu minô omonima ch'a l'andò sposa a-o barba Tolomeo VIII.

6. Cleopatra Trifeña, figgia de Tolomeo VIII e de Cleopatra II, sœu de Cleopatra Thea: a sposò Antioco VIII into 124 a.C. e fu ammaççâ into 113. A l'é da distingue da doe omonime: uña (Cleopatra V Trifeña) figgia de Tolomeo IX e sposa do fræ de Tolomeo XII; l'âtra (Cleopatra VI Trifeña) figgia de Cleopatra V Trifeña e de Tolomeo XII e sœu de Cleopatra VII Filopatô.

7. Cleopatra Berenixe III, figgia de Tolomeo IX e moggê do barba Tolomeo X. A fu a longo in exilio co-o maio; doppo a morte de lê (88 a.C.), regiña assemme a-o poæ tornao lê ascì da l'exilio e, morto lê ascì (80), pe quarche meize sola sovraña.

8. Cleopatra Selene, figgia de Tolomeo VIII, a sposò succescivamente Tolomeo IX (115 a.C.), Antioco VIII de Sciria (104), Antioco IX (96), Antioco X (95). Assediâ da Tigrañe in Tolemaide, a fu fæta prexonea e ammaççâ (69). A l'é da distingue da un'âtra Cleopatra Selene, figgia de Marc'Antogno e de Cleopatra VII, ch'a l'andò sposa (20 a.C.) a Giuba II de Numidia, da-o quæ a l'ebbe Tolomeo, re de Maoretania.

9. Cleopatra VII Filopatô, figgia (n. 69 a.C.) de Tolomeo XII, da-o quæ a fu pe testamento associâ a-o fræ Tolomeo XIII into regno (51). Costreita da primma a fuzzî da Lusciandria pe l'ostilitæ di ministri, a l'ariescì a intrâ inte grazie de Çesare ch'o l'associò into poei a l'âtro fræ Tolomeo XIV (47); da-a relaçion co-o Çesare, Cleopatra a l'ebbe un figgio, ciammao Çesaion da-i Lusciandrin (47). A seguì da pœu l'amante a Romma donde a tornò in Lusciandria a-a morte de lê (44); doppo Filippi, Cleopatra a se avexinò a Antogno çercando de fane strumento pe e proprie ambiçioin tanto da pai che i doi miesan a ricostruî una monarchia orientâ in ópoxiçion a Romma. Ma int'o scontro navâ de Azio (31) naofragò, co-a vittoia de Ottavian, o soeunno antiroman de Cleopatra che, visto van ogni tentativo de trâ da-a so o vinçitô, a se dette a morte faxendose foscia adentâ da un aspio.

A figua de quest'urtima Cleopatra ha l'ha fornio inspiaçion a innomieive œuvie lettiaie e artisteghe. Fra e primme, a tragedia de William Shakespeare, Antony and Cleopatra (1607 circa), e quelle de É. Jodelle, Cléopâtre captive (1552) e de Fr. Rojas Zorrilla, Los áspides de Cleopatra: o romanço de cappa e spaa Cléopatre (12 voll., 1647-58) de G. de Costes de a Calprenède; l'omonima tragedia de Vittoio Alfieri (1775); a longa novella Une nuit de Cléopatre (1845), de Th. Gautie; o poema drammatico Cleopatra (1878) de Pietro Cossa; a commedia Caesar and Cleopatra de G. B. Shaw (1899); e infin, a tragedia Cleopatra de N. Iorga (1928). A figua de Cleopatra a g'ha ascì parte noteive into romanço The ides of March de Th. Wilde (1950).

Inte arte figuative, da-o sec. 16°, l'é diffuso in particolâ o tema da morte de Cleopatra (œuvie de Bronzin, G. Ren, Guerçin, ecc.).

In campo muxicâ son da ricordâ a Cleopatra de Domenego Cimarosa (1790); l'ótóio omonimo de Hector Berlioz (1835); i intermezi scinfonichi de L. Mancinelli (1877) pe a Cleopatra de P. Cossa; l'œuvia de V. Massé, Une nuit de Cléopâtre (1885), sciu libretto de J. Barbie desonto da-a novella do Gautier e quella de J. Massenet Cléopâtre, rappresentâ a Montecarlo into 1914.