Îzoe Canâie

Da Wikipedia
(Rindirisòu da Isoe Canaie)
ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Îzoe Canâie
comunitæ outònoma
(ES) Comunidad Autónoma de Canarias
Îzoe Canâie – Stemma Îzoe Canâie – Bandiera
Îzoe Canâie – Veduta
Îzoe Canâie – Veduta
E Canâie da-o satèlite
Localizaçión
StâtoSpàgna Spàgna
Aministraçión
Capolêugo Santa Cruz de Tenerife
Las Palmas de Gran Canaria
PrescidénteÁngel Víctor Torres (PSOE) da-o 12-07-2019
Dæta de instituçión10 de agósto do 1982
Teritöio
Coordinæ:
do capolêugo
28°32′09.6″N 15°44′56.4″W / 28.536°N 15.749°W28.536; -15.749 (Îzoe Canâie)
Superfìcce7 446,95 km²
Abitanti2 176 412[1] (2022)
Denscitæ292,26 ab./km²
Provìnse Las Palmas
 Santa Cruz de Tenerife
Comùn88
Âtre informaçioìn
LéngoeSpagnòllo
CAPCN
Fûzo oràrioFuso orario mancànte (man)
ISO 3166-2ES-CN
Nomme abitanti(es) canari ò isleño
PIL(nominâle) 42.656 mln de [2]
PIL procapite(nominâle) 18.990 [2]
Raprezentànsa parlamentâre15 congrescìsti, 13 senatoî
ÌnnoHimno de Canarias
Cartògrafîa
Îzoe Canâie – Localizzazione
Îzoe Canâie – Localizzazione
Îzoe Canâie – Mappa
Îzoe Canâie – Mappa
Màppa fìxica de Îzoe Canâie
Scîto instituçionâle

E Îzoe Canâie (Islas Canarias in spagnòllo) són 'n arçipélago de òrìgine vulcànica scitoòu inte l'Òcêano Atlàntico, a-o nòrd-èst de l'Àfrica, ch'o l'é a sêde de unn-a de comunitæ outònome da Spàgna, a Comunitæ Outònoma de Canâie (Comunidad Autónoma de Canarias in spagnòllo). E Canâie són unn-a de naçionalitæ stòriche do régno spagnòllo[3][4] e unn-a de regioìn ultraperifériche de l'Unión Eoropêa[5].

In sciâ bâze do sò Statûto d'Outonomîa[6], e capitâle da comunitæ outònoma són e dôe çitæ de Santa Cruz de Tenerife e de Las Palmas de Gran Canaria[6].

Giögrafîa[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'arçipélago de Îzoe Canâie o se conpónn-e de éutto îzoe, çìnque izoöti, éutto schéuggi e o mâ. Da-o pónto de vìsto polìtico, l'arçipélago o l'é formòu de sètte îzoe co-in'aministraçión indipendénte e unn-a, La Graciosa, ch'a l'é aministrâ cómme 'na pedanía[n. 1]. E îzoe co-ina sò aministraçión són quélle de El Hierro, La Gomera, La Palma e Tenerife, che fórman a provìnsa de Santa Cruz de Tenerife, e quélle de Fuerteventura, Gran Canaria e Lanzarote, inta provìnsa de Las Palmas[n. 2]. Ciù de ste îzoe chi, gh'é i izoöti dezabitæ de Montaña Clara, Alegranza, Roque del Este e Roque del Oeste che fórman l'arçipélago Chinijo insémme a l'îzoa de La Graciosa, e quéllo de Lobos, tùtti drénto a-a provìnsa de Las Palmas[n. 3]. Gh'é pöi di schéuggi che se trêuvan inte ægoe de l'arçipélago, sàiva a dî quélli de Salmor, Fasnia, Bonanza, Garachico e Anaga inta provìnsa de Santa Cruz de Tenerife e quélli de Gando e Farallón de Sardina inte quélla de Gran Canaria. In sciâ fìn, o teritöio da comunitæ outònoma o l'inclùdde e ægoe d'in gîo a l'arçipélago ascì, ch'én drénto a zöna marìtima speciâle da comunitæ outònoma, determinâ da l'unión di pónti estrêmi de îzoe e di izoöti[6]. E Canâie són l'ùnica comunitæ outònoma spagnòlla a-avéi di tòcchi de mâ cómme pàrte costitoénte da sò superfìcce[9].

L'arçipélago o se trêuva inte l'Àfrica de nòrd-òvest, da-arénte a-a còsta do Maròcco do sùd e do Sahara de Ponénte do nòrd, tra e cordinæ 27º 37' e 29º 25' de latitùdine nòrd e 13º 20' e 18º 10' de longitùdine òvest[10]. L'îzoa de Fuerteventura a l'é a 95 km da-a còsta africànn-a. A distànsa mìnima co-o continénte eoropêo a l'é de ciù ò mêno 940 km, sàiva a dî quélla tra l'izoöto de Alegranza e o câo de Sagres, in Portogàllo. Pi-â sò poxiçión giögràfica, l'arçipélago o l'é a región ciù a sùd e ciù a ponénte do Régno de Spàgna. Storicaménte, e Canâie són dónca stæte o pónte tra tréi continénti: l'Àfrica, l'América e l'Eoröpa[11].

Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]

E Canâie són stæte tórna descovèrte da-i eoropêi inte l'ànno 1312, co-o desbàrco do navegatô zenéize Lanzaòtto Maroxéllo in sce l'îzoa de Lanzarote, che da lê a l'à pigiòu o nómme.

Pòsti de interèsse[modìfica | modìfica wikitèsto]

Economîa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Coltûa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Manifestaçioìn[modìfica | modìfica wikitèsto]

Fèste e fêe[modìfica | modìfica wikitèsto]

Comunicaçioìn[modìfica | modìfica wikitèsto]

Aministraçión[modìfica | modìfica wikitèsto]

Màppa di comùn de Îzoe Canâie

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

Nòtte a-o tèsto
  1. Prìmma do zùgno do 2018, La Graciosa a l'êa consciderâ cómme 'n izoöto, méntre da quéllo moménto a l'é pasâ a-o status de euténn-a îzoa abitâ de l'arçipélago co-ina moçión a-o Senâto, scibén che da-o pónto de vìsta aministratîvo a l'é de lóngo consciderâ cómme pàrte de l'îzoa de Lanzarote[7][8].
  2. No gh'é de conséggi provinsâli cómme into rèsto da Spàgna, con ciaschedùnn-a îzoa ch'a l'é pe cóntra governâ da-o sò cabildo insular.
  3. L'arçipélago Chinijo o l'é governòu da-o cabildo de Lanzarote e l'izoöto de Lobos da quéllo de Fuerteventura.
Nòtte bibliogràfiche
  1. (ES) Población inscrita en el Padrón Continuo por comunidades y ciudades autónomas (PDF), INE.
  2. 2,0 2,1 (ES) PIB de las Islas Canarias, in sce datosmacro.expansion.com. URL consultòu o 7 lùggio 2023.
  3. (ES) Reforma de Estatuto de las Islas Canarias, in sce gobcan.es. URL consultòu o 7 lùggio 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 15 màzzo 2006).
  4. (ES) Canarias en la España contemporánea: La formación de una nacionalidad histórica, in sce coloquioscanariasamerica.casadecolon.com. URL consultòu o 7 lùggio 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 7 lùggio 2016).
  5. (EN) EUR-Lex - 32006L0112 - EN - EUR-Lex, in sce eur-lex.europa.eu. URL consultòu o 7 lùggio 2023.
  6. 6,0 6,1 6,2 (ES) Estatuto de Autonomía de Canarias en el Boletín Oficial del Estado (PDF), in sce boe.es. URL consultòu o 7 lùggio 2023.
  7. (ES) Agustín Monzón, La Graciosa se convierte en la octava isla de Canarias, in sce elindependiente.com, 26 zùgno 2017. URL consultòu l'8 lùggio 2023.
  8. (ES) La Graciosa: así es la octava isla canaria habitada reconocida por el Senado, in sce abc.es, 26 zùgno 2017. URL consultòu l'8 lùggio 2023.
  9. (ES) Efe - Las Palmas de Gran Canaria, El nuevo Estatuto reconocerá a Canarias como la primera autonomía con mar, in sce eldiario.es, 26 lùggio 2018. URL consultòu l'8 lùggio 2023.
  10. (ES) Natura y cultura de las Islas Canarias, Tafor Publicaciones, 1997, ISBN 84-922431-1-2.
  11. (ES) Canarias, un puente entre continentes, in sce ads.rubiconproject.com. URL consultòu l'8 lùggio 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 9 zùgno 2021).

Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Conligaménti estèrni[modìfica | modìfica wikitèsto]

Contròllo de outoritæVIAF (EN148386330 · ISNI (EN0000 0001 2243 3059 · LCCN (ENn82164461 · GND (DE4073188-1 · BNF (FRcb12263408m (data) · BNE (ESXX450541 (data) · NDL (ENJA00628362 · WorldCat Identities (ENn82-164461