Blazón popolâre
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
In blazón popolâre o l'é o nomiâgio de 'n pàize, de 'na región ò da seu génte, de sòlito creòu da-e génte de comunitæ d'in gîo pe mincionâli ò méttili in derixón. O blazón o se peu prezentâ inta fórma de nómme, d'agetîvo ò de cùrta frâze, pò-u sòlito mìssa in rìmma. In sénso ciù ànpio, inte l'etnologîa, sto tèrmine chi o l'é dêuviòu p'indicâ i stereòtipi atriboîi a 'n çèrto scîto ò etnîa.
St'espresción chi a vêgne da-o françéize blason populaire, tèrmine creòu e spantegòu da-i etnòloghi françéixi Eugène Rolland e Paul Sébillot, che inti seu stùddi e riçèrche àivan comensòu a-arechéugge i blazoìn do pòsto.
Blazoìn lìguri
[modìfica | modìfica wikitèsto]Fórme brêvi
[modìfica | modìfica wikitèsto]Chi aprêuvo gh'é 'na lìsta parçiâle di blazoìn registræ inta léngoa lìgure, quànde in fórma de nómme ò d'agetîvo, dæti a pàixi ò teritöi da Ligùria lengoìstica e mìssi in órdine pe nómme do scîto interesòu, co-ina spiegaçión in sciâ seu òrìgine, quand'a l'é disponìbile.
| Scîto interesòu | Blazón | Òrìgine do blazón e âtre informaçioìn |
|---|---|---|
| A Bastia (Arbenga) | Scure azi | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| A Bastia (Arbenga) | Ciantasücche | Registròu a Garlénda[2]. |
| A Cêve | Tira pelle | Da-o chêuio pe fâ e scàrpe, ativitæ consciderâ comùn tra e génte do pòsto; registròu a Onêgia[3]. |
| A Cêve | S'ciappa banche | Cómme sôvia, a fòrsa de picâ in sciô bànco do scarpâ; registròu de lóngo a Onêgia[3]. |
| A Cêve | Ganci | De persónn-a desonèsta, ch'a prêuva a invescigâ i âtri; registròu a-e Vìlle de Sàn Pê (Borgomâ)[4]. |
| A Chiuroira (Ulmèa) | Cauzui | Registròu in Ormêa[5]. |
| A Ciagia (Briga Auta) | Mangia lëngöi | Registròu inte l'Èrta Valàdda de l'Arêuscia, o veu dî "màngia lagheu" e pò-u sòlito dêuviòu in rìmma into mòddo de dî ciaṡasöi, mangia lëngöi[6]. |
| A Ciagia (Briga Auta) | Büžàrdi | Registròu pròpio a-a Ciàzza[7]. |
| A Ciunèa (Ulmèa) | Lodri | Registròu in Ormêa[5]. |
| A Maina (Dian) | Strasùi | Registròu a Sàn Bertomê[8]. |
| A Marina (Finô) | Gnabbri | Da-o nómme de 'na pugnàtta, dîta a gnabbra, dêuviâ pe ténze e ræ, scicómme che a-a pésca se dedicâva a ciù pàrte de génte da Mænn-a do Finâ[9]. |
| Ar̂asce | Campamorti | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Ar̂asce | Mangiapesci | Registròu a Castrevêgio[10]. Ligòu a-a pésca, unn-a de ativitæ ciù inportànti praticæ da-i arascìn. |
| Ar̂asce | Furmaggèi | Registròu in Aràsce[11]. |
| Ar̂asce | Cogalegna / Caga leggna | Registròu in Aràsce[11] e a Garlénda[2] ascì. |
| A Riva (A Villa) | Spiantùn | Registròu a San Bertomê[12]. |
| Arbenga | Pansemarse | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Arbenga | Faccia giana | De maròtto in génere, into detàggio dovûo a-a brùtta âia ch'a tiâva inta Ciànn-a, spécce d'in gîo a-e cortivaçioìn da càneva. Registròu a Castrevêgio[10]. |
| Arbenga | Ladri | Se dîxe che i arbenganéixi àggen di rapòrti no goæi legìtimi mànco fra de liâtri, tànto ch'o l'è famôzo inta Tæra Brigàsca o mòddo de dî Èssu cum'i ladri d'Arbenga, ch'ëngin li s'abrassu e 'ngin li s'amassu. Registròu a Ùpega[13]. |
| Arbenga | Mangia trippe marse | Registròu in Aràsce[11] e a Garlénda[2] ascì. |
| Arbisöa | Rompiciappi | -[14] |
| Arborèu (?) | Cianta furche | Registròu a Garlénda[2]. |
| A Riva (Vìlla Faròdi) | Spiantùi | -[15] |
| A Saréa (A Maina, U Dian) | Barilei | Portoéi de barî pìn de liàmme, blazón sconpartîo con I Gurlèi; registròu a Onêgia[16]. |
| A Særa (A Særa) | Moîe | -[17] |
| A Saiöra (Ciüxavéja) | Antecriste | Registròu a-e Vìlle de Sàn Pê (Borgomâ)[4]. |
| A Surva (Ar̂asce) | Mangiamuscìn | Registròu in Aràsce[11]. |
| A Villa (Vìlla Faròdi) | Gânci | De persónn-a desonèsta, ch'a prêuva a invescigâ i âtri; registròu a Sàn Bertomê[18]. |
| Barestìn | Teretetè | Registròu a Castrevêgio[10]. De probàbile in riferiménto a-o parlâ do pòsto. |
| Bardenèi | Patatai | Bén conosciûe e patàtte da Bórmia, e into detàggio quélle de Bardenèi e de Vétria, fraçión de Calisàn. Registròu a Castrevêgio[10]. |
| Bassanegu (Casanöva) | Tira laççetti | Registròu a Garlénda[2]. |
| Begæ (Zêna) | Mangiapolenta | -[19] |
| Bösanæo (Zêna) | Cocólli | Da-o cocóllo, qualitæ de frisceu pò-u sòlito fæta con fænn-a de çéixai, pòula che però a veu dî néscio e credulón ascì[19]. |
| Borṡi (Borṡi e Veressi) | Favê | P'êse, segóndo a tradiçión, di gràn consumatoî de bazànn-e/fâve[20][21][22][19] e, pe de ciù, di seu gréndi produtoî[23]. |
| Bòrzoi (Zêna) | Bazànn-e | Blazón patîo mâi tànto che, prezentàndose a-e fèste de Bòrzoi co-ina bazànn-a mìssa in sce 'n'oêgia ò infiâ into capéllo, gh'êa o réizego d'êse remenæ[19]. |
| Burmia | Lunbôrdi | Registròu a-o Finâ, ligòu a-e stràdde che partìndo da-o Marchexâto montâvan vèrso e tære spagnòlle inta Lonbardîa[24]. |
| Bussu"èu (Villanöva) | Mangia ca"elli | I ca"elli són i faxêu cresciûi ciù in èrto, in sciâ çìmma da cànna, ch'êan dónca arecugéiti pe ùrtimi e mangiæ in câza, méntre i ciù bàssi êan pò-u sòlito vendûi. Registròu a Vilanêuva[25]. |
| Braxî (Zêna) | Gî | Da-a béstia co-o mæximo nómme[19]. |
| Canpomón | Ciàtti | -[19] |
| Carizàn | Patatoìn | Dîti coscì scicómme che-e patàtte da Bórmia êan bén bén conosciûe inti scîti d'in gîo[14]. |
| Casanöva | Sghiri e scigu"i | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Casanöva | Picchetti | In génere, chi o l'à pe fìxima o picâ e génte. Registròu a Castrevêgio[10]. |
| Casanöva | Scignurotti | Registròu a Garlénda[2]. |
| Castrevegliu | Brava gente | Registròu a Castrevêgio[10]. |
| Cauderaira (A Cêve) | Fanguttui | Sàiva a dî "portoéi de fangòtti"; registròu a Onêgia[3]. |
| Certôza (Zêna) | Meisanette | -[19] |
| Certôza (Zêna) | Ministri | Sentîi cómme che se credéivan de savéi tùtto lô[19]. |
| Chêumago (Sant'Orçéize) | Rubàtta méie | -[26] |
| Çiânexi | Radiciæ | Sàiva a dî "che gh'agùsta e réixe"[19]. |
| Ciüsaveja | Sèra porte | Pò-u serâ e pòrte pe poîa di viandànti de pàsso, dîto inti ténpi de quànde se lasciâva ancón a ciâve inta ciavéuia; registròu a Onêgia[16] e into sêu entrotæra[4]. |
| Cixan | Larghi de bucca e strecci de man | Registròu a Castrevêgio[10]. |
| Cixan | Ballerin | Registròu a Castrevêgio[10]. |
| Cixan | Nessci | Pe fâghe a rìmma Quandu u mà u l'è sènsa pessci, Cixan u l'è sènsa nessci. Registròu in Conscénte[27]. |
| Coghêu | Parpelìn bruxæ | Pe-i efètti do manezâ a câsìnn-a, ativitæ bén inportànte pò-u pàize scìnn-a da-o sécolo XII[26]. |
| Còiri | Troietta | -[14] |
| Côrxi | Avvocati | -[14] |
| Cosu (Ar̂asce) | Cücchi | Registròu a Villanêuva[1]. |
| Cravàsco (Canpomón) | Rànca çéppi | -[26] |
| Cremén (Zêna) | Zânélli | Da-o vèrme de castàgne e da frûta[26]. |
| Cunscente (Cixan) | Giüdei | Pe fâghe a rìmma Cunscentìn da l'anima persa, porta u cristu aa reversa. Da reversa sin ai pèi, cunscentìn sun tütti giüdei. Registròu in Cixàn[28]. |
| Cuxe | Sciacca nuxe | Dîto in rìmma co-o nómme do pàize; registròu a Onêgia[3]. |
| Déju (Vìlla Faròdi) | Cravài | -[29] |
| Degna (Casanöva) | Gentilommi | Registròu a Garlénda[2]. |
| Dusaiga | Baunéi | Pò-u fæto de parlâ de spésso fêua de propòxito; registròu a Canporósso[30]. |
| E Cianche (A Viuṡèna, Urméa) | Rübata piröi | Registròu a-a Viozæna, o veu dî "arubàtta poieu" e pò-u sòlito o l'é dêuviòu in rìmma into mòddo de dî cianchiröi rübata piröi[31]. |
| E Grimaude (Ventemiglia) | Figunìn | Registròu in monegàsco, da l'òrìgine sconpartîa co-o ciù conosciûo figùn[32]. |
| Èl Proa (Ulmèa) | Scignuri | Registròu in Ormêa[5]. |
| Èl Villoa (Ulmèa) | Ciucatùi | Registròu in Ormêa[5]. |
| Èrli | Suscetti | Da-o vénto ch'o ghe sóscia fòrte. Registròu a Castrevêgio[10]. |
| Finô | Finùn | Dæto da-i savonéixi a-i finarìn pò-u seu parlâ, ch'o seunn-a de spésso inte -ùn scicómme ch'o fórma coscì o partiçìpio pasòu da prìmma coniugaçión[33]. |
| Finô | Pelücchi | -[14] |
| Garlenda | Gambesecche | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Garlenda | Rubattasücche | Registròu a Castrevêgio[10]. |
| Garlenda | Brüxa scignuri | Registròu a Garlénda[2] e, inta fórma, Garlendin bruxia scignüri, a Paravénna ascì. Sto blazón chi o ne vêgne da quànde, a-i 18 d'òtôbre do 1543, e génte de Garlénda s'én solevæ cóntra o scignôro Zâne Antönio II Còsta e seu mogê Violànte da Lengoéggia, bruxàndoli vîvi drénto a-a seu rexidénsa[34]. |
| Ginestru (U Tèstegu) | A ruina | Registròu a Garlénda[2]. |
| I Gurlèi (A Maina, U Dian) | Barilei | Portoéi de barî pìn de liàmme, blazón sconpartîo con A Saréa; registròu a Onêgia[16]. |
| Ineia (Impeia) | Ciantafurche | Insémme a-o corispetîvo pe-i portorìn, Cacelotti, quésto blazón o vegniæ da 'na ratèlla in sciô terén dónde montâ 'na fórca. Defæti, a diferénsa d'Onêgia, a-o Pòrto no ghe l'àn vosciûa, e coscì i onegiéixi àn pigiòu o nomiâgio de Ciantafurche[35][36][37][38]. |
| Ineia (Impeia) | Bavuṡi | Registròu into Diàn[39]. |
| Ineia (Impeia) | Bucche larghe | Pi-â pronónçia bén avèrta da "a" into parlâ do pòsto[16]. |
| Ineia (Impeia) | Revendairöre | In riferiménto a-e fìgge d'Onêgia, intéize cómme "bezagnìnn-e". Registròu a Garlénda[2]. |
| I Sigliöi (Vesargu) | Sciguranti | Pe dâse de âie da scignôri; registròu a Onêgia[3]. |
| I Gazéi (Ciüsànegu) | Gurpe | Registròu a-e Vìlle de San Pê (Borgomâ)[4]. |
| I Castelli (Garlenda) | Brüja scignu"i | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Izovèrde (Canpomón) | Cû ténti | -[26] |
| Lacremô (Finô) | Sciaccateste | Segóndo a tradiçión, da 'n amasaménto ch'o gh'é acapitòu, fæto sciacàndo a tèsta da vìtima co-ina prîa[40][9]. |
| Laigöja | Leccaressi | Registròu in Aràsce, pâ che quélli de Laigoéggia fîsan conosciûi cómme génte de bócca bòna, a-o ciù pe-i dôsci[11]. |
| Laigöja | Pessciare | Registròu a Garlénda[2]. |
| L'Atè | Sciüsciagotti | Ligòu a l'ativitæ do pòsto ciù avoxâ, sàiva a dî a produçión e a lavoraçión do véddro[14]. |
| L'Eca (Ulmèa) | Saciù | Registròu in Ormêa[5]. |
| Leca (Arbenga) | Sbiri | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Leca (Arbenga) | Leccairöi | Registròu a Castrevêgio[10]. |
| Ligu (Villanöva) | Müccalümmi | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Ligu (Villanöva) | Canaie | Registròu a Vilanêuva[41]. |
| Löa | Becùi | Registròu a-a Prîa[42]. |
| L'Isura | Pòpulu de l'ungia | Da-a 'n fæto ch'o gh'é acapitòu, quànde doî làddri àn xatòu di çetroìn a-o prevòsto do pàize; registròu inti pàixi vixìn[30]. |
| Löa | Becüe | -[14] |
| Löa | Cravê | Registròu a-a Prîa[42]. |
| Löa | Peguê | Registròu a-a Prîa[42]. |
| Löa | Pignatèi | Registròu in Aràsce, dond'o pâ che quélli de Lêua fîsan conosciûi cómme câdiæ[11]. |
| L'Olbra (Ulmèa) | Avucotti | Registròu in Ormêa[5]. |
| Lüxignan (Arbenga) | Berudei | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Luxinàsco | Duibotti | Registròu a-e Vìlle de San Pê (Borgomâ)[4]. |
| Manesén (Sant'Orçéize) | Çéppi da cànna | Da-a figûa do çéppo de cànne dòppo avéile tagiæ, dîto de persónn-a bàssa e trùgna[26]. |
| Marmö (Casanöva) | Süccalümmi | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Marmö (Casanöva) | Früsta ferrugiai | Registròu a Garlénda[2]. |
| Marta (Villanöva) | Ganci | De persónn-a desonèsta, che in génere a prêuva a invescigâ i âtri, registròu a Vilanêuva[1]. |
| Mendaiga | Ciapétte | Pe-e dònne do pòsto, conscideræ de petelêe; registròu a Onêgia[3]. |
| Méurgo (Zêna) | Bacìlli | In sénso figuòu da-e bazànn-e sciugæ òpû da 'n âtro nómme pò-u panê[26]. |
| Mrexu | Banban | -[14] |
| Mu̍negu | Patele d'a Roca | -[43] |
| Muntecarbu (U Burghettu) [n. 1] | Singarin | Registròu a Garlénda[2]. |
| Muntecarbu (U Burghettu) | Balerìn | Registròu a Onêgia[3]. |
| Muntegrossu | Marùn | Registròu a Ùpega[44]. |
| Muntixélu (Finô) | Sacchetti | O l'arîva da-i ténpi da goæra tra i marchéixi do Finâ e Repùbrica de Zêna do 1447-1452, quànde i abitànti do pàize àn scorîo i zenéixi tiàndoghe cóntra di sachétti pìn de tæra[45]. |
| Müssiu (A Cêve) | Cianta sücche | Registròu a Onêgia[3]. |
| Müssiu (A Cêve) | Femèlle | Génte mòlla; registròu a Onêgia[3]. |
| Növe | Kuéi du laghètu | Dêuviòu in Seravàlle[46]. |
| Növe | Skaroti | Dêuviòu in Seravàlle[47]. |
| Oê (A Særa) | Bêlæ | Da-e bêle, co-o pàize ch'o l'êa conosciûo p'êse, con Sant'Orçéize, l'ùnico scîto dónde se fâva o salàmme tìpico de ste bànde chi[26]. |
| Pa(r)avènna (Garlenda) | Mangia patatin | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Pa(r)avènna (Garlenda) | Rübatta pignatin | Registròu a Sàn Damiàn de Stananéllo e into çéntro de Garlénda[48]. |
| Pedemónte (A Særa) | Nisêue | -[26] |
| Pia (Finô) | Garosci / Gaôsci | Pe l'ativitæ de botâ, tìpica de génte de Pîa, spécce pi-â gràn quantitæ de gòusi chi fabricæ[49], ò pi-â tradiçión, sconpartîa co-o rèsto da Ligùria, de portâ in spàlla co-i gòusi o liàmme da dâ inte fàsce[9]. |
| Picælo (Sant'Orçéize) | Fiàschi | -[26] |
| Pûi (Utuê) | Rumpi dui | I dui sàivan di barilòtti de légno; registròu a Onêgia[3]. |
| Pûi (Utuê) | Sciügaduii | Cómme sórvia; registròu a Vilanêuva[1]. |
| Punte d'Nova (Ulmèa) | Blagoei | Registròu in Ormêa[5]. |
| Qualzina (Ulmèa) | Muri giuldi | Registròu in Ormêa[5]. |
| Ra Briga | Briganti | Registròu inte tùtta a Tæra Brigàsca, spécce into mòddo de dî Briga briganti, cutèe tüti quanti[50]. |
| Rensén | Cagagotti | -[14] |
| Rensén | Gramégna | Scicómme che i rensenìn, cómme a gramégna, se trêuvan da tùtte e pàrte in gîo pò-u móndo[19]. |
| R̂ Frasciu (Ra Briga) | Müri tinti | Sorvanómme di Frasciurée ch'o vegniæ da-o dîto popolâre che a seu fàccia a foîse brùtta de carbón[51]. |
| Rivea de Punente | Figùi / Figogni[n. 2] / Figugni[n. 3] | Nomiâgio antighìscimo, a l'inprìnçipio ligòu sorviatùtto a-i teritöi de diòcexi d'Arbénga e de Vintimìggia scibén che l'é registròu di tèrmini pægi inte àree vixìnn-e. Gh'é de segûe atestaçioìn de sto blazón a-o mànco da-o Çinqueçénto, ma se poriéiva fòscia anâ inderê scìnn'a-a mençión do cognómme Fionus a Sànn-a do 1263. O seu scignificâto e ûzo o l'é cangiòu bén bén into córso di sécoli e, fòscia, o l'é nasciûo inta Rivêa cómme nomiâgio de 'na çèrta pàrte da popolaçión, ciutòsto pövea, che co-a crîxi agrìcola di sécoli XV e XVI a l'é emigrâ in Còrsega, vèrso Zêna (dónde sto blazón chi, a-a giornâ d'ancheu fêua d'ûzo, o l'é registròu de quélli ténpi) e inta Provénsa, dond'o l'é restòu inte l'ûzo pe indicâ e génte d'òrìgine ponentìnn-a e o seu parlâ. In sciâ fìn, inta Rivêa mæxima, o l'é sciortîo da l'ûzo atîvo, vegnìndo pe cóntra dêuviòu da-e génte de l'entrotæra pe indicâ i riveàschi, che de vòtte ghe montâvan pròpio pe vénde e fîghe[55]. |
| San Bertumê | Spelâi | Pe-i fæti ligæ a-o martìrio do sànto ch'o ghe dà o nómme, spelòu vîvo[56]. |
| Sàn Càrlo de Çêze (Zêna) | Brìgne | -[26] |
| Sàn Càrlo de Çêze (Zêna) | Romanìn | Se dixéiva ch'o foîse abàsta metîse in ramétto de romanìn inta stàcca perché a scceupésse ina ratèlla co-e génte do pòsto[26]. |
| Sàn Çepriàn (A Særa) | Poîsci | Pe-i poîsci chi cortivæ, rinomæ into pasòu[26]. |
| San Fé (Arbenga) | Sutera morti | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| San Luénsu (Giüstéxine) | Spella-becchi | Da-o mòddo de dî "Cuelli de San Luénsu i se màngian u beccu, cuélli de San Michê i se màngian l'agné", a marcâ a rivalitæ co-e génte de Sàn Michê; registròu a-A Prîa[57]. |
| Sàn Martìn de Pâvànego (Çiânexi) | Sciôe da sùcca | Nomiâgio dêuviòu ascì fixicaménte p'açimentâ e génte do pòsto, meténdose 'na sciôa de sùcca in sciô capéllo[17]. |
| Sann-a | Ciciolli / Ciciullê | Da-o ciciollu, berödo pövou fæto de bêle de vàcca e inpîo de sàngoe de béstie maxelæ, pàrte pò-u sòlito caciæ vîa, segóndo a tradiçión inventòu da-i tripæ de Sànn-a inti ànni de mizêia dòppo a distruçión caxonâ da-i zenéixi. O blazón o sàiva stæto creòu da-i òmmi do Döia pe mincionâ i savonéixi, che però l'àn adotòu cómme seu nomiâgio tànto chi-â màschera da çitæ, creâ do 1953, a l'é pròpio o Ciciulìn[58][59]. |
| Sann-a | Gente mesc-ce | Registròu a Sànn-a[60]. |
| Sàn Pê d'Ænn-a | Minòlli | Da-o nómme de quélli chi caregâvan l'ænn-a in scî bàrchi pe fâ sòura[26]. |
| Sàn Stêva de Làrvego (Canpomón) | Câsòtti | -[17] |
| Sàn Stêva de Làrvego (Canpomón) | Figassìn bruxæ | -[17] |
| Sant'Orçéize | Órsci | Dîto de génte rùstega, dêuviòu pe mincionâne e génte fàndo in bàllo gòffo ascì, pròpio comm'o faiæ in órso[17]. |
| Süccaellu | Spellai | Pe-e viçénde ligæ a-o martìrio do sànto protetô do pàize, Sàn Bertomê, spelòu vîvo; registròu a Castrevêgio[10]. |
| Téggia (Zêna) | Meizànn-e | -[17] |
| Tenda | Tübaréli | Da tübaréla, nómme irònico da sigarétta, pe-e câze di tendàschi conscideræ cómme no goæi nétte ma inciastræ de fùmme; registròu a-a Brîga[61]. |
| Tèra Brigàšca | Savuiàrdi | Registròu inti pàixi vixìn in Ligùria, ch'êan a-i ténpi inta Repùbrica de Zêna[62]. |
| Tórbi (Çiânexi) | Moîe | -[17] |
| Tuiran | Süssanespu"i | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Tuvettu (Vìlla Faròdi) | Unbreśalli | -[63] |
| Tuvu (Vìlla Faròdi) | Ursi | -[64] |
| U Bixe (Pigna) | Batò | Blazón ligòu a-a gràn càscia da procesción di bïxignöři e a-o seu ûzo de portâla tròppo isâ; registròu a Pìgna[30]. |
| U Bixe (Pigna) | Arrubàta Véschëvi | Da 'n fæto acapitòu a 'n vésco dirètto into pàize pe 'na vìxita pastorâle, con l'âze ch'o-o portâva ch'o l'é scugiòu e o vésco ch'o l'é finîo destéizo in tæra; registròu a Pìgna[30]. |
| U Burghettu d'Aroscia | Gambe storte | Registròu a Onêgia[3]. |
| U Burghettu de Santu Spiritu | Cianta coi | Pe l'ativitæ prinçipâ di borghetìn, génte contadìnn-a[65][10]. |
| U Burgu (Finô) | Cü giôni | Pi-â poxiçión do pàize, co-o pöco sô ch'o gh'arîva d'invèrno[66][9]. |
| U Burgu (Mâ) | Mangia céxi | Registròu a Onêgia[16]. |
| U Burgu (Mâ) | Papéi fàusi | Pe n'êse boìn ò legìttimi a rivendicâ di dirìtti; registròu a Onêgia[16]. |
| U Canêu (Ransu)[n. 4] | Sc-curi gurpe | Registròu a Garlénda[2]. |
| U Casté | Teste astivàe | Pe l'ativitæ de secatoî de castàgne, co-e seu vestî e-e seu tèste che se saiéivan coscì inpîe de fùmme; registròu a Pìgna[30]. |
| U Castellu (U Burgu, Mâ) | Merdajöi | Registròu a Onêgia[16]. |
| Uìgu | Figalei | Venditoî de fîghe; registròu a Onêgia[16][67]. |
| Uìgu | Viadoro | Registròu a-e Vìlle de Sàn Pê (Borgomâ)[4] |
| Uiveu (Impeia) | Babolli | Da-e bestiétte che rêudan i poîsci sciugæ; registròu a Onêgia[16]. |
| Ulmèa | Paciocòa | Caregatûa do mòddo de parlâ di ormeàschi, registròu a-a Viozæna[68]. |
| Ulmèa (fṛâȝiui) | T'cioldi / T'ciōldi | -[69] |
| Ulmèa (paise) | Patachî / Patachìi | -[69] |
| U Portu (Impeřia) | Anzenèi | Menàndo i âxi pe de stràdde tùtte montechìnn-a[70] |
| U Portu (Impeřia) | Cacelotti | Insémme a-o corispetîvo pe-e génte d'Onêgia, Ciantafurche, quésto blazón o vegniæ da 'na ratèlla in sciô terén dónde montâ 'na fórca: into detàggio, o böia o l'êa do Pòrto, da famìggia di Cacella, e da sto fæto o saiæ nasciûo o nomiâgio di portorìn[70][71][37][38]. |
| U Portu (Impeřia) | Cancelletti | De persónn-a fùrba in génere, ch'a prêuva a invescigâ i âtri; versción arascìnn-a de Cacelotti, nomiâgio bén ciù avoxòu. |
| Üpëga (Briga Auta) | Cianíṡi | Sàiva a dî da-o parlâ lénto, registròu a-a Viozæna[72]. |
| U(r)èxine (Castergiancu) | Tanardi | Registròu a Castergiànco[73]. |
| U Seiò | Türchi | Blazón ch'o vegniæ adêuviòu a regordâ i fæti di 2 de lùggio do 1637, quànde O Çejâ o l'é stæto sachezòu dai tùrchi. Registròu inta ciù pàrte di pàixi da-arénte[9][74]. |
| U Seiò | Rübagiasu | E génte do Çejâ êan conosciûe a Castrevêgio perché montâvan in sciù pe rifornîse de fugiàmme[10]. |
| U Seiò | Sciaccamotti | Pe cónto di castrevegìn, a remarcâ l'ûzo di contadìn de sto pàize, che p'òu sòlito sciacâvan da tæra[10]. |
| U Tû | Spellagatti | Registròu a-a Prîa[75]. |
| Utuê | Gambe russe | Registròu a Vilanêuva[1] e a Garlénda ascì[2]. |
| Varigotti (Finô) | Saracéni / Seraceni | Pe-e stöie de sachézzi di saracìn a-o pàize e pò-u stîle de seu câze, ch'o l'aregórda quéllo do Levànte[76], ò pe di træti fìxichi "levantìn"[75]. |
| Ve(r)avu (Castergiancu) | Caga favìn | Registròu a Castergiànco[73]. |
| Vesargu | Buriusi | Génte pìnn-e de prezumî; registròu a Onêgia[3]. |
| Veserxe (Castrevegliu) | Giüdei | Registròu a Castrevêgio pàize[10]. I veserxìn saiévan conscideræ dai castrevegìn anime pèrse, a remarcâ a stòrica rivalitæ fra o çéntro do comùn e a fraçión. |
| Vigomoàsso (Sant'Orçéize) | Tortaieu | Se fâva scìnn-a scciupâ de ratèlle co-e génte do pòsto mostràndoghe sott'a-i éuggi 'n tortaieu[17]. |
| Villanöva | Mangiasücche | Registròu a Vilanêuva[1]. |
| Villanöva | Furnaxai | Registròu a Garlénda[2]. |
| Viuṡena (Ulmèa) | Plandrui | Registròu in Ormêa[5]. |
| Voiæ (A Særa) | Èrba dragónn-a | Da-a ciànta téuscega co-o mæximo nómme[17]. |
| Voldalmella (Ulmèa) | Giuldui | Registròu in Ormêa[5]. |
| Zemignàn (Zêna) | Gàtti / Gattin | Fòscia pi-â figûa do gàtto, consciderâ cómme drîta ò sorniónn-a[26]. |
| Zena | Bacì | Registròu a-a Ciàzza e a Ùpega[77]. |
| Zena | Riso raeo | -[14] |
| Zinoua (Sann-a) | Belli ganêuffeì | Registròu a Sànn-a[78]. |
| Zoâgi (fraçioìn de vàlle) | Fighé | Registròu tra e fraçioìn de mónte into comùn Zoâgi, da l'òrìgine che de probàbile a l'é sconpartîa con quéllo do ciù ànpio figùn[79]. |
In rìmma
[modìfica | modìfica wikitèsto]Provìnsa d'Inpêia
[modìfica | modìfica wikitèsto]| Aèntìn, U Castéllu de Diàn | Cölli d'Aèntìn i dixe che l'auxenellu u sta in tu vin, cölli de Castéllu i dixe che u vin u sta in te l'auxenellu[80]. |
| A Villa (Puntedasce) | Quelli da Villa i sun vilai, perché i sun madücai[81][n. 5]. |
| Airöre | Airörenchi, taglia venchi / a bancheta suta a scařa, / u segliun sute u barcun / o, che bela urassiun[30]. |
| Airöre | Airurénchi taglia venchi, taglia testa â sigàra, / a bancheta sute â scara e u segliùn sute u barcùn[82]. |
| Burgânsu (San Pê) | De Burgânsu, de ün ghe n'è d'avânsu.[83] |
| Campurussu | Campurussìn de l'àrima pérsa, porta u Cristu a la revérsa, batezai cun l'àiga de gé, che nisciün i pö ve'[30]. |
| Campurussu, Dusaiga, Pigna | Pigna a l'è béla, Duzàiga a l'è in spřendûr, Campurùssu u l'è in cagavûr[30]. |
| Campurussu, Dusaiga, L'Isura, Vrigà | Vrigà longa / Liçura runda / Dusaiga a fiù / Campurusu cagaù[84]. |
| Cauderaira (A Cêve) | A Cauderaira u su u se mira in ta giaira.[85] |
| Colabassa (Airöre) | Culatin da l'arima persa, porta u cristu â ciriversa, / bategiai d'aiga de gé, che u segnù nu i po' ciü ve'[82]. |
| Ineia (Impeia) | A Onegia chi nu gutta nega![86] |
| Ineia (Impeia) | I dinèi d'Ineia i nu l'àn mai muntâu u Bèrta[87]. |
| Lavina (Rèssu) | U va primma a ressâ... che a Lavina[88][89]. |
| Luvegnu (A Cêve) | U ca(r)a i Luvegnardi... / lecchi, putrui, ladri e buxiardi[90]. |
| Lüxinascu | A Lüxinascu i früsta prima a somma che u bastu[91]. |
| Muntautu (Muntautu Carpaxe) | Quelli de Muntautu, u sö numme i u dan ai autri[81]. |
| Müssiu (A Cêve) | I ürtimi a rivâ a Céve, i sun quelli de Müssiu.[92] |
| Müssiu (A Cêve) | I ürtimi a rivâ a féra de Vesârgu i sun quelli de Müssiu.[92] |
| Pantaxina (Vaxìa) | Pantaxina / ciassa ca pènde / i ommi i sun surdi / e donne i nu sènte.[93] |
| Pigna | Pignaschéti gluriùsi, tésta giànca e chïe merdùsi[30]. |
| Pigna | O Pignaschi, cantài tïti / l'è nasciïu ina vignairöra[30]. |
| Preinaudu, San Giaixu, U Soudàn, Valecrösa | Preinaudu àutu, àutu / au Soudàn "idedàn, idedàn" / San Giàixu ghe ne fa maràixu / Valecrösa a pà ina rösa[84]. |
| San Giaixu | Sangiaixìn de l'àrima pèrsa, / porta Crištu a la revèrsa / pòrtaru bèn, pòrtaru mà / che in cà du diavu ti gh'ai d'andà[84]. |
| San Giaixu | Sangiaixìn / braghe de lin / camixa ruta / càgate suta![84] |
| Triöra, A Saiöra (Ciüxavéja) | Se ti vöi di boi boi va a Triöra; se ti vöi di boi stömeghi va a Saiöra.[n. 6][94] |
| U Bixe (Pigna) | Au Bïjxe, i sciàca e prïxe cu'a machina da chïxe[30]. |
| U Bixe (Pigna) | Au Büxe i sciaca e prüxe / cu'a machina da cüxe[84]. |
| U Burghettu (A Burdighea) | Au Burghétu / du carcàgnu / i ne fan bachétu[84]. |
| U Casté | Castelïssi, schïra cùpe d'a malùra[30]. |
| U Cugnu (U Burgu), Uigu | U Cugnu pou magaiu, Aurigu pou bataiu.[95] |
| U Seburca | Au Seburca dai banchéti in sciü / i sun tüti richi, / dai banchéti in giü / in pò ciü poveri[84]. |
| Valebona | A Valebona u cü u ghe trona, / u nasu u ghe cura, / oh brüta scignùra[84]. |
| Valebona | A Valebona / a carne a ghe pà bona / i nu ne mangia perché i nu n'an / cuscì s'a mangiamu nui / che semu du Soudàn[84]. |
| Valecrösa | Valecrösa a pà ina rösa: / da veixìn in giouçemìn, / da luntan in štronsu de càn[84]. |
| Ventemiglia | Ventemìglia, térra antiga, che de bòi nu' ghe ne trìga; tüti chéli ch'i ghe nàsce i sun fìgli de bagàsce; tüti cheli ch'i ghe sun, i sun da manegu de bastùn[30]. |
| Ventemiglia | Ventemia, tèra antia / de bòi u nu ghe ne tria / quelli chi ghe sun i degni de bastùn / quelli chi ghe nasce i sun fii de bagàsce[96]. |
| Vrigà | Vrigarenchi da sigärä / tüti i di i munta e i cärä / i mete i pei en t’a Madona / tüta a nöite u trona, u trona[97]. |
Provìnsa de Sànn-a
[modìfica | modìfica wikitèsto]| A Colla (Castergiancu) | Da Colla / chi tira / chi molla[n. 7][98]. |
| A Peagna (U Seiò), Cunscènte (Cixan), Cixan | In Cunscente u se sente, / a Cijan u gh'é de cà (u ventu), / a Peaggna l'ase u ghe raggna (da famme)[99]. |
| A Peagna (U Seiò), Löa, U Burghettu, U Seiò | Aa Peagna u luvu u ghe ragna / au Seiò u finisce de ragnò / au Burghettu u ghe tia in péttu / a Löa u ghe tia ina söa[100]. |
| A Peagna (U Seiò), Löa, U Burghettu, U Seiò | A a Peagna u luvu ghe ràgna, / au Serià u finìsce de ragnà, / au Burghettu u ghe tira in péttu, / a Löa u ghe tira ina söa[101]. |
| A Prìa | O da Prìa, scciappa e porte e pòrtale via[20]. |
| Arbenga | I sun cumme i nòbili d'Arbenga, ch'i se tagiàvan e unge di pé sensa levâse e scarpe[20]. |
| Arbenga | Èssu cum'i ladri d'Arbenga, ch'ëngin li s'abrassu e 'ngin li s'amassu[13]. |
| Arbisöa | Arbiseua de taera neua / belle figge non se ne treua / quelle poche che i ghe son / son ciü neigre che o carbon![102] |
| Arbisöa | Arbiseua de tara neua / figgie belle no se n'attreua / tütte quelle che te gh'è / àn a faccia comme o pappê![102] |
| Arbisöa | Arbisêu(r)a tèra nêuva / belle fie u nu se ne trêuva / quelle poche ch'i ghe sun / i sun negre cume u carbun[103]. |
| Bardenèi | Bardenèi tèra meschina che d'estòe u ghe casse a brina[100]. |
| Bardìn Növu, Bardìn Veggiu (U Tû) | Cuélli de Bardìn i friṡṡen u diàu intu pagiöìn[20]. |
| Buinzan | A Buisàn cuéllu ch'i nu fan ancö̂ i fan dumàn[20]. |
| Bussu"éu (Villanöva) | Bussu"elin dall'anima persa / porta u Cristu da straversa / da straversa sutti pei / Bussu"elin e sun tütti gidei[99]. |
| Çelle | Oh de Çelle, / mangia patelle; / a-o tempo de l'uga / o panê o te bruxa[104]. |
| Cixan | Quandu u mà u l'è sènsa pessci, Cixan u l'è sènsa nessci[27]. |
| Cunscente (Cixan) | Cunscentìn da l'anima persa, porta u cristu aa reversa. Da reversa sin ai pèi, cunscentìn sun tütti giüdei[28]. |
| Feìn (Orcu Feìn) | I sun cuélli ch'i l'àn caciòn u Segnû intu pussu[9]. |
| Finô | U l'è cumme u preve de Finâ ch'u sa leze sulu in tu sêu messâ[105]. |
| Giüstexine | Cuélli de San Luénsu i se màngian u beccu, cuélli de San Michê i se màngian l'agnê[106]. |
| Gura (Finô) | I sun cumme cuélli de Gûra, che cuàndu i dixen ch'i se ne van i ghe stan ancùa ün'ùa[42]. |
| Leze (Sann-a) | A rende ciü 'na faccia bunn-a che 'n ortu a Leze[107]. |
| Ligu (Villanöva) | [...] Chelli de Ligu i sun canaie, / chi nu öne fa du ben / e a dagghe a curpa au preve, / cu nu gà moi facciu nien [...][41] |
| Löa | De Löa: mòngia mèrda cun a casöa[100]. |
| Maiö | Cuélli de Magiö̀ ch'i fan rustî u diàu intu pagiö̀[42]. |
| Pa(r)avènna (Garlenda) | Pa(r)avenin rübatta pignatin, zü pe i campi i pan tanti crovi gianchi da-a neve e negri da-a pexe. Pa(r)avenin andaive a fa frizze[48]. |
| Ransci (A Prìa) | Chi nu sa travagiâ, ch'u vagghe a Ransci che u ghe mustriâ[42]. |
| Ransci (A Prìa) | Cuélli de Ransci i sun cuaranta e i se mangiévan 'na soma giànca; ma se u fusse pe i sö vixìn, i se mangiévan ascì u bastu e u corbìn[42]. |
| Rollu (Andôa) | Quelli de Rollu pe ina figa i se rumpe u collu[108]. |
| Sann-a | Cicciullê, tanta famm'e pochi dinê[59]. |
| Tuiran | A Tujàn i sun fâsi cumme u ramme[75]. |
| Tuiran | Viva Dari ch'u l'è ciü âtu, / abbassu a Braia ch'a l'è ina crâva, / abbassu u Burgu ch'u l'è in ingurdu, / abbassu Baresciùn ch'u l'è in gusciùn[101]. |
| U Burghettu | Burghetìn de l'anima pèrsa / porta u Cristu aa revèrsa / portalu bèn o portalu mò / tòntu a l'infèrnu ti g'hòi da andò[109]. |
| U Burghettu | Burghetìn, ciànta còi, raṡṡa de mòi, porta u Cristu a ruèrsa, ànima persa[20]. |
| U Burghettu | Burghettìn cianta coi, / burghettìn razza de moi, / î porta u Cristu â rèvèrsa, / burghettìn anima pèrsa[110]. |
| Unsu | U l'è cumme l'ossu de Unsu ch'i l'han facciu bu"i trei dì[111]. |
| U(r)èxine (Castergiancu) | D'Urexine tanardi / scumpisciai de pisciu d'ase / battesai d'aiva de sciarxi / sta luntàn che nu ti baxi![98] |
| U Sascè | Sasclin-ni votagin-ni e campeiröi antrigtnan men che t'pöi[112]. |
| U Sascè | E sciasceline, i parte pulle e i riva gaine![113][114] |
| U Sascè | Au Sciascellu au belin i ghe dije u cutellu[115]. |
| U Tû | O du Tû, spella i gatti e méttili a u sû[79]. |
| Vendùn | A Vendùn de sèntu u nu ghe n'è ün bun / quellu c'u ghea i l'han mìsciu in galéa / e quellu c'u ghea restàu i l'han impicàu[109]. |
| Ve(r)avu (Castergiancu) | Veravìn caga favìn / d'in sci'a porta du büteghìn / u büteghìn u se rübatta / tütta a merda in sci'a faccia[116]. |
| Ver̯éssu (Bòrṡi e Ver̯éssu) | A Veéssu de bùi u nu ghe n'è pessu; ün ch'u gh'éa i l'àn mìsciu in galéa; l'âtru ch'u gh'è restòn, i l'àn inpicòn; e l'âtru ch'u gh'éa ancû, i l'an mìsciu a Borṡi pe retû[75]. |
| Villanöva, Marta (Villanöva), Cosu (Ar̂asce), Bussurèu (Villanöva) | Fra Marta, Casu e Bussurèu / i nu sun stài bói a fa beve in cravèu. / I sun andài a Villanöva, / i ghe ne han facciu beve ina pairöra[117]. |
| Vuè | Quelli de Vuè se sun dùe ne fan trè[118]. |
| Ar̂asce, Arbenga, Bardenèi, Barestìn, Casanöva, Castrevegliu, Cixan, Cunscente (Cixan), Èrli, Garlenda, Leca (Arbenga), Sücca(r)èllu, U Burghettu (Santu Spirtu), U Seiò, Vendùn, Veserxe, Villanöva | Carlevà u l'è mortu / ciuccu cumme in porcu / l'ha lasciàu ai so figliö / a lasaghe e raviö. / Castrevegliu brava gente / chei de Erli i sun suscetti / spellai chei de Sücarè / Barestin teretetè / Ciantacoi chei du Burghettu / chei de Cixan / larghi de bucca e strecci de man / rübagiasu chei d'Arbenga / Cunscente de bassa furtüna / cu nu ghe varda ne sû ne lüna / Bardenei taera meschina / mesa estai ghe cara a brina / mangiapesci chei d'Ar̂asce / ballerin chei de Cixan / leccairoi chei de Leca / Vendun de tanti cu ghe n'è / u nu ghe n'è ün bun / e u ciü bun cu gh'era / l'han messu in galera / rubatasücche chei de Garlenda / Casanöva sun pichetti / a Villanöva / figlie belle nu se ne tröva quelle poche che ghe sun / Sun brüxae cumme u carbun / Vescerxin de l'anima persa / porta a cruxe pè traversa / d'in sa testa in si pèi / chei de Vescerxe sun tütti Giüdei[10]. |
| A Bastia (Arbenga), Cosu (Ar̂asce), Cixan, Garlenda, I Castelli (Garlenda), Leca (Arbenga), Lüxignan (Arbenga), Marmö (Casanöva), Marta (Villanöva), Pa(r)avènna (Garlenda), Pûi (Utuê), Ransu, San Fé (Arbenga), Tuiran, U Seiò, Utuê, Vendun, Villanöva | E belle fie i sun du boscu / i sciügaduii i sun de Puii / de Ransu de in u gh'è nè d'avansu / a Vendun de sèntu u nu gh'è nè in bun / süccalummi de Marmò / müccalummi i sun de Ligu / sghiri e scigu"i de Casanöva / gambe russe du Tuè / gambesecche de Garlenda, / brüja scignu"i di Castelli / i ganci i sun de Marta, / mangia patatin de Pa"avenna / cücchi i sun de Cazu, / mangiasücche de Villanöva, / berudei de Lujignan, / sutera morti de Sanfé, / scure azi da Bastia, / cun i sbiri de Leca in cumpagnia, / pansemarse i sun d'Arbenga, / türchi i sun du Se"ià / campamorti i sun d'A"assce, süssanespu"i i sun de Ti"an, / e chelli de Cijan, / si nu sun belli i se fan[1]. |
- Variêtæ piemontéixi
Inta tabélla chi aprêuvo gh'é di blazoìn da pàixi conpréixi inta Ligùria aministratîva dónde però l'é parlòu de variêtæ da léngoa piemontéize.
| Giüšvala | A Giusvalla la fam ai balla e se u fisa nènt per es poch fén ai balèisa ancu ci ben[119]. |
| Rucheutta (Còiri) | A Rucoeta i maczu i piôgi con la sciupoeta[119]. |
| U Dé | Au Dé i maczu i pioegi col chigé[119]. |
Provìnsa de Spézza
[modìfica | modìfica wikitèsto]| Er Pian (Arcoa) | Viva er vin, / che l'aigua l'è sta a rovina der pian d'Arcoa[120]. |
| Falcinello (Sarzana) | Falcinesi ngura, ngura che der diavlo i n'g àn pagura, / i porte 'r cristo a la renversa falcinesi da l'anima persa; / ṙ l'an persa 'n der canalo i l'an trova i cima a 'n palo[121]. |
| Legnâ (Levànto) | A Legnâ son trentesei / mëzi laddri e mëzi ebrei; / i van in gëxa pe fâ do ben / e ghe balla o diao in sen / e d'in sen in ta pügnatta / i se ghe toccan a fügassa / a fügassa a l'è mëza crüa / do Segnô no ne fân cüa![102] |
| Ponzan (San Steu) | Ponzanari spaca campania / i g an la donia ca paren cavaña, / i g an i fanti chi paren zendrèi / i falcinèi i en tutti i pù bèi. / - A te ninòn ar dighe'n po'! / - E veni votre te nanìn ch'a tla dago me la paga[121]. |
| Sìnque Tère | Chélì d’e maìne i venan sü a véndene i pésci[122]. |
| Sarzana | Sarzanesi züra, züra / che del diao i n'àn paüra / i porta Cristo alla renversa, / Sarzanesi anima persa![14] |
Provìnsa de Zêna
[modìfica | modìfica wikitèsto]| Bocadâze | Boccadaze, trentesei, / mezi laddri mezi ebrei; van in gêxa pe pregâ / no se gîan manco all'artâ. Se no fisse pe a vergheugna / portan via anche a Madonna / se no fisse pe l'onô / portan via anche o Segnô[123]. |
| Bòrzoi (Zêna) | Borzolan de fede düa / àn portou o Cristo a l'abbattüa / e all'abbattüa ghe l'àn portou / e in ta ciüsa l'àn imbellinou![14] |
| Ciâvai, Zêna | Pe fâ un zeneize ghe vêu quattro ebrei; pe fâ un de Ciâvai ghe ne vêu sei[124]. |
| Ciâvai, Zêna | Se Ciâvai u l'avesse porto, / De Zêna ne faivan un orto[125]. |
| Ciâvai, Zêna | Se Zêna a l'avesse ciannûa, / De Ciâvai ne faivan seportûa[125]. |
| Cornigén, Ôtri, Sàn Pê d'Ænn-a (Zêna) | O vento nasce a Vôtri; o se sposa a Corniggen; o se perde a Sampêdænn-a[126]. |
| E Nàsche (Zêna) | No fâ comme o Parroco de Nasche che i câsci in to cû i piggiava pe frasche[127]. |
| Lerca (Rensen) | Lercain do trentesei / mëzi laddri e mëzi ebrei / van in gexa pe pregâ / e no mïan manco l'artâ / pòi s'amïan sott'a-e scarpe / e gh'è o diäo ch'o zeuga a-e carte[128]. |
| Ôtri (Zena) | À 'Ötri no l'è bon manco l'ægua[129]. |
| Ôtri (Zena) | Tutte e straççe finiscian a Vôtri[130]. |
| Portofin | Portofin de taera antiga, / figgie belle no ghe n'è miga; / quelle poche che ghe son / son ciü neigre che o carbon![102] |
| Portofin | Portofin l'è taera antiga, / donne belle no ghe n'è miga; / e se gh'è carche scorpeon / l'è ciü neigro che o carbon![102] |
| Portofin | Ommu main, passou u câu de Purtufin, u l'è turna fantin![131] |
| Portofin | Passôu o monte de Portofin, addio moggê che son fantin[132]. |
| Testann-a (Avêgno) | Testanolli, testa düa / do Segnô i no n'àn cüa / portan Cristo ä reversa / perchè l'anima l'àn persa![14] |
| Zêna | Ciassa neua / frûta neua, / ciassa Banchi / son mercanti, / Sottoriva / son ciappussi, / un pô ciù in là / son mori sussi[133]. |
| Zêna | Zena prende e no rende[134]. |
Âtre pàrte
[modìfica | modìfica wikitèsto]| A Türbia | A bela d'A Türbia: tüti a vœnu, nüsciün a piya[135]. |
| A Türbia | Cristian d'A Türbia: se nun roba, piya[135]. |
| A Türbia | Qü passa A Türbia sença ventu e l'Arma savoya sença spaventu pò turnò ün casa cuntentu[135]. |
| Carnin (Briga Auta) | Chi ö vegghe l'infèrnu / u vagghe a Carnìn d'invèrnu[109]. |
| Carnin (Briga Auta) | Ën Carnin ëndairì për fémëne ma nun për vache[n. 8][13]. |
| Cravaüna | [...] Crava üna / crava due / u gh'è 'na crava cun due cue / ma de due a ghe n'ha ciü üna / va a futte a Cravaüna.[73] |
| Ligùria | Per fà ün Ligure muntan fò qatru Ebrei; per fà ün figun ghe ne và sei[136]. |
| Ligùria | Và ciü ün Ligure ünt'ün diu che ün strangè caussau e vestiu[137]. |
| Munegu | Qü gira e spale a Munegu gira e spale au suriyu[138]. |
| Munegu | Fò savè che: sun Munegu suvra ün scœju e fagu çeche vœyu[139]. |
| Nigrüsu (Santa Margarita) | Nigrüsu dra sfortöinâ d'invernu / sensa sù e d'istaie sensâ löinâ[140]. |
| Pṛoa (Ulmèa), Voldalmella (Ulmèa) | Del vōche da Vōldalmela e del famne del Prōa, nu stōt'ne a 'nnamurōa[141]. |
| Pusö | Galantommo de Possêu, o no scamotta se no pêu[142]. |
| Pusö | Galantommo de Puzzœu, / Che u no arrôba se u no pœu[143]. |
| Quò | Quan ti trövi quèi dèe Quò, túgghe a máun e lásii ndò[144]. |
| Ra Briga | Briga briganti, cutèe tüti quanti[50]. |
| Monferòu | Monfrin, s'o no l'è laddro o l'è assascin[145]. |
| Piemonte | Piemonteixi fäsci e corteixi, in Piemonte, à chi à doe scarpe ghe dìxan conte[145]. |
| Piemonte | In Piemonte a chi ha due scarpe in pê, ghe dixan Conte[146]. |
| Rocabrüna | I gregali de Rocabrüna marcu u marri'tempu[147]. |
| L'Üpëga (Briga Auta) | Šte Üpëghere blagu, / lasciairé püre blagaa: / št' fular ch'le han ën tèšta / le r'han ëncoo da pagaa. // E tirai driiti ai vöštri afàà, / e Üpëghere lasciairé štaa.[148] |
| Vilafranca | Per qü nun vœ̀ vegnì veyu, a Vilafranca fan de corde[149]. |
| Viura | Èssu cum' quili d' Viura, / ch'li diižu ch' li van / e li i štan ëncoo in'ura[13]. |
Nòtte
[modìfica | modìfica wikitèsto]- Nòtte a-o tèsto
- ↑ A referénsa a màrca Muntecaru
- ↑ Registròu a Calisàn[52] e ascì in mòddo scìmile into parlâ d'Osìlia (figọ́ñi)[53]
- ↑ Cómme recepîo a-o Finâ da-o parlâ de génte da Bórmia[54].
- ↑ A referensa a màrca U Cannèu
- ↑ Dîto da-e génte de Bestàgno (Pontedàsce), tànto a quélli da Villa da Goàrdia cómme a quélli da Villa di Vién, into mæximo comûn.
- ↑ Se riferìsce a-a tradiçión do "pastu", organizâ da-a congrêga do pàize o dî do zêuggia sànto, ch'o se inbastìsce in bèllo banchétto, a ricordâ l'Ùrtima Çénn-a
- ↑ Mòddo de dî ch'o pìcca in scio mòddo d'êse de génte da Còlla de Castergianco: cómme into zêugo da còrda, ch'o gh'é chi o tîa e chi o mòlla, se dixe che liâtri i no ségge boîn a metîse dacòrdio.
- ↑ Coscì o se dîxe a Ùpega de dònne de Carnìn, ancón ciù rùsteghe che e vàcche do mêximo pàize
- Nòtte bibliogràfiche
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 Usanna, 2000, p. 97
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 Maccioni, Manieristi & Marchini, 2005, La Val Lerrone, Garlenda, p. 45
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 Ramella, 1989, p. 16
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 (LIJ, IT) Alfredo Mela, Nomi, cognomi e soprannomi a Ville San Pietro, in A Lecca: Pagine di storia, cultura e tradizioni, alla scoperta della Valle Impero, Ciusanego, Grafiche Amedeo, 2013, pp. 107-111.
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 (LIJ, IT) Pè Curumbu (Piero Colombo), A Balodda d’Ulmea (canzun) (PDF), in “A Lav'zoo: u zibaldun ulmioscu”, Asuciaziùn Ulmeta, 2016, p. 38.
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 118
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 118
- ↑ AA.VV., 2020, p. 273
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Accame & Petracco Sicardi, 1981, p. 12
- ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 Marengo, Malco & Badano, 2022, p. 243
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Croce, 2010, p. 96
- ↑ AA.VV., 2020, p. 262
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 (LIJ, IT) Luisa Lanteri e Carlo Lanteri, Il sapere degli upeghesi, Arbenga, Associazione Fondiaria Upega, 2015, p. 30.
- ↑ 14,00 14,01 14,02 14,03 14,04 14,05 14,06 14,07 14,08 14,09 14,10 14,11 14,12 (IT) Aidano Schmuckher, Folklore di Liguria, Vol. II, Microart's Edizioni, 1991, p. 61.
- ↑ AA.VV., 2020, p. 263
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 16,6 16,7 16,8 Ramella, 1989, p. 15
- ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 17,7 17,8 Bordo, 2014, p. 16
- ↑ AA.VV., 2020, p. 262
- ↑ 19,00 19,01 19,02 19,03 19,04 19,05 19,06 19,07 19,08 19,09 Bordo, 2014, p. 14
- ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 Accame & Petracco Sicardi, 1981, p. 11
- ↑ (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Borgio: Borgese-Italiano, 2ª ed., Bórxi Verézzi, Centro storico culturale di San Pietro, 1989 (1984), p. 72.
- ↑ (LIJ, IT) Gianni Nari, Dizionario del dialetto di Verezzi: Verezzino-italiano, Bórxi Verézzi, Centro storico culturale di San Pietro, 1986, p. 71.
- ↑ (IT) Gianni Nari, Borgio Verezzi. Storia, tradizioni, cultura e turismo, O Çeiâ, Centro storico-culturale di San Pietro - Tipografia Grafiche Riviera, 1979, p. 61.
- ↑ Alonzo Bixio, 2000, p. 61
- ↑ Usanna, 2000, p. 56
- ↑ 26,00 26,01 26,02 26,03 26,04 26,05 26,06 26,07 26,08 26,09 26,10 26,11 26,12 26,13 26,14 Bordo, 2014, p. 15
- ↑ 27,0 27,1 Maccioni, Manieristi & Marchini, 2005, Le Valli Neva e Pennavaire, Cisano sul Neva, Conscente, p.149
- ↑ 28,0 28,1 Maccioni, Manieristi & Marchini, 2005, Le Valli Neva e Pennavaire, Cisano sul Neva, p.148
- ↑ AA.VV., 2020, p. 69
- ↑ 30,00 30,01 30,02 30,03 30,04 30,05 30,06 30,07 30,08 30,09 30,10 30,11 30,12 (IT) Luigino Maccario, Aneddoti e Sfottò VAL NERVIA, in sce cumpagniadiventemigliusi.it, 24 novénbre 2016. URL consultòu o 28 frevâ 2025.
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 120
- ↑ Toso, 2014, pp. 42-43
- ↑ Alonzo Bixio, 2000, p. 62
- ↑ AA.VV., 2006, p. 13
- ↑ Ramella, 1989, p. 117
- ↑ AA.VV., 2020, p. 62
- ↑ 37,0 37,1 (IT) La sfida fra Porto e Oneglia adesso rivive in un racconto, in sce lastampa.it, 28 lùggio 2017. URL consultòu l'8 òtôbre 2024.
- ↑ 38,0 38,1 (IT) Imperia: la città dimezzata, in sce lamialiguria.it. URL consultòu l'8 òtôbre 2024.
- ↑ AA.VV., 2020, p. 31
- ↑ Alonzo Bixio, 2000, p. 114
- ↑ 41,0 41,1 Usanna, 2000, p.55
- ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 42,4 42,5 42,6 Accame & Petracco Sicardi, 1981, p. 13
- ↑ (LIJ, FR) Louis Barral e Suzanne Simone, Dictionnaire Français - Monégasque, Mónego, Mairie de Monaco, 1983, p. 359.
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 271
- ↑ Alonzo Bixio, 2000, p. 110
- ↑ Allegri, 2007, p. 121
- ↑ Allegri, 2007, p. 218
- ↑ 48,0 48,1 AA.VV., 2006, p. 16
- ↑ Alonzo Bixio, 2000, p. 67
- ↑ 50,0 50,1 Massajoli & Moriani, 1991, p. 145
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 285
- ↑ (LIJ, IT) AA. VV., Vocabolario delle parlate liguri, Vol. II, Zêna, Consulta Ligure, 1987, p. 42.
- ↑ (LIJ, IT) Hugo Plomteux e Giacomo Bocca, IV. Indice italiano-dialetto, in Osiglia e Alta Val Bormida. Inchieste dialettali: Vocabolario del dialetto di Osiglia, Osìlia, Comune di Osiglia, 2023, p. 113.
- ↑ Alonzo Bixio, 2000, p. 61
- ↑ Toso, 2014, pp. 40-55
- ↑ AA.VV., 2020, p. 262
- ↑ Accame & Petracco Sicardi, 1981, pp. 12-13
- ↑ (LIJ, IT) Giovanni Battista Nicolò Besio, Dizionario del dialetto savonese «Calepìn da batuièʒa ciciolla», 1ª ed., Sànn-a, Editrice Liguria, 1980, p. 34.
- ↑ 59,0 59,1 Sguerso, 1985, p. 39
- ↑ Sguerso, 1985, p. 88
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 446
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 371
- ↑ AA.VV., 2020, p. 314
- ↑ AA.VV., 2020, p. 317
- ↑ (IT) Giannetto Beniscelli e Piero Vado, Borghetto Santo Spirito e la sua storia, Sànn-a, Stampa - Grafiche F.lli Spirito, Màrso 1975, p. 77.
- ↑ Alonzo Bixio, 2000, p. 48
- ↑ A. Mela, 1996, p.65
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 301
- ↑ 69,0 69,1 (LIJ, IT) Giuseppe Colombo, Vocabolario Italiano-Ormeasco Ulmioscu-Italian, Cengio, Litografia Fracchia, 1986.
- ↑ 70,0 70,1 Ramella, 1989, p. 131
- ↑ AA.VV., 2020, p. 48
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 119
- ↑ 73,0 73,1 73,2 Maccioni, Manieristi & Marchini, 2005, Le Valli Neva e Pennavaire, Castelbianco, p.130
- ↑ Bruzzone, 1982, p. 7
- ↑ 75,0 75,1 75,2 75,3 Accame & Petracco Sicardi, 1981, p. 14
- ↑ Alonzo Bixio, 2000, p. 111
- ↑ Massajoli & Moriani, 1991, p. 56
- ↑ Sguerso, 1985, p. 64
- ↑ 79,0 79,1 Toso, 2014, p. 44
- ↑ AA.VV., 2020, pp. 22-23
- ↑ 81,0 81,1 A. Mela, 1996, p.108
- ↑ 82,0 82,1 (IT) Luigino Maccario, Airole e Collabassa, in sce cumpagniadiventemigliusi.it, 27 frevâ 2023. URL consultòu o 12 arvî 2025.
- ↑ A. Mela, 1996, p.54
- ↑ 84,00 84,01 84,02 84,03 84,04 84,05 84,06 84,07 84,08 84,09 (IT) Fausto Amalberti, Dialetto e cultura popolare: Filastrocche, in sce soudan.it. URL consultòu o 12 arvî 2025.
- ↑ A. Mela, 1996, p.10
- ↑ Sguerso, 1985, p. 69
- ↑ AA.VV., 2020, p. 87
- ↑ Scicómme che a fraçión a se trêuva ciù a vàlle che o capolêugo, andâ prìmma a Rèsso che a Lavina o l'é inposcìbile; o blazón o zêuga ascì co-a scimilitùdine fra o nòmme do pàize e o vèrbo "ressâ"
- ↑ A. Mela, 1996, p.151
- ↑ (LIJ, IT) Nada Ricci Torri, ...e te ghe daggu a zunta!, Arbénga, Delfino moro, 1981, p. 88.
- ↑ A. Mela, 1996, p.15
- ↑ 92,0 92,1 A. Mela, 1996, p.77
- ↑ A. Mela, 1996, p.100
- ↑ A. Mela, 1996, p.119
- ↑ A. Mela, 1996, p.132
- ↑ A. Mela, 1996, p.153
- ↑ (LIJ, IT) Marino Cassini, Alberto Cane e Roberta Sala, Le parole della nostra infanzia: dialettu lisurencu (PDF), in sce marinocassini.it, p. 83.
- ↑ 98,0 98,1 Maccioni, Manieristi & Marchini, 2005, Le valli Neva e Pennavaire, Castelbianco, p. 128
- ↑ 99,0 99,1 Usanna, 2000, p. 175
- ↑ 100,0 100,1 100,2 Bruzzone, 1982, p. 31
- ↑ 101,0 101,1 A Cumpagnia di S-ciancalassi, 1995, p. 85
- ↑ 102,0 102,1 102,2 102,3 102,4 (IT) Aidano Schmuckher, Folklore di Liguria, Vol. II, Microart's Edizioni, 1991, p. 60.
- ↑ (LIJ, IT) Nada Ricci Torri, ...e te ghe daggu a zunta!, Arbénga, Delfino moro, 1981, p. 28.
- ↑ Solinas Donghi & Monteverde, 2004, p. 95
- ↑ Sguerso, 1985, p. 78
- ↑ Accame & Petracco Sicardi, 1981, pp. 12-13
- ↑ (LIJ, IT) A Campanassa, Raccolta di proverbi e modi di dire (PDF), in sce acampanassa.it, p. 7. URL consultòu o 12 arvî 2025.
- ↑ (IT) Emanuele Nello Giusto, Andora, il suo mare e la sua gente, Arbénga, Edizioni del Delfino Moro, 2012, p. 154.
- ↑ 109,0 109,1 109,2 Bruzzone, 1982, p. 32
- ↑ A Cumpagnia di S-ciancalassi, 1995, p. 86
- ↑ Usanna, 2000, p. 50
- ↑ (IT) Giorgio Marrapodi, Il Vocabolario Sassellese "G. Romano", Vol. III, O Sascê, Associazione Amici del Sassello, Agósto 2009.
- ↑ (LIJ, IT) Giorgio Pistone e Costanzo Luigi Oliva, Lenga d'öju: ulivo e olio, fatica e poesia, Quaderni del Principato di Seborga, vol. 1, Zêna, Tipografia Sorriso Francescano, 2007, p. 70.
- ↑ (IT) L'oliva in letteratura: Attilio Mela, in sce taggiasca.com. URL consultòu o 12 arvî 2025.
- ↑ Usanna, 2000, p. 82
- ↑ Maccioni, Manieristi & Marchini, 2005, Le valli Neva e Pennavaire, Castelbianco, pp. 128-130
- ↑ Maccioni, Manieristi & Marchini, 2005, La val Lerrone, Villlanova, p. 69
- ↑ (LIJ, IT) A Campanassa, Raccolta di proverbi e modi di dire (PDF), in sce acampanassa.it, p. 43. URL consultòu o 12 arvî 2025.
- ↑ 119,0 119,1 119,2 (IT) Lorenzo Chiarlone, Il dialetto: un patrimonio da custodire, in sce vividego.it. URL consultòu o 15 arvî 2025.
- ↑ Maccioni & Marchini, 1998, p. 77
- ↑ 121,0 121,1 Maccioni & Marchini, 1998, p. 75
- ↑ (LIJ, IT) Gino Bellani, Dizionario del dialetto di Pignone, A Speza, Accademia Cappellini, p. 29.
- ↑ Solinas Donghi & Monteverde, 2004, p. 94
- ↑ Raimondi, 1992, p. 71
- ↑ 125,0 125,1 Staglieno, 1869, p. 176
- ↑ Raimondi, 1992, p. 22
- ↑ Raimondi, 1992, p. 100
- ↑ Toso, 1993, Cap. Vi, Il paese; il mondo, p.84
- ↑ Toso, 1993, Cap. Vi, Il paese; il mondo, p.85
- ↑ Raimondi, 1992, p. 27
- ↑ Sguerso, 1985, p. 83
- ↑ Raimondi, 1992, p. 21
- ↑ Solinas Donghi & Monteverde, 2004, pp. 95-96
- ↑ Raimondi, 1992, p. 102
- ↑ 135,0 135,1 135,2 Barral & Simone, 1996, p. 242
- ↑ Barral & Simone, 1996, p. 154
- ↑ Barral & Simone, 1996, p. 155
- ↑ Barral & Simone, 1996, p. 118
- ↑ Barral & Simone, 1996, p. 178
- ↑ (LIJ, IT) Antonio Domenichetti, Nigrüsu: pâole, siti, bestce e piânte : vocabolario negruzzese (PDF), Santa Margarita, Dove comincia l'Appennino, 2022, p. 4.
- ↑ (LIJ, IT) Enrica Michelis e Erika Peirano, Morale, etica, religione, in I pruvelbi dî véji i fan miria i žuvō da ra fōme, Carrù, Città di Ormea, 2001, p. 20.
- ↑ Raimondi, 1992, p. 87
- ↑ Staglieno, 1869, p. 107
- ↑ (LIJ, IT) Lorenzo Punta, Pruvèrbi d-Seravále (prima puntata di tre), in sce chiekete.eu, 30 dexénbre 2021. URL consultòu o 12 arvî 2025.
- ↑ 145,0 145,1 Toso, 1993, Cap. Vi, Il paese; il mondo, p.86
- ↑ Raimondi, 1992, p. 83
- ↑ Barral & Simone, 1996, p. 244
- ↑ (LIJ, IT) Luisa Lanteri e Carlo Lanteri, Il sapere degli upeghesi, Arbenga, Associazione Fondiaria Upega, 2015, p. 154.
- ↑ Barral & Simone, 1996, p. 247
Bibliografîa
[modìfica | modìfica wikitèsto]- (LIJ, IT) Marcello Staglieno, Proverbi Genovesi, Zêna, Gerolamo Filippo Garbarino Editore Libraio, 1869.
- (LIJ, IT) Giacomo Accame e Giulia Petracco Sicardi, Dizionario pietrese, Sànn-a, Centro Storico Pietrese, 1981.
- (LIJ, IT) Angela Bruzzone, Cose da Türchi, Arbenga, Grafiche Pozzi - Legatoria Ciuni, 1982.
- (LIJ, IT) Rosa Sguerso e Anita Sguerso, Compendio di voci ed espressioni del dialetto savonese, Sànn-a, Editrice Liguria, Lùggio 1985.
- (LIJ, IT) Lucetto Ramella, Dizionario onegliese, Edizioni Dominici, 1989.
- (LIJ, IT) Pierleone Massajoli e Roberto Moriani, Dizionario della cultura brigasca: Lessico, Vol. I, Lusciàndria, Edizioni dell'Orso, 1991, ISBN 88-76-94086-3.
- (LIJ, IT) Piero Raimondi, Proverbi liguri, Pròu, La Stampa - Giunti Industrie Grafiche, Lùggio 1992.
- (LIJ, IT) Fiorenzo Toso, Le radici di Arenzano, Zêna, Comune di Arenzano, 1993.
- (LIJ, IT) A Cumpagnia di S-ciancalassi, U gh'è de tüttu cumme a Zena. Soprannomi, proverbi, favole, filastrocche, modi di dire ed altro in dialetto toiranese, Lêua, Tipografia Litografia Ligure, Lùggio 1995.
- (LIJ, FR) Louis Barral e Suzanne Simone, Pruverbi e cunturni. Proverbes et garnitures, Vintimìggia, Petrilli - Tipolitografia Ligure, Zenâ 1996.
- (LIJ, IT) Simonetta Maccioni e Giuseppe Marchini (a cûa de), Bassa Val di Magra, Liguria in Parole Povere, Zêna, Sagep, Màrso 1998.
- (LIJ, IT) Luigi Alonzo Bixio, Dizionario delle parlate finalesi, O Finâ, Centro Storico del Finale, 2000.
- (LIJ, IT) Carlo Bartolomeo Usanna, Visione d'altri tempi. Glossario di termini dialettali, modi di dire, proverbi, tradizioni di Villanova d'Albenga, Inpêia, Amedeo, 2000.
- (LIJ, IT) Beatrice Solinas Donghi e Renzo Monteverde, A Rionda di Cuculli. Filastrocche genovesi e liguri, 2ª ed., Zêna, Sagep, 2004.
- (IT) Scuola primaria di Garlenda, Paravenna: viaggio tra storia e natura, Arbénga, Tipolitografia F.lli Stalla, 2006.
- (LIJ, IT) Roberto Allegri, Vocabolario e grammatica della lingua serravallese (PDF), Nêuve, Joker, 2007, ISBN 88-75-36130-4.
- (LIJ, IT) Gianni Croce, Gocce di saggezza popolare (e non solo) dalla nostra più genuina parlata, Aràsce, Associazione Vecchia Alassio, 2010.
- (IT) Piero Bordo, I soprannomi di Comunità: I nomiàggi (PDF), in A Compagna, Ànno XLVI, N.S., n. 3, Zêna, A Compagna, Lùggio-Seténbre 2014, pp. 14-16.
- (IT) Fiorenzo Toso, Le parlate liguri della Provenza. Il dialetto figun tra storia e memoria, Vintimìggia, Philobiblon, Novénbre 2014, ISBN 88-88-59172-9.
- (LIJ, IT) Ambrogio Arimondo, Mario Corso, Giorgio Fedozzi e Giovanni Arbarelli, U vucabulâiu: dizionario ragionato della parlata di San Bartolomeo al Mare e dintorni (Ed. 2020, Parte 1, Glossario) (PDF), Circolo Culturale Cà de Puiö, 2020.
- (IT, LIJ) Silvio Riolfo Marengo, Silvia Malco Badano e Roberto Badano, Castelvecchio di Rocca Barbena. Vita e storia di un borgo millenario nell'alta val Neva, Arbénga, Bacchetta Editore, 2022.
- (LIJ, IT) Marina Manieristi, Simonetta Maccioni e Giuseppe Marchini, In saccu de parolle. La tradizione orale nelle valli di Albenga, Arbenga, Edizioni Delfino Moro, 2005.
- (LIJ, IT) Attilio Mela, I Proverbi di Liguria tradotti e commentati. Aforismi - frasi idiomatiche e filastrocche dell'imperiese e del ponente ligure, Inpéria, A.Dominici, 1996.
Ligàmmi de fêua
[modìfica | modìfica wikitèsto]- (IT) Blasone popolare - Enciclopedia on line, in sce treccani.it. URL consultòu o 6 òtôbre 2024.