E consonanti

Da Wikipedia

E consonanti b e p[modìfica | modìfica wikitèsto]

Comme in italian, a scrïtûa zeneise tradissionale a veu che, quande serve, e consonanti b e p seggian precedûe da-a lettera "m", anche se in zeneise o son o l'é de longo e sensa dûbbio quello da "n". Provae ûn pö a dî combo colombo, colomba ò campo.

A consonante ç[modìfica | modìfica wikitèsto]

A consonante ç a va pronunçiä comme a "s" de sacco (çinque, reçita se pronunçian sinque, resita); a va deuviä solo davanti a-e vocali "e" e "i" in te scillabe che in to corrispondente italian gh'han "ce" e "ci".

Quaexi sempre a l'é sencia - riçetta - parteçipâ ma a peu ëse doggia ascì - aççende - aççettâ - aççimentâ provocare, istigare Davanti a-e vocali "a", "o", "u" a l'é sostituïa da "ss" - brasso braccio (errô braçço) - abbrassâ abbracciare (errô abbraççâ)

In ti verbi a peu ëse sostituïa da-a "s" - vinçe vincere ò vinse, ma vinsan vincono A no va deuviä, a-o posto da "s", in ta primma personn-a plurale di verbi riflessivi - se lavemmo (errô çe lavemmo) - se vedemmo (errô çe vedemmo)

O digramma gl[modìfica | modìfica wikitèsto]

O digramma gl, ch'o marca o son italian da parolla "famiglia", o no l'existe in zeneise.

De spesso o gl italian o vegne reiso in zeneise co-a "g" sencia ò doggia - mëgio meglio - quägia quaglia - moggê moglie - figgio figlio

Quarche parolla, piggiä dall'italian, a mantegne o gl, o quae, de spesso, o vegne pronunçiòu comme 'na "l" (elle) - sbaglio - sceglie scegliere

E lettere "g" e "l" (elle) mantegnan o seu son in parolle comme glicine

A consonante h[modìfica | modìfica wikitèsto]

A consonante h a vegne deuviä in pochi caxi:

  • in ta coniugassion do verbo avei avere - mi ho - ti t'ae - lê o l'ha - noî emmo - voî ei - lö han
  • in ti digrammi "ch" e "gh" pe indicâ, quande serve, che a "c" e a "g" van pronunçiae comme a "c" de casa e a "g" de gatto
  • in caxo de elixon a se conserva de longo - lascia ch'o parle lascia che parli - digghe ch'a mangie dille che mangi
  • in te esclamassioin - oh - ahimé mi

A consonante n[modìfica | modìfica wikitèsto]

A consonante n a gh'ha 'na pronunçia de naso in te parolle che finiscian pe "n" - bibbin tacchino - pan pane

De spesso a cazze in parolle comme son, con, quande a parolla doppo a l'incomensa pe vocale - me so' accorto mi sono accordo (me son accorto) - co-a con la

O grûppo nn-[modìfica | modìfica wikitèsto]

O grûppo nn-, tipico do zeneise, o se pronunçia de naso rinforsando e due "n" e arrembandole a-a vocale tonica ch'a vegne primma mentre a vocale ch'a vegne doppo a se pronunçia do tûtto staccä - campann-a - penn-a pena - componn-an compongono

  • O peu attrovâse solo in ta penûrtima scillaba da parolla
  • O va scrïto co-o traeto d'union
  • O grûppo nn sensa o traeto d'union o se lëze comme in italian - penna penna

A consonante s[modìfica | modìfica wikitèsto]

A consonante s a se pronunçia in duî moddi differenti: comme a "s" de casa ò comme a "s" de sacco. Anche chì o Gismondi o ne dà de regole.

A se pronunçia comme a "s" de casa

  • in mëzo a due vocali sensa i duî punti - naso - vasetto - reusa rosa - ûso - accûsa
  • quande a l'é seguïa da-e consonanti b, d, g, l, m, n, r, v - asbrïo slancio, rincorsa - desdiccia sfortuna, disdetta, iella - sguäro strappo - slavòu slavato, smorto, dilavato - asmûggiâ ammollare, mettere in ammollo - snatûròu snaturato - sregolòu sregolato - svista - svampî svanire (di liquori lasciati aperti)

A se pronunçia comme a "s" de sacco

  • quande all'inissio da parolla a l'é seguïa da vocale - sentî - sordatto - sûppa zuppa
  • quande a l'é seguïa da-e consonanti "c" de casa, f, p, q, t - scappâ - sfigûrâ - spavento - squaddra - stae estate
  • quande in mëzo da parolla a l'é precedûa da n, r - orso - sterso - pansa pancia
  • in mëzo a due vocali quande quella primma da s a gh'ha i duî punti - imböso capovolto, imbronciato - fäso falso - ëse essere - ïsâ alzare, issare, sollevare - cäsetta calza, calzetta - cösa
  • quande a l'é doggia - assion azione - masso mazzo
  • in to pronomme "se" (enclitico) unïo all'infinïo d'ûn verbo - lavâse lavarsi - strenzise stringersi - spremmise spremersi - addormîse addormentarsi

O digramma sc[modìfica | modìfica wikitèsto]

O digramma sc o se pronunçia comme in ta parolla scena.

E lettere sc son ûn digramma

  • se son seguïe da-e vocali e, i - scentà dileguarsi, allontanarsi - sciamma fiamma
  • se son seguïe da-a consonante "c" in to grûppo scc, tipico do zeneise - masccio maschio - sccieuppo fucile

O grûppo scc[modìfica | modìfica wikitèsto]

O grûppo scc o l'é formòu da duî soin distinti, quello do digramma "sc" de scena seguito da-a "c" de cilindro - sccetto schietto, puro - scciappâ spaccare, dividere per lungo

  • O l'é sempre seguïo da-e vocali e, i
  • O va scrïto sensa o traeto d'union, quindi no beseugna deuviâ a forma sc-c
  • De votte, in to parlâ, o vegne pronunçiòu comme a "s" de sacco seguïa da-a "c" de cilindro

A consonante v[modìfica | modìfica wikitèsto]

A consonante v a peu scentâ.

A Zena se peu dî: appreuvo ò appreuo dietro, di seguito, appresso - zoveno ò zoeno giovane - ecc.

Feua de Zena se peu attrovâ: votta ò otta ò öta ascì volta - vorpe ò orpe volpe - vegni ò egni vieni - ecc.

A consonante x[modìfica | modìfica wikitèsto]

A consonante x a se pronunçia comme a "j" françeise in te parolle jambon, jeton, joli. A no l'é mai doggia e no beseugna fâla seguî da-a vocale "i" - dexe dieci - laxerto sgombro (pesce) - raxon ragione - xatta scodella, piatto fondo

A consonante z (zitta)[modìfica | modìfica wikitèsto]

A consonante z a va pronunçiä comme a "s" de casa, anche quande a l'é doggia - mëzo mezzo - zimma favilla - dozze dodici - mazzo maggio

De spesso o zeneise o deuvia a z quande in ta corrispondente parolla italiann-a gh'é a "g" de gita - Zena Genova - zenoggio ginocchio - zëo gelo - zenzia gengiva - zoveno giovane - rozâ rugiada

Varie[modìfica | modìfica wikitèsto]

Quande in zeneise gh'é o son da "s" de casa e a parolla a gh'ha ûn corrispondente italian no troppo diverso, se peu decidde se va deuviä a "s" ò a "z" ammiando a grafia da parolla italiann-a - meise - offeisa - paise - reusa rosa - ûso

Daeto che de spesso a "g" de gita in te parolle italiann-e a se rende in zeneise co-a "z" e che pe-a "s" a regola a l'é quella scrïta chì de d'äto, écco spiegòu o perché mi scrivo "zeneise", anche se a "z" e a "s" se pronunçian a-o maeximo moddo.

O son da "z" da parolla italiann-a "zappa" o no l'existe in zeneise. Quande serve, o zeneise o deuvia a lettera "s" de sacco sencia ò doggia - grassia grazia - finsion finzione - ossio ozio - sensa senza - sappa zappa