Lüssu

SV	Questa pagina a l'è scrita in savuneize, a-a manea de l'Essiu d'a Ciann-a

Lüssu Surcassu
Lucalizaçiùn
Stätu	Italia
Regiùn	Ligüria
Pruvincia	Sann-a
Cumün	Cügén Vuè
Caraterìstiche fìxiche
Fuxe	Sciümèa de Cügén  • 44°16′53.31″N 8°26′33.4″E44°16′53.31″N, 8°26′33.4″E  • 0 m s.l.m.
Caraterìstiche d'u bacìn
Bacìn idrugràficu	Sciümèa de Cügén

U Lüssu (ditu Surcassu int'a purçiùn ciü äta, Lusso o Luzzo in italiàn) u l'è 'n rian d'a Ligüria ch'u scure int'i teritoi d'i cumün de Cügén e de Vuè.

Geugrafìa

U punte d'a feruvìa insc'â sciümèa de Cügén. Insc'â mancinn-a u scàregu d'a centräle e, sübbitu a-a sö drita, u Lüssu

U Lüssu u l'è 'n rian ch'u l'ha de lungu curìu insc'â zinn-a drita d'a sciümèa de Cügén, partindu da-u teritoju d'u cumün de Cügén p'andâ avanti vèrsu mezugiurnu finn-a insce-i cunfìn cun Vuè, dund'u viräva de pocu a levante. Int'u detaggiu, u l'è lì ch'u pigiäva u numme de Lüssu, mentre u toccu ciü a munte u l'è megiu cunusciüu cu'u numme de Rian Surcassu.

Cu-a regulamentaçiùn d'u sö lettu e a custruçiùn d'u canä a munte da feruvìa, l'interventu de l'ommu u l'ha zghindóu u rian insc'in percursu ch'u u porta dritu vèrsu levante, pe fälu cuscì caciä int'a sciümèa. P'â precixùn, u Lüssu u ghe finiŝĉe drentu in curispundensa d'u punte d'a veggia feruvia, da fiancu d'u canä pe l'ègua de scàregu d'a centräle elettrica de Vuè. Inte stu canä u gh'è stètu tunbinóu ascì u Rian Funtanassa che asemme a-u Lüssu, quande curivan liberi, u gh'äva 'n bacìn de tostu 1,9 km².

Int'a purçiùn de valle de l'antigu percursu d'u rian, u se pö ancùn vedde u sö antigu lettu, redütu a pocu ciü de 'n surcu, cunusciüu cumme Rian Lüssu o Canä Surcassu (Canale Solcasso), canä de ciümentu de 0,4 x 0,6 m ch'u cögge l'ègua de 'n'area picina, int'a regiùn de Müè, paigia a 0,084 km², pe 0,069 km² efetivi.

De ciü, cu'u tupònimu "Lüssu" a se indica p'estensciùn ascì e tère a-a fuxe d'u rian, ch'a se recunuŝĉe da-a prezensa de 'n canéu insce l'ènn-a.

Stoja

William Henry Smyth, Ports on the coast of Genoa, 1843. Detaggiu d'a fuxe d'u Cügén cu'u Lüssu e, de là d'a sciümèa, Zinöa

A l'inprinçippiu u Rian Lüssu u finiva dritu int'u Mâ Ligüre de pocu ciü a punente d'a sciumèa de Cügén, curindughe da fiancu p'ou scitu ch'u l'è registróu cumme Val di Luzzo d'u 1843. Stu scitu, missu int'u mezu tra u Lüssu e u Cügén, u l'è stètu de lungu cunteisu tra e cumünitè de Sann-a, Cügén e Vuè, tantu che d'u 1798, int'u catastru d'u veggiu cumün de Leze, sun marchè di sciti "de là de l'ègua".

Numme

U tupònimu de Lüssu u l'è benbén antigu, cu'a sö primma mençiùn ch'a se tröva int'u cartuläju d'u scrivàn savuneize Cümàn, d'u 1178-88, cumme aqua Luci e in Lucium. Cumme ad Lucium u l'è registróu d'u 1203 int'u primmu registru d'a cadenn-a d'u Cumün de Sann-a e cumme ad Lucium/Lutium d'u 1203-06 int'u cartuläju d'u scrivàn Martìn, de lungu de Sann-a.

Natüa

A purçiùn de munte, quella d'u Rian Surcassu, a travèrsa vèrsu a sö fin in'area vèrde de tostu 4 ha, ürtima parte supravisciüa de 'n'antiga regiùn lüvega dunde se trövan tante qualitè d'ouxelli de passu, asemme a anfibbi e rettili. Pe stu fètu chì, u scitu u l'è cunpreisu int'a cuscì dita area prutezüa pruvinciäle Rian Surcassu.

Bibliugrafìa

• (IT) Nicolò Cassanello, Francesco Murialdo e Furio Ciciliot, Toponimi del Comune di Quiliano, in Progetto toponomastica storica, Vul. 1, Società Savonese Storia Patria, 2011, ISBN 88-85-86600-X.
• (IT) Cumün de Vuè, Progetto rigenerazione urbana aree ex Zinox (PDF), in sce s3.eu-south-1.amazonaws.com, 12 de nuvenbre d'u 2019. URL consultòu o 17 màrso 2025.

Ätri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Lüssu