Sâta a-o contegnûo

Munte Castel'Ermu

Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
44°05′52.84″N 8°03′08.69″E
Da Wikipedia
AR
 Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Munte Castel'Ermu
Pesu Grande
U Munte vistu dai prài de Base(r)ega
Lucalizasiùn
Stàttu Italia
Regiùn Ligü(r)ia
Pruvinsa Savuna
Cumün Vendùn
Caraterìstiche fìxiche
Curdinàe44°05′52.84″N 8°03′08.69″E
Autessa1092 m s.l.m.[1]
Pruminensa337 m[1]
 • puntu minimu: Colla de San Giacumu
 • simma ma(r)e: Munte Dubassu
Isu(r)amentu7,07 km[1]
CadenaÀrpi
Geulugia
U(r)ugenexiU(r)ugenexi arpina
PriaDulomie, carcâ
Cartugrafìa
Màppa de localizaçión: Liguria
Munte Castel'Ermu
Munte Castel'Ermu
Dàtti SOIUSA
Grande parteÀrpi Usidentali
Grande setûAlpi Sud-usidentali
SesiùnÀrpi Lìgü(r)i
SuttusesiùnPrearpi Lìgü(r)i
SupergruppuCadena Settepan-Carmu-Armétta
GruppuGruppu Galé-Armetta
SuttugruppuDursale da Rocca de Penne
CòdiceI/A-1.I-A.3.c

U Castel'Èrmu (cunusciüu ascì cu-a denuminasiùn de Pesu Grande, Castell'Ermo o Peso Grande in italiàn) u l'è in munte da cadena de Prearpi Lìgü(r)i, ch'u l'ha in'autessa de 1092 m in sciu livellu du mâ.

Carate(r)istiche

[modìfica | modìfica wikitèsto]
U Castel'Èrmu e u Munte Negru da Ve(r)àvu, frasiun de Castergiancu

U munte u rientra inti cunfìn du cumün de Vendùn e u se tröva in sce 'na dursâle, ch'a se de(r)amma daa Còlla de Cravaüna e a segna u cunfin idrugraficu fra e vàlli du Pennavaire e de l'A(r)òscia[2], precedüu daa Turetta (852 m) e dau Cüccu (907 m), surva u paise de Ùnsu, seguìu invêce dau Munte Negru (977 m), fin a pruseguì aa cunfluènsa cu-u Neva.

U riliêvu u se faccia versu a Valâ du Pennavaire (a nord) cun bausi e turriui dulumitichi e de carcà, che invêce i se incontra de mênu intu versante a meridiùn, vûtau versu l'A(r)òscia, che pe' stu facciu chì u se pratica ciü bèn.[3]

Propiu chi a l'è stâ custruìa l'antiga gexétta dedicâ a San Calocciu, a in autitüddine de tòstu 1000 metri, int'in cianéllu ch'u permette ascì ina vista panu(r)amica.[4]

Dau munte Castel'Èrmu u pîa u nomme in'ünitài tetônica custituìa pe'u ciü da prée de carcà e mate(r)iâle dulumiticu.

A livellu de datasiùn st'ünitàe chi a ven faccia remuntà au cumensu du Triàscicu o au Giü(r)àscicu, mèntre a livellu de tetônica a l'è cunscide(r)â a parte ciü interna da zôna briansunese du duminiu Pennidicu.[5]

Carateristiche da zôna d'in gì(r)u sun e radiula(r)ìi, prée de sedimèntu ch'e l'han 'n'u(r)igine giü(r)àscica.[6] Descrivendu a murfulugìa du Castel'Èrmu, intu cuntestu da Geumurfulugìa de Valàe Lìgüri, u geolugu Gaetano Rovereto du 1904 u definisce e sò sìmme rìcche de bâusi, òrride e cun de furme carate(r)istiche.[7]

U munte vistu dau Lingu

Diverse testimunianse e portan a pensà che a muntagna a secce stâ ugettu de vene(r)asiùn da parte de cumünitài di Lìgü(r)i Ingauni, fra sti li a presensa de in "dòlmen", strutü(r)a de préa preistorica, scituàu inta lucalitài Tre Pe, sutta l'aministrasiùn de Vendun, ma ciü fasilmente razunzibile daa Còlla de Unsu.[8]

A custrusiùn sacra a l'è stâ caciâ zü du 1946 o du 1947, segundu i veji de Unsu e de Cü(r)enna, a cauza de 'n attu de vandalìsmu: in gruppu de zueni infatti l'axéva cumensàu a picâ cun de màsse ün di trei bazamenti, fàxendu vegnì zü l'intrega strutü(r)a de prìa.[9]

Faciâ du santuà(r)iu de San Calocciu

Ma a sacralitài du munte a cuntinnua ascì inte êpuche de doppu, cun a vene(r)asiùn de San Calocciu, au quâle l'è dedicàu u santuàriu zà mensciunàu surva, foscia üna de gêxe ciü antighe de tütta a Diocexi de Arbenga e Impe(r)ia.

U santua(r)iu u l'è stàu inti seculi mêta de gràndi pelegrinaggi, tantu che ancù aù d'in sinqu'anni in sinqu'anni se tegne a tradisiunale prucesciùn da stattua du santu, purtâ chi daa paruchiâle da frasiun de Cü(r)enna.[4]

U cuntrollu de questa pursiùn de te(r)itò(r)iu a l'è stâ poi asugetâ dü(r)ànte i seculi XII e XIII au castellu de Àquila: in questu mòddu i scignù(r)i du paìse, a l'epuca i marchexi de Clavesana, puxevan avê u pin cuntròllu da l'âtu de queste parti da Valà de l'A(r)òscia e de quella du Pennavaire.

Questu u permette ascì de capì l'u(r)igine du nòmme "Castel'Èrmu", cuntrasiùn de Castê de l'éremu, riculeganduse ae vicende du santu dedicatà(r)iu da gexétta, che chi u se pensa se secce fermàu.

Autri eventi de impurtansa sto(r)ica se rintraccian versu a fìn da Segunda Guèra Mundiâle, quande e cascìne lì d'ìn gì(r)u sun stàe teàtru da Rexistensa lìgü(r)e: l'è intu "Casùn di Crovi", a poca distansa da Cü(r)énna, che i òmmi da brigâ du Mégu (Felice Cascione) cantan pe a primma vôtta a cansùn Fischia il vento ("Scigu(r)a u véntu"), versu a fin de l'annu 1943, destinâ a vegnì üna de cansùn partigiàne ciü pupulàri.[10]

Pe quantu u riguarda l'ambiente u munte u l'è inse(r)ìu intu scìtu de 'nteresse cumünità(r)iu (SIC), Castel'Èrmu-Pezu Grande, vista a pregiâ presensa de diferente speccie viventi, tantu pe a flò(r)a, quantu pe a fàuna.

Quellu ch'u rende ancù ciü interesante stu postu chi u l'è u cuntattu e u remesciu fra dui ambienti de solitu dife(r)ènti, cumme quellu mediterànneu, rapresentàu dai bòschi de lérxi, e quellu cuntinentâle, survatüttu dàu daa presensa du fô.[11]

Fra e qualitài de sciù(r)e che se incuntran de ciü inti prài se trövan e urchidee, seguìe da ciànte de mazû interèsse cumme a gensiâna o a campànula sabàssia. De pregiu ascì e prìmmu(r)e impurve(r)àe, u gigliu a fioccu e l'eliantemmu lìgüre.

L'intrega area sircustante a l'è in impurtantiscimu puntu de nidificasiùn pe in gràn nüme(r)u de rapâxi, ma l'ambiente u favu(r)isce ascì a presensa di invertebrài (fra sti chi se po mensciunà u culeòtte(r)u lucâle).

Percursu de acèssu

[modìfica | modìfica wikitèsto]
A cruxe in sce l'antisìmma

U ciü breve percursu pe zunze aa vétta l'è quellu ch'u parte da l'abitàu de Arnascu, seguendu u sentê du spartiaiva fra l'Aròscia e u Pennavaire, ma u l'è puscibile ascì 'rivà da punente, seguendu sempre u crinâle.

Seguendu u percursu da est, se riva au santuàiu de San Calocciu, e da chi aa sìmma. A lucalitài dund'a se tröva a gexétta se po razunze ascì a partì da arcüne frasiùn de Vendun, fra ste chi Cü(r)enna, seguendu u percursu pe a Còlla de Unsu, indicàu cun 'na cruxe russa. A dificultài de questu genere de percursi escursciunistici a l'è valutâ cumme E.

A salìtta rizülta ciü agevule dü(r)ànte l'invernu, o inte mezze stagiun, d'estài invêce po essighe u prublema du câudu ecescìvu.[3]

In sciu versante setentriunâle da muntagna sono stàe duvèrte diferénti vie de a(r)ampicâ. A frequentasiùn di ste vie chi, caraterizàe in genere da rocca de catîva qualitài, l'è stâ vietâ pe evitâ u distürbu aa nidificasiùn de speccie de uxelli che frequentan a zôna. In seguitu quarchedüna de ste vie de prìa chi, valüàe cun menu impattu in sce ste pupulasiùi, sun stae turna avèrte a titulu spe(r)imentâle.[12]

  1. 1 2 3 (EN) Peso Grande, Italy, in sce peakbagger.com. URL consultòu o 25 màrso 2025.
  2. ↑ (IT) Cumün de Vendùn, Itinerari / Escursioni, in sce comune.vendone.sv.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2024.
  3. 1 2 (IT) Filippo Ceragioli, Monte Peso Grande o Castell'Ermo, in sce mountainhall.it, 20 dixembre 2021. URL consultòu o 15 dexénbre 2024.
  4. 1 2 (IT) Stefano Pezzini, San Calocero, il santuario più antico della Riviera, in sce liguriaedintorni.it, 31 zenà 2016. URL consultòu o 15 dexénbre 2024 (archiviòu da l'url òriginâle o 1º lùggio 2022).
  5. ↑ (EN) Alan Nairn, The Ligurian Sea and Adjacent Areas, in The Ocean Basins and Margins, Springer Science & Business Media, 2013, p. 83, ISBN 978-1-4684-3033-2.
  6. ↑ (IT) AA.VV., Bollettino della Società geologica italiana, vol. 80, n. 2-4, Sucietài geulogica italiana, 1962, pp. 105-110.
  7. ↑ (IT) Gaetano Rovereto, Geomorfologia delle Valli Liguri, Zena, E. Oliveri e C., 1904, p. 79.
  8. ↑ (IT) Preistoria, Prestipino racconta tutti i segreti del Monte Castellermo, in sce lastampa.it, 1° setembre 2017. URL consultòu o 15 dexénbre 2024.
  9. ↑ (IT) Mario Macagno, Il dolmen di Castell'Ermo, in Rivista ingauna e intemelia, vol. 44-45, Deputazione di storia patria per la Liguria. Sezione ingauna e intemelia, Istituto internazionale di studi liguri, 1989, p. 154.
  10. ↑ (IT) Donatella Alfonso, 6. I partigiani non hanno una canzone, in Fischia il vento - Felice Cascione e il canto dei ribelli, Castelvecchi, 2014, ISBN 978-88-6826-574-8.
  11. ↑ (IT) Natüa2000 in Ligü(r)ia, Castell'Ermo-Peso Grande, in sce natura2000liguria.it. URL consultòu o 15 dexénbre 2024.
  12. ↑ (IT) Via all'arrampicata sperimentale nell'area protetta Castell'Ermo-Peso Grande, in sce lastampa.it, 26 arvì 2020. URL consultòu o 15 dexénbre 2024.
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Munte_Castel%27Ermu&oldid=264807"