Dialetto noveize

Da Wikipedia
(Rindirisòu da Nuvaize)
ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno


Novéize
Nuvaize
Parlòu inItàlia Itàlia
Parlòu in Piemonte
( Lisciandria)
Clasificaçión
FilogéneziLéngoe indoeoropêe
 Itàliche
  Romànze
   Romànze òcidentâli
    Gàllo-Itàliche
     Lìgure
      Lìgure de l’Oltrezôvo
       Lìgure de l’Oltrezôvo centrâle
        Novéize

O noveize (Nuvaize) o l'é o lìgure d'OltrezôvoÔtrazôvo) ch'o se parla ancón a Nêuve, a Seravalle e Arquâ inta Valle Scrivia e a-o Borgheto, a Sorli e a-e Vigneue inta bassa val Borbêa e ascì in âtri pàixi vixín comme e Baàsche, e coscì anche in Arbêa inte l'âta val Borbêa, donde però coménsa a fâse sentî l'infloénsa zenéize. O gh'à de paròlle de tranxiçión lonbarde e piemonteixi. Inti quelli scîti o noveize o se ciamma "nuvaize" e o zeneize o l'é dîto "zenaize".

Paragón

Italiàn Nuvàize Munegàscu Zeneize[1]
amico amigu amigu amigu
fuoco fögu fœgu fögu
capelli cavài caviyu cavelli
gola gùa gura gua
candela candàia candéra candeia
moneta munaida munèa munæa
seta sàida sea sæa
avuto avüu avüu avüu
stato stó stau stætu
andato 'ndó andau anætu
amato amó aimau amòu
fatto fòtu fau fætu
piano piàn adaiju, cian ciàn
piuma piüma ciüma ciümma
più ciü ciü
piantare piantò ciantà ciantâ
piombo piunbu ciungiu ciùngiu
fiamma fiamma sciama sciàmma

Difuxón

Nommi di fraçión e localitæ inta zöna donde se parla o noveize[2]:

Bànqua – Bàncora. Arbèa – Albera Ligure. Barlò – Il Barilaro (in passu inte l'Apenéin). Cabàne d’Cösra – Capanne di Cosola. Cabèla – Cabella Ligure Cadìši – Cadisi: poche chè sparse tra Róncri e Fontan-a. Calvódi – Calvadi. Cantalùu – Cantalupo Ligure. Casàn - Cassano Spinola. Castlanìa – Castellania. Cösra – Cosola. Cupiàšu – Cadipiaggio. Dernìše – Dernice. Gavasàäna – Gavazzana. Giaö – Giarolo. Giüšràäna – Giusolana. Gòva – Monte Gava, Gavazza; in sima a-a loc. Fontan-a ( tra Surli e u munte Giaö). Gòvi – Gavi Ligure. Lèmmi – Lemmi. Merlasèin – Merlassino. Mungiardèin – Mongiardino Ligure. Munšögu – Montegioco. Paghèrna – Paderna. Paiò - Pagliaro Pertüšu – Pertuso. Prevšèin – Pallavicino. Psinò – Pessinate. Ramè – Ramero. Rócca – Roccaforte Ligure. Róncri – Roncoli. Ruchètta – Rocchetta Ligure. Santàcta – Sant’Agata Fossili. Sant’Aöšiu – Sant’ Alosio. Sanvìgu – San Vito. Suràigu – Cerreto di Molo. Vigpónsu – Vigoponzo. Vigsö – Viguzzolo. Vìlla – Villalvernia. Vuàsca – Avolasca.

Testimonianse scrite

Poexîa dedicâ a-a ciassa da Colegiata a Neuve
A piasa e i só palasci
Me còra e bela piasa
ti che t'é saimpre stata
e cö da vegia Növe,
anche se u taimpu u pasa
a t'vöiu ancù pü bain.
perchè u m' pò ch'i t' lasa
andò a descaméin.
E quande in mumentéin
a m' fermu lì a guaciòte,
e a ser'na stisa i ögi,
u m' pò id arcurdòte
cmè t'eri ina vóta:
tranquila e silensiusa
ti smiaivi in salótu
indonde tüta a giainte
a dménga féin-a 'n botu
a stòva a descurì
o püra a fò di ceti
'n se queli chi surtiva
da-a mesa de-e mesdì.
E alura a restu lì
'na stisa ancù a sugnò
e a t' vèdu cunturnò
da tüti i tó palasci
bei lustri e decurè
da artisti ch'i savaiva
fò bain u só mesté.
Isi ernu taimpi bón-ni
e acsì i só padrón-ni
ch'i g'aiva i sodi a breciu,
i n' vraiva che e só chè
i n' daisa mìa a scabeciu
Ma pöi i taimpi e i sodi
- che insóin u vö pü scrusì -
i son tantu cambiè,
che si palasci acsì
da squòsi véinti lüstri
insóin i-a pü tuchè.
E alura u s' pö dì,
me còra e vegia piasa,
ch'i n' son davai pü lüstri
ma tantu scalcinè
da fòse cumpatì
da tüti quei chi pasa.
(Angiolino Bellocchio)

Chi, a pag. 4, u gh'é n'escritu antigu da-i giurnale 'd Növe "Bagatto" de-i 1882. L'é a vègia parlò 'd Növe ncu l'articulu "er" a-i posto da "e"

Diçionâi

Âtre òpere

Nòtte

  1. ortografia co-a "u" a-o pòsto da "o"
  2. Da-o diçionâio de Sórli e do Noveize do Stefano Ferrarazzo, 2002

Vôxe conligæ

Colegaménti estèrni

Diçionâi in sciâ Ræ
Âtro