Passer

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

O passer domesticus, in zenéize pàsoa

Passer (Brisson 1760) o l'é 'n génere d'öxèlli, e pàsoe (passure in ventemigliusu), chi apartégnan a-a famìggia di Passeridi (Illider 1811), órdine di Passeriformi.

Descriçión e abitùdine

E pàsoe én öxelli socévoli, vìvan in sciàmmi. Nidifican in scî èrboi o in cavitæ, fàn dôe ò træ nîe a l'anno; e femine deponn-an 3-6 êuve, coæ 10-11 giorni da-o màsccio ascì; xêuan dòppo dôe setemann-e ch'èn sccioîi. Son di öxelli granìvori (pe tegnîli da-a lontan ghe metéivan i spaventàggi) ma màngian de tùtto e vêgnan insetìvori pò-u periodo into quæ nûtran i picìn. Tùtte e pàsoe vìvan in stréito contatto con l'òmmo. 'Na vòtta numerôze, e pàsoe in çitæ én in drastica diminuçión: a Londra, prezénpio, a quantitae de pàsoe a s'é amermâ do 71% inti derê 25 ànni

Menn-e de pàsoe in Itàlia

• Inte squæxi tùtta l'Euröpa a pàsoa ciù comùn a l'é o Passer domesticus (Linnaeus 1758). Ma in Itàlia a l'e prezénte sôlo inta zona de Arpi. Defæti in zenéize a vegne ciamâ Pàsoa de pasàggio, e in ventemigliusu "oltremontana": 

  

  Distriboçión do Passer domesticus

«A passura dumestega o eurupea o oltremontana, ciamà pe’ u ciü passura, a l'é de tüta façun l'auxelu ciü cumün e cunusciüu in Europa, sece inte çità sece int'e campagne»

«Provincia di Novara: Si vede di passaggio in ottobre; rara. Lombardia: Scarsa. Belluno: Frequente e sedentaria, nel Cadore sembra essere in aumento. Udine: Comune e sedentaria. Padova: Accidentale. Circondario di Savona: Rara. Due furono prese in collina. Provincia di Genova: Accidentale»

A se distìngoe pò-u copùsso grîxo

• A Pàsoa nostrâ (Passer Italiae Vieillot 1817) a l'é lónga 15 cìtti,  péizo 300 gràmmi,  avertûa  alâre 24-26 cìtti: o màsccio o l'à dòrso e âe cô maròn con rigatûe néigre, màsche gianche, testa brùn-nisêa, gôa neigra, pêto grîxo. A fémina e-i zuêni àn coî ciù spèrsi: dòrso brùn ciæo rigòu de neigro, pêto e goâ grîxi: àn o becco  de cô,grîxo scûo d'estæ giânénte d'invèrno, Staçionâia a no làscia o teritöio dôv'a e l'é nasiûo. A l'è a pàsoa ciù difûza in  Italia: se peu veddila botezâ in tæra a pitâ fregóggie  ò in sci pogiòli  donde ghe méttan da mangia.
• Pàsoa Montanínn-a (Passer Montanus Linnarus 1758; ventemigliusu passura ciùca)  Difûza inte canpàgne, a frequenta ascì inti centri abitæ, no gh'é diferénsa tra màscci e femine ch'àn o mæximo cô: a l'é quæxi pægia a-a Pàsoa Nostrâ,  ma a l'à e oêge neigre.
• Pàsoa Sarda (Passer Hispaniolensis Temminck 1820)  Difûza in Sardegna, a se riconósce sùbito pe avéi o pêto tùtto pittetòu de neigro. A stà in zöne avèrte con pöche caze izolæ. Se riunîscian a-a séia in sciammi pe dormî in scî erboi di parchi çitadìn.
• Squæxi pægio ae Pàsoe l'é o Pàsoòn (Petronia-Petronia Linnaeus 1766). A l'é l'unica do Génere Petronia, a l'asomégia a-a femina da Pàsoa Nostrâ, ma a se distìngoe pe 'na vistôza maccia giana in sciô pêto, dòrso e âe de cô maroncìn ciæo rigòu de marón scûo e neigro, sótta a l'à rigatûe beige ciæo; 'na çéggia giana  a caraterîza a spêce, Difûsa inte l'Apenìn  Meridionâle, in Sardegna a convîve co-a Pàsoa Sàrda

Nómmi

Ben ben di nómmi de Pàsoe en derivæ da-o latìn Passer. In çertidùnn-e zone Passer l'é finìo pe designâ i picìn öxelli e 'n'âtra pòula, Pardalis (da-o grêgo πάρδαλις 'tachezòu') a l'é stæta adeuviâ pe-e Pàsoe. L'é pe questo che in Catalàn e in Portoghéize o nómme de pàsoe o l'é Pardal (ma a València, in cangio, a pòula Pardal a l'a piggiòu ´n sénso generâle e a veu dî 'öxèllo'), e in càngio o Catalàn Passerell o l'é 'n öxello de n'âtra famìggia (Linaria cannabina). In Françéize e âtre léngoe d'oïl ghe dixan Moineau ma ascì Paisse

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons
• Wikispecies

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Pàssoa
• Wikispecies a contêgne informaçioìn in sce Pàssoa

Contròllo de outoritæ	GND (DE) 4159280-3