Regioin d'Italia
ZE |
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
E regioìn de l'Itàlia són, insémme a-i comùn, a-e çitæ metropolitànn-e, a-e provìnse e a-o stâto, un di çìnque eleménti che fórman a Repùbrica Italiànn-a.
Ògni región a l'é 'n énte teritoriâle con di seu statûti, potêri e fonçioìn segóndo i prinçìppi ch'én stæti fisæ da-a Costituçión, cómme stabilîo da l'artìcolo 114, segóndo còmma do tèsto. E regioìn no són conscideræ di énti locâli, cómme i comùn e-e provìnse, che trêuvan pe cóntra de disciplìnn-a into decrêto legislatîvo 18 agósto 2000, n. 267 (TUEL).
E regioìn, cómme stabilîo da l'artìcolo 131, én vìnti. Çìnque regioìn én a statûto speciâle de outonomîa e unn-a de ste chi, o Trentìn-Èrto Àdixe, a l'é formâ da dôe provìnse outònome (Trénto e Bolsàn), che gh'àn di potêri legislatîvi pægi a quélli de 'na región a statûto speciâle. Into rispètto de minorànse lengoìstiche reconosciûe, o Trentìn-Èrto Àdixe e Vàlle d'Aòsta gh'àn o nómme ofiçiâ scrîto inte l'artìcolo 116 inte dôe léngoe, Trentino-Alto Adige/Südtirol e Valle d'Aosta/Vallée d'Aoste, cómme da modìfica do 2001.
Descriçión
[modìfica | modìfica wikitèsto]Caraterìstiche
[modìfica | modìfica wikitèsto]Inte l'ordinaménto giurìdico de l'Itàlia a región a l'é:
- in énte de riliêvo costituçionâle, scicómme ch'a l'é prevìsta cómme necesâia da-a costituçión;
- in énte outònomo, scicómme ch'a gh'à de outonomîa in sce de matêie diferénti;
- in énte outàrchico, scicómme ch'a fonçiónn-a sott'a 'n regìmme de dirìtto aministratîvo e a gh'à de outoritæ pùbrica;
- in énte de apartenénsa necesâia, scicómme che tùtti i çitadìn rexidénti n'én pàrte.
Tùtte e regioìn gh'àn de stémma e de confaón ofiçiâ.
Organizaçión aministratîva
[modìfica | modìfica wikitèsto]I òrgani da región én mostræ a l'artìcolo 121 da Costituçión e, into detàggio, són:
A región a l'é raprezentâ da-o prescidénte da zónta regionâle, che inte çèrti statûti o l'é ciamòu o prescidénte da región ascì, che da-o 2000 o l'é elezûo in mòddo dirètto e democràtico pe mêzo de eleçioìn regionâli a vôto universâle de tùtti i çitadìn da región che gh'àggian o dirìtto de vôto, levòu o câxo che into statûto ségge prevìsto l'eleçión da pàrte do conséggio regionâle. Se o prescidénte da región o l'é sfiduciòu, se dimétte pe seu cónto con efètto inmediâto, o mêue in càrega ò o l'é inpedîo in mòddo permanénte, o conséggio regionâle o l'é desfòu e l'é inandiòu a-a spedîa de nêuve eleçioìn. Scìnn'a-o montâ in càrega di nêuvi òrgani da región, consèrvan i seu potêri i vêgi òrgani pe conpî i àtti da normâle aministraçión.
E fonçioìn aministratîve són atriboîe a-a zónta regionâle, formâ da-i asesoî nominæ da-o prescidénte da región in raprezentànsa de fòrse polìtiche che l'àn arenbòu, ciù che o prescidénte de región mæximo, ch'o l'é pægio a-o càppo do govèrno e do conséggio di minìstri a livéllo de l'aministraçión centrâle do stâto.
E regioìn én dotæ de 'n conséggio regionâle, elezûo da-i çitadìn da región che gh'àn de dirìtto de vôto e ch'o fonçiónn-a cómme òrgano colegiâle pægio a-o parlaménto a livéllo do stâto. O conséggio regionâle o l'é formòu da-i consegê regionâli in raprezentànsa de tùtte e fòrse polìtiche do teritöio co-e fonçioìn de aprovâ o balànso da región, de delìbere e di provediménti emìssi da-o prescidénte e da-a zónta. Inta Sicìlia, región outònoma, st'òrgano chi o pìggia o nómme de parlaménto regionâle e i seu ménbri én dîti deputæ e no consegê. O conséggio o gh'à o potêre legislatîvo pe-e matêie che a costituçión e i statûti speciâli pe-e regioìn outòmone domàndan a-a potestæ legislatîva escluxîva ò concorénte.
Sti chi én i òrgani necesâi pe-e regioìn, co-i seu statûti e-e seu lézze che no pêuan prevédde de diferénse co-e régole da costituçión.
Lìsta de regioìn
[modìfica | modìfica wikitèsto]Chi aprêuvo gh'é 'na tabélla co-a popolaçión[1], l'estensción, a denscitæ, o capolêugo, o nùmero de comùn[2] e-e provìnse de vìnti regioìn de l'Itàlia. I valoî én mìssi a giórno a-o prìmmo de zenâ do 2024.
Nòtte
[modìfica | modìfica wikitèsto]- ↑ (IT) ISTAT popolazione giugno 2023, in sce demo.istat.it. URL consultòu o 30 òtôbre 2025.
- ↑ (IT) Istituto nazionale di statistica, CODICI STATISTICI DELLE UNITÀ AMMINISTRATIVE TERRITORIALI: COMUNI, CITTÀ METROPOLITANE, PROVINCE E REGIONI, in sce istat.it, 16 dixénbre 2024. URL consultòu o 30 òtôbre 2025.
- ↑ In corscîvo.
- ↑ (IT) Annuario Statistico italiano 2021 (PDF), Rómma, Istituto nazionale di statistica, 2021, p. 5.
- ↑ A región Sicìlia a l'à sostitoîo e vêge provìnse con di lìberi consòrçi de comùn; védde ascì (IT) Bernardo Iovene, Le province: questi fantasmi!, in sce rai.it. URL consultòu o 30 òtôbre 2025.
- ↑ (IT) Governo italiano - Ministero dell'Interno - Dipartimento per gli Affari Interni e Territoriali, ELENCO CODICI DEI COMUNI ITALIANI, in sce dait.interno.gov.it. URL consultòu o 30 òtôbre 2025 (archiviòu da l'url òriginâle o 5 lùggio 2023).
Âtri progètti
[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce regioin d'Italia
| Contròllo de outoritæ | LCCN (EN) sh2002002378 · BNE (ES) XX5301130 (data) |
|---|