Sant'Aostin

Da Wikipedia
(Rindirisòu da S. Aostin)
ZE-P
Sta paggina chie a l'è scrita in zeneize
co' ina grafia tipo quella do Prian do 1745

Aorelio Aostin o Agostin, (lat. Aurelius Augustinus), santo, se festezza o 28 agosto. Dottô da Gexa, filosofo e teologo, vescovo d'Ippoña e santo (Tagaste in Numidia, od. Sūq-Ahras in Algerîa, 13 nov. 354 - Ippoña, od. Bona, 28 ag. 430); o fu un di quattro grandi dottoî da Gexa occidentâ, dîto "o dottô da Graçia". A so œuvia a l'ha segnao a stoia da religioxitæ e da filosofia œüropea.

Sant'Aostin

Scimón Martini, Sant'Aostin

Dæti personâli

Nàscita: Tagaste, 13 novénbre 354
Mòrte: Ippoña, 28 agósto 430
Paize: Algerîa

Âtre informaçioìn

Vitta e œuvie[modìfica | modìfica wikitèsto]

Figgio de un decurion, Patriçio, ancon pagan, e da crestiaña Monnica, o fu inscrito tra i catecumeni; o compì i studdi in patria, a Madaura, da pœu a Cartagine: periodo da lê descrito comme de abandon a-e pascioin amoose. Da una concubiña o l'ebbe into 372 un figgio, Adeodato. A lettua de l’Hortensius ciceronian a-o l'atrasse, dixinœuvenne, a-a filosofia, e o l'aderì fîto a-o manicheismo, presentaoghe comme spiegaçion scientifica de l'universo. O se ne feççe ançi propagandista a Tagaste, doppo a morte do poæ, e a Cartagine dove o l'ótègne quarche successo comme retô, e o scrisse o so primmo libbro, De pulchro et apto (perdúo), in to quæ pâ ch'o se sforçesse a dâ veste filosofica a-o manicheismo, into quæ o l'ea però arestao semplixe óditô. O passò da pœu, abandonando a moæ, a Romma; quindi, sciu racomandaçion de Scimmaco, comme professô ófiçiâ de retorica (aotunno 384), a Milan, dove o mœüò a crixi spiitoâ, a prœuvo a-a quæ, dimissa a concubiña e renonçiando a-o matrimonio vantaggioso pe-o quæ inscisteiva a Monnica, o se decise a abraççâ o crestianeximo, ch'o se ghe palesava, alloa, comme in pin e perfetto acordio co-a filosofia neoplatonica e a predicaçion de S. Ambrœuxo.

A Cassiciacum (probabilmente Cassago, inta Briança), dimissose da-a cattedra, o scrisse e primme œuvie pervegnuene (i dialoghi Contra academicos, De vita beata, De ordine e Soliloquia) e o començò a compoñe una serie de manoæ de arte liberæ; o fu battezzao da Sant'Ambrœuxo a nœutte do sabbo santo (24-25 arvî) do 387. O trascorse a Romma l'inverno (a Monnica a moì a Ostia into novembre) e o tornò a Tagaste, continoando, inta vitta monastega, a so attivitæ de scritô. Into 391 o fu ordenao sacerdote a Ippoña, dove, tra a fin do 395 e o 396, o fu consacrao comme successô da-o vescovo Valeio za proscimo a morte; o mæximo o feççe da pœu (426) Aostin co-o præve Eraclio. E reliquie, portæ in Sardegna da San Fulzençio e âtri vescovi esuli into 486, fun doppo l'invaxon saraxiña trasportæ, pe œuvia do re Liutprando, a Pavia dove ghe fu eretto o monumento.[1]

Inti 34 anni de episcopato o tègnan ocupao, otr'a-e cue costante dedicæ a-a so gexa, a copiosa corispondença,[2] a predicaçion,[3] i concilli e e erexie e scismi, a lotta contra i quæ a sciorbì grandiscima parte de l'attivitæ lettiaia, ch'a l'ha reiso l'Aostin proverbiâ comme un no solo di ciu dui e profondi, ma di ciu fecondi scritoî mai existii.

Aponto e polemiche, insemme co-a converscion, l'ordenaçion e a consacraçion, contrassegnan, a l'ingrosso, ascì di periodi do desgœuggimento do so pensceo. Co-a converscion commença a polemica contra i manichei, za acennâ inti Dialoghi de Casciçíaco e continuâ inte una serie de scriti pe o ciu filosofico-religioxi (pres. De quantitate animæ, De libero arbitrio, o libbro VI De musica, De magistro, De vera religione, De utilitate credendi), inti quæ vedemmo Aostin passâ gradaamente da l'affermaçion da superioritæ essençiâ da raxon in sce-a fe', a quella de l'utilitæ e raxoneivieça de l'affiáse a l' auctoritas fondâ in sce-a rivelaçion e universalmente riconosciua, da Gexa; e elaborâ insemme a so caratteristega dotriña da conoscença. A feliçitæ, a-a quæ i ommi aspian, a no se consegue sença o possesso da veitæ. Contra i scettichi, o l'adœuvia l'argomento prinçipe: se dubito, so de dubitâ, dunque de êse; se sballio[4] Ma a veitæ a va çercâ in mi mæximo: a l'è a dotriña neoplatonica do ritorno in sce lê mæxima de l'añima, che, riconosciua a muteivieça do mondo esteiô, percepio da-i sensci, e a so propria, a s'inandia a riçercâ a veitæ immutabile, pe-a quæ l'è veo ogni raxonamento veo, e ch'o l'è Dio mæximo. I sensci, dunque, e e paole do meistro ascì, no fan se no riadesciâ de idee, che son za inte l'añima: no però into senso da dotriña platonica da reminiscença, ma in quanto in interiore homine habitat veritas, o parla çoe', in fondo a l'añima, o Meistro interiô, o Verbo divin; inte l'ommo (in interiore homine) brilla a luxe do veo ch'a doña a ciaschedun e rationes æternæ, prinçipio e fondamento de ogni giudiçio.

A l'è questa a teoria dita de l'inluminaçion, che, no do tutto ascceja da l'Aostin, a se presta a varie interpretaçioin;[5] lê o se collega a-a dotriña do "meistro interiô", o Verbo, o solo veo meistro: sci ché o mostrâ di ommi o l'è solo un preparâ a ascôtâ a voxe do Verbo divin. Queste dotriñe fun da Aostin mantegnue ascì in te di œuvie posteioî ma o primmitivo entuxiasmo pe Platon, Plotin e i "platonnichi" (che, se foisan visciui aoa, - o dixe - se saieivan fæti crestien) e pe i neoplatonichi o s'amermò co-o tempo. A polemica antimanichea a vègne continuâ in te di atri scriti (pres. Contra Adimantum, Contra epistolam Manichæi quam vocant fundamenti) scin a-o voluminoso Contra Faustum e a di atri opuscoli scin a-o 405 circa, da pœu sporadicamente in te un pá de opuscoli e, in parte, into trattatello contra tutte i erexie (De hæresibus, 428-429).

L'ordenaçion sacerdotâ a l'obliga Aostin a spiegâ a-o popolo i libbri sacri; o parteçipa ciu intimamente da vitta da Gexa e o vegne a conosce o scisma ch'o tormenta a gexa africaña. Commença coscì a polemica contro o donatismo, co l'interessante Psalmus abecedarius contra partem Donati, primmo esempio di scriti popolarezanti de Aostin,[6] da pœu con una serie di œuvie (Contra epistolam Parmeniani, De baptismo, Contra litteras Petiliani, Contra Cresconium) scin a-a grande "conferença" de Cartaggine do 411; (Breviculus collationis cum donatistis) quindi, con minô frequença de scriti, scin a-o Contra Gaudentium (420 ca). Inte questa polemica, ch'a-o portò a occupâse de l'ecclexiologia, Aostin o va a prœuvo a San Çeprian e San Ottato mantegnindo fermiscimo o prinçipio da validitæ e efficaçia obiettiva (ex opere operato) di Sacramenti, a cattoliçitæ e l'unitæ da Gexa, fœua da quæ no gh'è sarveçça e ch'a l'è corpus permixtum: ne fa parte saiv'a dî gran e zinzañia, boin e marvaxi, che soltanto Gexo Cristo o l'ha diritto de separâ into giorno do Giudiçio. Ma mentre a-o prinçippio, e ancon into 411, Aostin o no voeiva ricore a âtro mezo che a persuaxon a traverso a discuscion, tuttavia, co-e lezze de Onoio contra i scismatichi e de fronte a-a so ostinaçion, o cangiò pai: e comme da-a netta distinçion tra scisma e erexia o passò a definî questa quæ "scisma inveterao", coscì o l'amisse a legittimitæ e necescitæ da coerciçion e do ricorso a l'aotoritæ civî, fissando âtrescì o dovei pe o sovran crestian de attegnîse a-o magisteio da gexa.

Ma co l'ordinaçion l'Aostin o se dedica ascì con maggiô intenscitæ a-o studdio da Bibbia: specialmente do Genexi, passando da l'interpretaçion streitamente allegorica (De Genesi adversus Manichaeos, 388-90) a quella lettiâ, e insemme de valô filosofico (De Genesi a litteram liber imperfectus), e de San Paùlo (Expositio quarundam propositionum ex Epistola a Romanos, Epistolæ a Romanos expositio inchoata, Expositio Epistolæ ad Galatas, tante questioin trattæ into De diversis quæstionibus octogintatribus). Cugemmo chì un momento importantiscimo int'o desguggimento do pensceo teologico de l'Aostin, e oggetto de molte discuscioin. Lê o s'è sforçao de mantegnî in primmo lœugo a giustiçia de Dê, ch'a premmia i boin, saiv'a dî quelli che che credendo se guaagnan un meito, e ch'a punisce i marvaxi. Ma, doppo un longo sforço, Aostin o vegne a riconosce che o momento iniçiâ de l'atto de fe', l' initium fidei, ch'o l'è initium salutis, o no l'è œuvia de l'ommo ma o vegne da Dê: a-o quæ no se pœu tuttavia rimproverâ arcuña ingiustiçia, se, gratuitamente, o fa graçia a çertidun; mentre i ommi tutti, inti quæ sorvevive o peccao originâ, no meitan se no a condanna. Questi concetti appan pe a primma votta con tutta ciareçça, into primmo scrito posteriô a l'episcopato de Aostin, o De diversis quæstionibus a Simplicianum. Frûto de questa conquista do so pensceo, che o l'induxe a remeditâ in sce-a so vitta, se pœu conscidiâ e "Confescioin" (398 circa), inte quæ, âtrescì, se repiggia âtri doi temi che l'apascioñan: quello da curtua crestiaña e quello di prinçippi che presezzan a l'interpretaçion da scritua.

A primma costion a l'è da lê afrontâ sotta l'aspeto teorico into De doctrina christiana (interrotto, ma repiggiao e terminao into 426): comme ascì inte Confescioin Aostin o l'è senscibile a-i peighi da cortua tradiçionâ, pagaña, ma o vœu sarvâne o bon, ch'o va assonto e fæto proprio da-o crestianeximo. Coscì, concludendo una longa controverscia, Aostin o l'assegúa co-o peizo da so aotoritæ a trasmiscion da cortua antiga. Ma inte Confescioin o problema da memoia (in questa l'è a mezua do tempo) o rebella seigo quello da creaçion. Aostin o-a ritegne avvegnua into tempo, ançi co-o tempo, da-o ninte, e pe tutte e cose scimurtaniamente, ma no a-o mæximo moddo: che çerte fun creæ da Dê no in atto e inta so forma perfetta, ma solo in potença, ò in germe (rationes seminales, energie latente destinæ a sviluppâse into tempo e a produe, a-o momento oportun pe ciaschedun, i differenti êsci). A queste concruxoin l'Aostin o l'è portao da un nœuvo studio di primmi 3 capittoli do Genexi (De Genesi ad litteram libbri XII, tra o 401 circa e o 415 circa). Da-a rente a-o quæ, tra i œuvie exegetiche, va mençunao o De consensu evangelistarum (400 ca), e Enarrationes in Psalmos, e i Tractatus in evangelium Iohannis, recugeite de sermoin in sce questi libbri. Ma inte "Confescioin" l'Aostin o l'ha inserio ascì un'instruçion catechetica (proppio co-o commento a-o "Genexi"), afin a quella da lê dæta inte un'atra œuvieta, o De catechizandis rudibus (400 ca).

E o motivo da memoia, ch'o l'apâ inte "Confescioin", o ven importantiscimo inte 'n atro trattao in sce-o quæ l'Aostin o se afadigò a longo (400 ca -416 ca): o De Trinitate. L'añima a l'è un pensceo (mens) da-o quæ nasce una conoscença (notitia), e into so raportase a questa conoscença nasce l'amô che lê a se porta (amor). Inte l'añima ò, megio, inta memoia, inte l'intelletto e inta voentæ, inta parte saiv'a dî ciu âta e nobile de lê, ch'a ricorda, comprende e amma lê mæxima, ma sorvetutto a ricorda, conosce e amma Dê, Aostin o scorze e "vestixe" da Trinitæ diviña. De questa, criticando tâvotta e formule de Sant'Ilaio de Poitiers, o mette in rilevo l'unitæ de sostança, inscistendo in sce l'inguagiança de træ Persoñe: i opiaçioin ad extra son l'œuvia indistinta de tutte, ço che se dixe de ciascheduña quante a-a sostança, e ascì a-a sapiença e di âtri attribuii, l'è comun, inguâ, identico e numericamente un inte tutte; mentre lô se distinguan e se opoñan segondo e so relaçioin reçiproche. Teoria che, ciarindo a procescion do Spiito Santo principaliter, sci, da-o Poæ, ma ascì da-o Figgio, a vègne importantiscima pe o desgugimento da teologia ocidentâ, a-a quæ l'Aostin o l'ha ligao o carattere "cristocentrico", conforme a-a tendença fondamentâ do so pensceo, rondezzante in gio a-a persoña e a l'œuvia do Cristo e a-a redençion de l'ommo da-o peccao, merce' a graçia. Sciu questi temi scciupò a polemica con Piaxo, za scandalizzaose in Romma pe l'invocaçion de "Confescioin" a Dê: da quod iubes et iube quod vis e aoa rifugiaose in Affrica co-o so compagno Çelestio[7]

Se pœu distingue in questa varie fase: quella iniçiâ, inta quæ l'Aostin o combatte ancon soltanto e dotriñe, no i ommi, ch'o sa molto stimæ (De peccatorum meritis et remissione, a Marçelin, o l. III composto doppo che l'Aostin o l'ebbe conosciúo o commento de Pelagio a San Paùlo; De spiritu et littera ad Marcellinum e, a complemento, pe asserî a necescitæ di œuvie boñe da-a rente a-a fe', De fide et operibus; nonché o De bono viduitatis, dedicao a Giuliaña, moæ de Demetriade, in ócaxon da moñegaçion de questa); quella da polemica diretta, provocâ da-e vexende de Pelagio in Oriente scin a-a condaña da parte do pappa Innoxenço I[8] e, doppo o grande concilio de Cartagine (418) da pappa Zoximo (De natura et gratia contra Pelagium, De perfectione iustitiæ hominis, contro Çelestio,De gestis Pelagii, De gratia Christi et peccato originali); quella da lotta contra i pertinaxi difensoî de Pelagio (De nuptiis et concupiscentia a Valerium comitem, Contra duas epistolas Pelagianorum, Contra Iulianum, e Contra secundam Iuliani responsionem, o coscì díto Opus imperfectum, contro o mæximo Giulian de Eclan,[9] inteiza a-o tempo mæximo a ciarî a so dotriña a-i moneghi d'Adrumeto (De gratia et libero arbitrio, e De coreptione et gratia, dedicæ a l'abao Valentin) e a combatte i "semipelagien" da Gallia meridionâ, insciorti contra questi scriti (De prædestinatione sanctorum e De dono perseverantiæ).

Questa dotriña aostiniaña do peccao originâ, da graçia e da predestinaçion, precizaase ma ascì inreddeníase e sponciâ a-e estremme conseguençe inte l'ardô da polemica, a s'è prestâ a varie e contrastante interpretaçioin. L'Aostin o prende e mòsse da-a condiçion de Adammo, creao esente da-a morte[10] e da-a concupiscença, capaxe quindi de no peccâ,[11] e inta piña libertæ de optâ pe o ben conformandose a una raxon ch'a l'aiva o perfetto predominio in sce-i sensci, capaxe âtrescì de perseverâ into ben, graçie a l'agiutto[12] concessoghe da Dê. Avendo Adammo peccao, a so corpa a se trasmisse a l'intrego genere uman, divegnúo coscì massa damnata; peccao de origine, che Aostin o dimostra, fra l'âtro, in base a l'uzo da Gexa de amministrâ a-i infanti o batteximo ch'o l'anulla a concupiscença in quante reáto, ma o-a lascia sopravvive actu, coscì che l'ommo, pù conservando o libero arbitrio, o l'è privao de quella libertas ... quæ in Paradiso fuit.[13] Pe poei resciste saiv'a dî a-a concupiscença, occore aoa un agiutto divin maggiô de quello dæto a Adammo: a graçia a l'è dunque necessaia pe avei a fe', e questa perché ghe segge quell'amô de Dio, in quante sommo ben, sença de che no existe ni biatitudine ni vea moralitæ.[14] Ma questo soccorso (adiutorium quo) o no l'è concesso a tutti: Dê, sença arcuña ingiustiçia, ma pe un so gratuito atto de miseicordia, o prepaa pe çertidun i mezi, piñamente efficaxi, pe conduli a-a sarveçça a-a quæ o i ha predestinæ ab æterno.

Accusao da-i pelaxen de manicheismo, Aostin tuttavia, comme se vedde, o no conscidera comme marvaxa a mæxima natua umaña, e o no condaña a procreaçion: into maiezzo, o mâ o l'è a concupiscentia carnis; e questo ascì o pœu êse votto a un fin bon, a generaçion di figgi conzonta a-a voentæ da so rigeneraçion attraverso o batteximo. Ma i figgiœu morti sença de questo, segondo Aostin, no se sottran a-a peña eterna. Percose a trasmiscion do peccao originâ a se spiegava ciu façilmente mediante a teoria segondo a quæ l'añima a l'è generâ, spiituamente, da quella di genitoî (traduxianismo), mentre, ciu conforme a-a so dotriña de l'inluminaçion, a l'ea l'âtra teoria, da creaçion de ogni añima da Dio (creaçionismo), l'Aostin o l'arestò inçerto scin a l'urtimo (De anima et eius origine, 419-20). E percose l'è ignotto chi segge i eletti, a conceçion agostiniaña da predestinaçion a coincidde con quella da Gexa comme corpus permixtum.

A scossa profonda dæta a tutto o mondo roman da l'incurscion de Alarico, e queimonie di paghen additanti into crestianeximo a caoza de tutti i moæ do mondo, indussan l'Aostin a meditâ in sce-a stoia, e a scrive l'âtra de so œuvie maggioî e ciu celebre doppo e "Confescioin": o De civitate Dei. Into corso da stoia procedde unie e doe çittæ (Civitas Dei e Civitas terrena), nasciue l'uña da l' amor Dei usque ad contemptum sui, l'âtra da l' amor sui usque ad contemptum Dei e predestinæ, a primma a regnâ in eterno con Dê, l'âtra a subî l'eterno supriççio. Manco quest'œuvia a l'è, in fondo, davei scistematica; consciente do sviluppo do proprio pensceo, l'Aostin o pâ invitâ i lettoî a imitâlo int'o sforço de progredî: do resto o vosse lê mæximo coreze i so eroî (ma dimostrâ ascì, specie contra i manichei, a so fondamentâ coerença) inte quella originaliscima rassegna di so scriti che son e Retractationes (426-27). Va mençunao ancon, breve e belliscimo compendio da dotriña crestiaña, l' Enchiridium ad Laurentium;[15] e va aomanco accennao o valô lettiaio di so scriti, specce de "Confescioin".

L'interesse educativo de l'Aostin o no l'è limitao a-i problemi pedagogichi ciu dibattui da-a Patristega, saiv'a dî a l'utilizzaçion da curtua pagaña inta formaçion di foenti, e a-i moddi e mettodi de l'educaçion religiosa. Questo o se connette ciutosto a un tema filosofico fondamentâ inta so speculaçion, quello da "veitæ inteiô" e quindi co-a dotriña de l'inluminaçion. O processo educativo o consciste into trâ a-a luxe a veitæ, into ritrovâ Dê-meistro into profondo de l'añima (Christus intus docet). O meistro veo o l'è quindi solo Cristo, i meistri teren no pœuan fâ atro che stimolâ a redescoverta da veitæ mæxima ch'a l'è in noi comme segno da prezença de Dê. Da-o punto de vista didattico l'Aostin o l'acœugge a necessaia propedœütica di "arte liberæ", ma a cortua pe lê a no l'è indispensabile, percose e virtù crestiañe se realizzan ascì fœua de lô. Necessaia a l'è invece a cortua religiosa da impartî ascì a-e mente ciu sgrœuzze: into De catechizandis rudibus l'Agostin o parla de tâ œuvia educativa, ponendo in relevo a fonçion fondamentâ che g'ha in lê l'amô co-o quæ o meistro o descende a-o livello de l'educando[16] e o vivifica ascì i aspetti ciu elementæ e consueti do fæto educativo.

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. Ma che foisan de lê quelle ritrovæ into 1695 fu contrastao da-o Ludovico Antogno Muratori e da âtri.
  2. N'è zonto 218 lettie de l'Aostin, otr'a-i trattatelli in forma epistolâ, e 53 dirette a lê.
  3. I sermoin conservæ e notti scinaoa son ciu che 500.
  4. Son motivo che da çerti storichi da filosofia o vegne indicao tra i antecedenti do dubbio cartexian: no sfuzze comunque o diverso contesto.
  5. Segondo che e rationes aeternae se intendan comme "idee innæ", ò comme "categorie" do giudiçio.
  6. Versci de 16 sillabe, abbandon da prosodia e metrica clascica, assonança in e.
  7. Çelestio, denonçiao da Paolin de Milan, o fu condannao into 411 da un concilio locâ, a Cartagine).
  8. Co-a celebre affermaçion che, doppo tanti concilli, ascì Roma locuta est; causa finita est; utinam aliquando finiatur error
  9. Interrotto pe a morte de Aostin
  10. Posse non mori, despægio da non posse mori proprio di êsci spiituæ.
  11. O posse non peccare, despægio da-o non posse peccare di eletti.
  12. Adiutorium sine quo non.
  13. Enchir. 26-27.
  14. E no gh'è pertanto vee virtù fra i paghen.
  15. De fide, spe, charitate, 421.
  16. Coscì comme Cristo o l'ha fæto pe l'ommo fandose ommo.

Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Contròllo de outoritæVIAF (EN66806872 · ISNI (EN0000 0001 2137 6443 · SBN (ITCFIV004595 · LCCN (ENn80126290 · GND (DE118505114 · BNF (FRcb11889551s (data) · BNE (ESXX978571 (data) · ULAN (EN500104317 · NLA (EN35010207 · BAV (ENIT495/53026 · CERL cnp01302049 · NDL (ENJA00431905 · WorldCat Identities (ENn80-126290