San Marin

Da Wikipedia
ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

A bandêa de Sàn Marìn
A poxiçión de Sàn Marìn in sciâ càrta giögràfica
Càrta fìxica de Sàn Marìn

Sàn Marìn (San Marino in italiàn, San Marein in romagnòllo), conosciûo ofiçialménte cómme Repùbrica de Sàn Marìn[1] (Repubblica di San Marino in italiàn, Ripóbblica d' San Marein in romagnòllo)[2], o l'é 'n pàize de l'Eoröpa do sùd sénsa sbòcco in sciô mâ.

Giögrafîa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Sàn Marìn o l'é 'na naçión picìnn-a de l'Eoröpa do sùd do tùtto circondâ da-o teritöio italiàn[3] e, in particolâ, da-e dôe regioìn de l'Emìlia Romàgna e de Màrche. Scitoòu lóngo a còsta de nòrd-èst de l'Apenìn toscàn-romagnòllo, o l'à 'n'àrea de 61 km2 e 'na popolaçión de 33.562 abitànti[4]. Sàn Marìn o no l'à nisciùn sbòcco in sciô mâ, scibén ch'o se trêuva a apénn-a 10 km da Rìmini e da-e rîve do Mâ Adriàtico. L'ariopòrto ciù vixìn, ö sæ quéllo de Rìmini, o l'é scitoòu in Itàlia ascì.

A sò capitâle, ciamâ senpliceménte "Çitæ de Sàn Marìn", a l'é stæta costroîa in çìmma a-o Mónte Titàn, o pónto ciù âto da naçión co-i sò 739 mêtri in sciô livéllo do mâ. O bórgo ciù grànde o l'é pe cóntra quéllo de Dogana, pàrte do comùn de Serravalle, o quæ o l'é o ciù làrgo e ciù popolôzo do pàize, segoîo da Borgo Maggiore.

A léngoa ofiçiâ de Sàn Marìn a l'é l'itàlian, a quæ, insémme a-o romagnòllo, a l'é quélla ciù dêuviâ.

Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]

(LA)

«Relinquo vos liberos ab utroque homine»

(LIJ)

«Ve làscio lìberi da tùtti doî i òmmi[5]»

(Sàn Marìn a-a sò mòrte, segóndo a tradiçión)

O nómme da naçión o vêgne da Sàn Marìn, 'n scöpelìn òriginâio de l'îzoa de Rab, a l'época controlâ da l'inpêro romàn e d'ancheu pàrte da Croàçia. Nasciûo inte l'ànno 275 o Marìn o l'à travagiòu a-a ricostruçión de miâge de Rìmini, destrûte inte 'n atàcco di piràtti Libùrni. O sànto o s'é dónca trasferîo in sciô Mónte Titàn, dónde o l'à fondòu 'na comunitæ monàstega indipendénte inte l'ànno 301. Pe 'sta raxón chi Sàn Marìn o l'é conscideròu o ciù antîgo stâto sovràn ancón existénte, óltre che a ciù antîga repùbrica costituçionâle[6].

Economîa e polìtica[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'economîa de Sàn Marìn a l'é bazâ sorviatùtto in sciâ finànsa, i servìççi, o turìsmo e l'indùstria. A naçión a l'é unn-a de ciù rìcche do móndo pe PIL pro capite, pægio a quéllo de regioìn eoropêe ciù svilùpæ[2].

O govèrno da naçión o l'é do tùtto particolâ: cómme indicòu inta sò costituçión o potêre legislatîvo, asegnòu a 'n parlaménto ciamòu "Conséggio Grànde e Generâle", o l'à o cónpito d'elêze i doî càppi de stâto, ciamæ "Capitànni regénti", i quæ són dotæ di mæximi potêri e àn 'na càrega da-a duâta de sêi méixi. A livéllo internaçionâle, o l'é un di ménbri de Naçioìn Unîe, do Conséggio d'Eoröpa e de l'OSCE. Scibén che l'intrâ inte l'Unión Eoropêa a l'é stæta refuâ co-in referendum, aprêuvo a l'unión monetâia tra Sàn Marìn e l'Itàlia, cómme monæa ofiçiâ da naçión o l'é stæto adotòu l'éoro.

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. A fórma conplêta a l'é Serenìscima Repùbrica de Sàn Marìn (Serenissima Repubblica di San Marino in italiàn)
    Cfr. [1]
  2. 2,0 2,1 (EN) San Marino - The World Factbook, Central Intelligence Agency. URL consultòu o 14 arvî 2022.
  3. (EN) The Republic of San Marino: Italy's Mountaintop Microstate, in sce rtwin30days.com. URL consultòu o 14 arvî 2022.
  4. (IT) Informazioni sulla popolazione - Repubblica di San Marino, portale ufficiale, in sce sanmarino.sm. URL consultòu o 14 arvî 2022 (archiviòu da l'url òriginâle o 12 novénbre 2016).
  5. Riferìndose a-e dôe màscime outoritæ de l'época, o pàppa e l'inpeatô
  6. (EN) Europe's Micro-States: (04) San Marino, in sce dw.de. URL consultòu o 14 arvî 2022.

Bibliografîa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Colegaménti estèrni[modìfica | modìfica wikitèsto]

Contròllo de outoritæVIAF (EN314808075 · LCCN (ENn81117285 · GND (DE4051524-2 · BNF (FRcb11976101c (data) · BNE (ESXX452103 (data) · BAV (ENIT497/11294 · NDL (ENJA00570170 · WorldCat Identities (ENn81-117285