Somateria
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
Somateria o l´é ´n génere d´ànie de mâ, i "Edredoìn" inta famiggia Anatidae. No àn nómme tradiçionâle zenéize. Són öxélli che frequéntan ægoe marìnn-e, se nùtran de molùschi, àn o becco stréito con l'óngia apicâle estéiza curvâ in zu, utilizâ p'arancâ i móscoli che còlan intréghi. Són træ spêce: o "Edredon" o Ània do Ciumìn,(Somateria mollissima), o Re di "Edredoìn" (Somateria spectabilis), "Edredon" da-i Òciâli (Somateria fischeri). Asémme a l´"Edredon" do Steller (Polysticta stelleri) conponn-an a tribù Somaterini. Gh'é chi unìfica i Somaterini inti Mergini.
Spêce[modìfica | modìfica wikitèsto]
Somateria mollissima[modìfica | modìfica wikitèsto]
L´"Edredón" o "Ània do Ciumìn" (Somateria mollissima - Linnaeus 1758) o l'é l' ània de mâ ciù gròssa. Pe-a fórma da testa e do becco o l'à 'n profî cönico; o masccio o l'à a pansa de cô neigro, dòrso e pêto gianco, testa de cô gianco co-o vertice neigro, o còpusso de cô grîxo-vèrde oîva. A femina A l´é de cô brùn-scûo, con rigatûe de neigro.
O l'é famôzo pe-e propriêtæ izolànti do seu ciumìn, ch'o vén racheugéito inti nîi abandonæ, da chi o nómme "ània do ciumìn".
Difûzo in scê còste nòrdiche de l' Eoröpa, do Nord' América, da Siberia Orientâle, e de l'Islànda. O seu habitat són e còste rociôze ò sabiôse; îzoe ascì ma no goæi distànti da-a còsta, inte ægoe pöco profónde.
L'edredón do Nord Eoröpa o nidìfica in colònie lóngo e còste do Mâ Bàltico, Górfo da Finlàndia, Nord Atlàntico, da-a Scandinàvia a l'Islanda. Da pöco in sa gh´é stæto di câxi de nidificaçión ciù a Sud; laghi Svìseri e Italién.
A stagión riprodutîva a va da Màzzo a Zùgno. Fan 4-6 êuve, incobæ pe 26-28 giorni; i picìn xêuan a 9-10 setemànn-e. In Invèrno o fórma sciàmmi numeroxi, da 'na dêxénn-a a çentanæa d'ezenplâri. O svérna lóngo e còste da Danimàrca, Paixi Basci, Frànsa còste da Mànega, Bretagna.
Somateria spectabilis[modìfica | modìfica wikitèsto]
O “Re di Edredoìn" (Somateria spectabilis - Linnaeus 1758) o l'é 'n' ània de medie dimenscioìn, legermente ciù picìn do "edredon" comùn (mollissima); o masccio o l'à a testa retangolâre co-o vertice e o copùsso de cô grîxo-pérla, becco rósso, con sôvia 'n scùddo frontâ de cô rósso-çetrón contornòu da 'na sotî riga de néigro, masche de cô verdexìn, gôa, pêto e schenn-a de cô giànco, e restanti parti superiôri de cô neigro,e âe sôvia son de cô neigro con 'na riga de giànco. O l'à doî triangoli picìn a fórma de veia in sciô dòrso, anche i scianchi són de cô neigro con dôe macce de giànco vixìn a-a côa. A femina de cô brùn-giânénte, a l'à 'na particolaritæ: a dispoxiçió de ciùmme vixìn a-o becco ghe dàn 'n espresción ch'o pâ ch'a rîe.
O l'é difûzo lóngo e còste artiche de Eoröpa, Nord América e Àzia; o pàssa gran parte de l'anno in mâ lontan da-e còste, sôlo pe reprodûce o pìggia tæra. O nidifìca inta tundra artica de l'Alàska, Groenlàndia, Rùscia, Siberia, Îzoe artiche. A migraçión a l'é spetacolâre: enòrmi sciammi xêuan verso Nord, pàsan in scê L'Alaska, a Finlàndia e a Kamchatka. In invèrno o l emîgra in pö ciù a sud a-o limite do giasso marìn. Into Nord Eoröpa o làscia i scîti de nidificaçión a Nova Zembla (Novaya Zemlya), inte Îzoe "Franz Joseph", ò inta Siberia Òcidentâle, pe arivâ in scê còste do Ma de Barentz, a-i fiòrdi do Mâ da Norvéggia.
Somateria fischeri[modìfica | modìfica wikitèsto]
L' "Edredon da-i Òciâli" (Somateria fischeri - Brandt 1847) o l'é o ciù picin do génere somateria, lóngo 58 citti cóntra i 71 do edredón còmun (mollissima) e-i 63 cìtti do reâle (spectabilis). O masccio o l'à o còrpo de cô neigro, dòrso giànco, testa de cô verdexìn, in grande disco gianco co-o bòrdo neigro in gîo a l'éuggio; o l'é costitoîo da cùrte ciumette, da chi o nómme da-i òciâli, e ciùmme da frónte sfùman in gianco fin a-e naixe do becco cô de çetrón. A femina de cô brùn chi tîa a-o rósso, a l'é scimile a-e atre dôe femine de edredone, i òciâli maròn ciæo, én mêno evidénti ma ben vixìbili.
O s´atreuva inta còsta da Siberia Òrientâle, da-a fôxe do Lena a-a Kamchatka, in Alaska lóngo a còsta Nord Òcidentâle finn-a o sciùmme Colville. O nidìfica inta tundra costêa, ò segóndo de localitæ, i laghi e sciùmmi de l'entrotæra a chilòmetri da-a còsta. Tra màzzo e zùgno a femina a deponn-e 4-6 êuve ch'a côa da sôla, o masccio o l'emìgra pe reciumâ in mâ distànte da-a rîva; quande i picìn sàn xoâ a femina a làscia a zöna e-a và a reciumâ a-o largo de còste. O pàsa a ciù parte de l'ànno in mâ. O se riunìsce in sciammi pe svernâ into Mâ de Baring a sud de l'Îzoa de Sàn Loénso, ghe stàn scinn-a Màrso-Arvî, quande se fórman e cóbie e comènsa a migraçión vérso i scîti de riproduçión.
O nómme o comémora o scençiato tedesco Johann Fischer von Waldheim.
Polysticta stelleri[modìfica | modìfica wikitèsto]
L´"Edredone" do Steller (Polysticta stelleri-Pallas 1769) o dêve o seu nómme a Georg Wilhelm Steller, naturalìsta tedésco. O no l'apartégne a-i Somateria e o l'é l'ùnico do génere Polysticta-Eyton 1836. Con 'na longhéssa de 45 cìtti o l'é l'edredón ciù picìn, co-a testa riónda e-a côa de fórma apisûa: o l'à 'na sâgoma scìmile a-o Còllo Vèrde, O masccio o l'à a testa de cô gianco e 'na maccia de neigro in gîo a l'éuggio, ciuffi verdexìn scûo in frónte e derê a testa, gôa e colæn de cô neigro, pêto e scianchi beige-ciæo, dòrso scûo arigòu de gianco. A femina a l'à còrpo e testa maròn scûo.
O l'é difûzo lóngo e còste de l'Alàska, Rùscia Artica e da Sibéria Orientâle in scî doî lato do Stréito de Bering, scìnn-a a Penîzoa da Kamchatka. O nidìfica inta tundra artica, Îzoa de San Loénso e inte l'arcipélago do Capitànio a-o làrgo da Kamchatka; o fâ o nîo in tæra vixìn a-o mâ, a femina a ghe depónn-e 8-10 êuve.
O sverna in grendi sciammi ciù a sud, Alaska meridionâe, îzoe Aleutine. Ina colònia numerôza a pàssa l'Invèrno inta Scandinàvia setentrionâle, fiòrdi Norvegéixi, Mâ Baltico.
Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Somateria
Wikispecies a contêgne informaçioìn in sce Somateria
