Tycho Brahe: diferénse tra e verscioìn

Da Wikipedia
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
HiW-Bot (discusción | contribûti)
m r2.7.2) (Bot: Aggiungo it:Tycho Brahe
EmausBot (discusción | contribûti)
m r2.7.2+) (Robot: Modifico it:Tycho Brahe in it:Tÿcho Brahe
Lìnia 80: Lìnia 80:
[[io:Tycho Brahe]]
[[io:Tycho Brahe]]
[[is:Tycho Brahe]]
[[is:Tycho Brahe]]
[[it:Tycho Brahe]]
[[it:Tÿcho Brahe]]
[[ja:ティコ・ブラーエ]]
[[ja:ティコ・ブラーエ]]
[[jv:Tycho Brahe]]
[[jv:Tycho Brahe]]

Versción de 15:55, 3 nov 2012

Tycho Brahe, in daneize Tyge Brahe, (Castello de Knutstorp, 14 dexembre 1546 – Praga, 24 ottobre 1601), o l'é stæto un astronnomo daneize.


Biografia

Tycho Brahe o nasce' into 1546 a Knutstorp, piccolo paise da Scania che alloa o fava parte d'o Regno de Danimarca.

O poæ, Otte Brahe, o l'ea un nobbile cortexan e comandante militâ do regno. A moæ ascì, Beæ Bille, a l'appartegniva a-a nobiltæ. Entrambe e famigge ean ricchiscime e fra e ciu importante da Danimarca. Tuttavia da so educaçion se piggiò cua o barba, o viçearmiraggio Jørgen Brahe, ch'o moì a prœuvo a una pormonite contræta pe sarvâ do re, cheito inte un canâ de Copenaghen.

Doppo avei concluso i studdi universcitai de astronomia a Copenaghen, Wittenberg e Baxilea, o Tycho o feççe construe o palaççio-óservatoio de Uraniborg in sce l'isoa de Hven, che ghe fu donâ da-o Re Federigo II de Danimarca e Norvegia saldando coscì o debito contræto co-o barba, e ch'o divègne un di primmi "istituti de riçerca" oeüropei. A scopo de pubblicaçion, Brahe o possedeiva una pressa da stampa e una cartea. O so ascistente ciu famoso o fu o Keplero.

Brahe o capì che o progresso inta sciença astronomica o poeiva êse ótegnúo, no co l'ócaxonâ óservaçion fortuita, ma solo con un'osservaçion scistematica e rigorosa, nœutte doppo nœutte, e tramite l'uso di strumenti che foisan i ciu accuræ poscibile. O fu in grao de megioâ e ampliâ i strumenti existenti e de creâne di nœuvi. E so mezuaçioin a œuggio nuo da parallasse planetaia ean accuræ a-o menúo d'ærco. Queste mezuaçioin, doppo a morte de Brahe, divègnan possesso de Keplero.

Quand'o l'ea ancon studente, Brahe o perse parte do naso inte un duello. Questo avegne into 1566 quande ancon ventenne o l'ea a proeuvo a studiâ a l'Universcitæ de Rostock in Germania. Mentre o parteçipava a una dança a casa de un professô, o l'ebbe una discuscion con un çerto Manderup Parsbjerg, un membro da nobiltæ daneize, in sce chi avesse mao talento matematico. Doppo una primma lite, i doi decidettan de resorve a costion con un duello, questo verso e 19 do 29 dexembre 1566 , a-o scuo, e ghe costò o setto nasâ. Pe o resto da so vitta o dove' portâ una placca d'argento. (In veitæ, quande a tomba do Brahe a fu averta into 1901 e i so resti fun esaminæ da di meghi esperti, a cavitæ nasâ do teschio a l'ea bordâ de verde, segno d'espoxiçion a-o rammo e no a l'argento).

Cassiopea

a firma aotentica de Tycho Brahe

Into novembre 1572, o Brahe o l'osservò una stella ben luminosa ch'a l'ea improvvisamente apparsa inta costellaçion de Cassiopea. Percose se ritegniva fin da l'antighitæ che o mondo de stelle fisse o foise eterno e immutabile, di osservatoî sostègnan che o fenommeno o l'ea dovúo a quarcosa inte l'atmosfea terestre. Brahe comunque, o l'osservò che a parallasse a no cangiava de nœutte in nœutte, suggerindo che l'oggetto o foise ben distante. Brahe o l'argomentò che un oggetto vexin aviæ dovúo cangiâ a so poxiçion relativamente a-o sfondo. O pubbricò un piccolo libbro, De Stella Nova (1573), coniando o termine nova pe una "nœuva" stella (ancœu semmo che quella stella a l'ea una supernova). Questa scoverta a fu decixiva inta so scelta de l'astronomia comme profescion. L'osservaçion de comete do 1577 e do 1585 desse conferma a Brahe de so ipotexi circa a confutaçion de l'immutabilitæ de sfee çeleste segondo a teoria de Aristotele universalmente aççettâ scin a alloa. E comete no poeivan appartegnî a-a sfea sublunâ e, mesciando inte regioin eteree, confermavan che i pianeti no foisan infisci inte sfee solide.

Geocentrismo

Keplero o çercò, sença ariescîghe, de persuadde o Brahe a adotâ o modello eliocentrico do scistema solâ. Brahe o credeiva in te un modello geocentrico, ch'o piggiò da pœu o nomme de scistema ticonico (segondo o quæ o Sô o gjæ in gio a-a Tæra immobile, e tutti i âtri pianeti gjeivan in gio a-o Sô), pe i mæximi motivi pe-i quæ o sostègne che a supernova do 1572 a no l'ea vexin a-a Tæra. O sostegne che se a Tæra a foise stæta in moto, alloa e stelle vexiñe avieivan dovúo cangiâ poxiçion relativamente a-e stelle ciu lontañe. In ta realtæ questo effetto de parallasse o l'existe; no poeiva êse osservao a œuggio nuo ni co-i telescopi di duxento anni a seguî, perché ascì e stelle ciu vexiñe son ben ciu lontañe de quante i astronomi de l'epoca pensessan poscibile. Into modello ticonico a Tæra a l'ea immobile, a-o centro de un universo rinserao inta sfea de stelle fisse. A Tæra a l'ea o centro de orbite da Luña e do Sô ascì che, a so votta,o l'ea o centro de orbite di âtri 5 pianeti (Mercuio, Vennie, Marte, Giove, Saturno). Epicicli, eccentrichi e equanti son ancon necessai e presuppoñan o superamento da realtæ de sfee crestalliñe. O scistema ticonico o presentava di vantaggi:

  1. qualitæ di calcoli matematichi pâ a quelli do scistema copernican;
  2. o l'escludeiva i conflitti co-e scritue, mantegnindo a Tæra immobile e a-o centro de l'Universo.

Fu a grande aotoritæ de Brahe che da un læto a ritardò l'affermaçion do scistema copernican e da l'âtro a favoì l'abbandon do scistema tolemaico. A negaçion de realtæ de sfee crestalliñe a l'ebbe un valô rivoluçionaio, esattamente quanto a teoria "eliocentrica" ("eliostatica" saiæ ciu esatto) de Copernico.

Uraniborg, Stjerneborg e Benátky

o Quadrans muralis, 1598

O re Federigo II de Danimarca e Norvegia, imprescionao da-e osservaçioin de Brahe do 1572, o finançiò a costruçion de doi osservatoi a Hven: Uraniborg e Stjerneborg, con di magnifichi strumenti de propria progettaçion. De oservaçioin in sce-a cometa do 1577 ghe permissan de destrue l'ipotexi de sfee çeleste solide.

A caosa de disaccordi co-o nœuvo re Crestian IV de Danimarca, Brahe o se n'andò a Praga into 1598 dove Ridolfo II d'Asburgo, imperatô do Sacro Roman Impeo, ghe consentì de costruî un nœuvo osservatoio (in te un castello a Benátky, a 50 km da Praga) into quæ Brahe o laoò scin a-a so morte.

Brahe o fu un strazordenaio osservatô de l'era pre-telescopio: e so osservaçioin de poxiçioin stellæ e planetaie razonsan un'accuratezza sensa pao pe i so tempi.

Brahe o no l'ea copernican, ma o propose un scistema de compromisso in to quæ a Tæra a l'é immobile a-o centro mentre i pianeti gian in gio a-o , ch'o se i rebella a so votta in gio a-a Tæra. E so accuræ osservaçioin de Marte permissan a Keplero, into 1609 e into 1619, de determinâ e lezze fondamentæ do moto planetaio, che fornin a so votta un grande supporto a-a teoria eliocentrica do scistema solâ de Copernico.

Conscio che una stella osservâ vexin a l'orizzonte a l'appâ a un'âtitudiñe maggiô de quella reâ a caosa da rifraçion atmosfeica, o compilò de tabelle pe corezze questa fonte de errô.

Brahe o fu meistro e amigo do costruttô de globi Blaeu, ch'o l' ornò un so globo co-o ritræto do sciençiao.

Brahe o moì o 24 ottobre 1601, molti giorni doppo che ghe scciuppò a vescia durante un banchetto. Se disse che abbandonâ o banchetto primma da concruxon saiæ stæto l'apexe de cattive mainee, quindi o prefeì restâ.

Recenti investigaçioin fan suppoñe che o Brahe o no moì direttamente pe questa caosa, ma o poriæ esise avvelenao involontaiamente, somministrandose de meixiñe contegninte mercurio (Brahe o seguì di studi de alchimia inta so vitta, comunque pa che o no n'agge lasciao traççe ò i agge destruti).