Bonesaire: diferénse tra e verscioìn
m r2.7.2) (Bot: Modifico hi:ब्यूनस आयर्स |
m Bot: Aggiungo ty:Buenos Aires |
||
Lìnia 196: | Lìnia 196: | ||
[[tl:Lungsod ng Buenos Aires]] |
[[tl:Lungsod ng Buenos Aires]] |
||
[[tr:Buenos Aires]] |
[[tr:Buenos Aires]] |
||
[[ty:Buenos Aires]] |
|||
[[ug:Buénos Ayrés]] |
[[ug:Buénos Ayrés]] |
||
[[uk:Буенос-Айрес]] |
[[uk:Буенос-Айрес]] |
Versción de 18:07, 28 lùg 2012
Capitâ de l'Argentinn-a, o nomme ofiçiâ o l'é Ciudad Autónoma de Buenos Aires, oppûre Capital Federal, e o sêu abitante "porteño".
Popolassiôn
Insëmme a-a sêu àrea metropolitann-a (Gran Buenos Aires) a l'è a segônda çittæ d'o Sûdamerica e ûn d'i ciû importanti çentri ûrben d'o môndo.
Dati geogràffici
Insce 'n teren ciatto de 19.4 km da N a S, e de 17.9 km da E a W, inta riva destra do Río de la Plata ("sciûmme de l'argento"), a gh'ha 'na sûperficie de 208 km2. A l'è divisa in 48 quartê (barrios), e a gh'ha 'na popolassiôn ûrbann-a de 2.776.138 abitanti (2001), con 12.046.799 abitanti int'a periferia (2001).
A çittæ a no fa parte da provinsa de Bonesàire, a l'è indipendente comme Çittæ Autònoma. O confin tra a çittæ capitâle e a provinsa de Bonesàire o l'è marcòu da l'Avenida General Paz ('n autostradda c'a fa da çircônvallassiôn a-a çittæ) e da-o Riachuelo.
Côltûa
'Sta çittæ a l'è ascì o çentro coltûrâle ciû importante de l'Argentinn-a e ûn d'i ciû attivi de l'America Latinn-a, rappresentòu int'a grande quantitæ de mûsei, tiatri, bibliôteche e ûniverscitæ. A l'è stæta deciarä da l'UNESCO "Çittæ d'o design" into 2005.
O tango o l'è nasciuo a Bonesàire. Chì o l'attrêuva e sêu reixe, int'a mescciûa d'e gente che abitâvan int'a çittæ insce a fin de l'800 e l'inissio d'o '900.
Economia
O settô economico ciû svilûppòu o l'è quello d'i servissi, e o segôndo quello da manifattua. Bonesàire a l'è a capitâle politica ma anche economica de l'Argentinn-a.
Comûnicassioin
A l'è servia da l' Aeropuerto Internacional Ministro Pistarini (xêui internassionæ), a 35 km d'a çittæ, a Ezeiza; e da l' Aeroparque Jorge Newbery (xêui drento l'Argentinn-a e l'Uruguay), c'o s'attrêuva in çittæ da-a rente a-a stradda c'a va pe a riva do Río de la Plata.
Bonesàire a l'è punto de conflûensa d'a ræ ferroviâia argentinn-a, 'na vòtta desteiza pe tûtto o pàise ma anchêu molto degradâ dopo a sêu privatizassiôn.
A g'ha l'ûnica Metropolitann-a do Pàize (subterráneo oppû solo subte) , a primma do Sûdamerica, ch'a côllega o çentro con molti quartê.
Stoja
A l'è stæta fôndä 'na primma votta da o spagnòllo Pedro de Mendoza o 2 frevâ d'o 1536 co-o nomme de Ciudad del Espíritu Santo y Puerto de Santa María del Buen Ayre ("Çittæ d'o Spìrrito Santo e Pòrto de Santa Maria d'a Bônn-a Äja"). Dopo a destrûssiôn d'o pòsto, a segônda e definitiva fondassiôn a l'è stæta fæta da Juan de Garay into 1580 co-o nomme de Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora de los Bonesàire ("Çittæ d'a Santìscima Trinitæ e Pòrto de Nôstra Scignöa d'a Bônn-a Äja"). A l'occûpâva 2.3 km2 e gh'avéiva 63 abitanti.
Into 1810 a l'è stæta o pòsto dove a gente d'o Río de la Plata a l'ha fæto o sêu primmo governo patriòttico, antiçipando a futûra indipendensa c'a sajéiva into 1816 a San Miguel de Tucumán.
Bonesàire a cangiò completamente inta segônda meitæ d'o XIX sèccôlo, con l'arrivo de 'na fòrte immigrassiôn sôviatûtto spagnòlla e italiann-a, ma anche tedesca, pôlacca, rûssa e mediorientâle; favôrïa da e côndissioîn de povertæ in Euròpa e da-a politica argentinn-a c'avéiva besêugno de mandêuvia.
Into 1887 i italien fâvan o 60,4% de l'immigrassiôn totâle pe dappêu vegnì redûti con l'arrivo de ciû spagnòlli.
A fin d'o sèccôlo o vedde anche o svilûppo d'o pôrto de Bonesàire, co-o megiôamento de installassioîn portuâli e ferrôviaie. Côscì vegne fôrmòu o quartê de La Boca, abitòu pe a maggioransa da mainæ zeneixi emigræ, c'han influensòu a parlâ popolâre d'a çittæ, l'architettûa d'o quartê e anche o Football argentin, c'o g'ha 'na squaddra ciammä Boca Juniors, c'a g'ha scrito inscia sêu maggetta o nomiagio "Xeneizes" (deformassion de "Zeneixi").
Âtri dati
- A l'è abbinellâ con Zena da l'anno 1991.
- L'Avenida Nueve de Julio (Viâle 9 Lûggio) (140 m. de larghessa) a l'è ûnn-a de ciû lârghe do mondo e a g'ha o scimbolo da capitâ argentinn-a, l'Obelisco.
- Se conscidera che l'Avenida Rivadavia (Viâle Rivadavia) a l'è a ciû longa do mondo e, con ciû de 10 km. de longhessa, a l'attraversa tûtta a çittæ scinn-a a periferia.
- Bonesàire a s'attrêuva inscia riva drita do Río de la Plata, o sciûmme ciû lârgo do mondo, essendoghe inscia riva opposta a costa uruguaiann-a.