Lengoa zeneize

{{{nómme}}}
Còdici de clasificaçión
Linguist List	lij-gen (EN)
Glottolog	geno1240 (EN)

O zenéize (inta sò grafîa tradiçionâ: zeneise) o l'é 'na variante da lengoa ligure parlâ inta çitæ de Zêna e inti comun vexìn. A diferénsa de âtre parlæ lìguri, o zenéize o l'é sénpre stæto, storicamente, unn-a léngoa e no un dialetto, comme scriveiva za Padre Federico Angelo Gazzo into 1909 inta seu traduçión da Divinn-a Comédia in léngoa zenéize.

Ségondo a Càrta eoropêa de léngoe regionâli ò minoritâie do 1992, poémmo consciderâ o zenéize comme 'na léngoa regionâle.

Stöia

O zeneize, comme a gran parte de léngoe d'Italia, o l'é derivòu da-o latìn vorgâ, subendo pöi, into corso di sécoli, e influense de âtre léngoe neolatinn-e, comme o françeize ò l'italiàn; a ògni mòddo, a-a reversa de âtre léngoe gallo-italiche, o zeneize o l'é stæto asæ de ciù influensòu da-e léngoe do Meridion. A prìmma poêxîa in zenéize conosciûa a l'é stæta scrîta into 1291 da l'anònimo zenéize, conosciûo ascì comme Luchetto.

Carateristiche

Fonologîa

Consonanti

		Labbiàli	Alveölàri	Postalveölàri	Palatàli	Velàri	Glottàli
m	n		ɲ	ŋ
Plosîve	sórde	p	t			k
	sonöre	b	d			ɡ
Affricàte	sórde			t͡ʃ
	sonöre			d͡ʒ
Fricatîve	sórde	f	s	ʃ
	sonöre	v	z	ʒ
vibrânti	sórde		r
	sonöre
aproscimæ			l		j	w

Vocâle

	Frontæ				Centrâli		Derê
	no-ariondæ		ariondæ
	curte	longhe	curte	longhe	curte	longhe	curte	longhe
Saræ	i	iː	y	yː			u	uː
Centrâli	e	eː	ø	øː				oː
Quæxi-averte	ɛ	ɛː					ɔ
Averte					a	aː

Scistemi de scrîtûa

Esendo a parlâ ligure a ciù conosciûa e trascrîa de tùtte, o zeneize o l'à avûo tànte divèrse grafîe.

A primma a svilupâse, dapeu 'na serie de reforme into XVII sécolo, a l'é stæta a cosciddîta grafîa tradiçionâ: questa a deuviâva za de léite che son diventæ, into significâto, tipiche de parlæ lìguri (a ezenpio æ, ç, x ò i dittonghi comme eu), mentre a l'êa ancón prezente a êre intevocàlica e inte prepoxiçioin articulæ (a ezenpio: dra a-o pòsto de da e ro a-o pòsto de o) e a êsse potêa êse pronunçiâ segge s segge sc (davanti a c/t e i) . Sucesïvaménte ghe son stæte de ciù âtre modiffiche, comme a spariçion da j, e tanti studioxi e artisti, sorviatutto inte l'ùrtimo sécolo, àn modificòu e precedenti grafîe co azonte personæ.

Ancheu no existe 'na grafîa universalmente acetâ: e ciù adeuviæ son a grafîa ofiçia de l'Academia Ligustica do Brenno, a grafîa in U do Vocabolâiu d'e Parlæ Liggyre, e 'na variante moderna da grafîa tradiçionâ.

Veddi ascì

• Vocabolario Italiano-Genovese
• Traduttore Italiano Genovese - TIG
• Rime dell'Anonimo Genovese del XIII-XIV sec.