Lengoa zeneize: diferénse tra e verscioìn

{{{nómme}}}
Còdici de clasificaçión
Linguist List	lij-gen (EN)
Glottolog	geno1240 (EN)
	Manuale

Naviga nella cronologia in modo interattivo

← Diferénsa de prìmma Diferénsa aprêuvo →

Contegnûo scasòu Contegnûo azónto

VixoâWikitèsto

In lìnia

Versción de 21:30, 8 arv 2018

O zenéize (inta sò grafîa tradiçionâ: zeneise) o l'é 'na variante da lengoa ligure parlâ inta çitæ de Zêna e inti comun vexìn. A diferénsa de âtre parlæ lìguri, o zenéize o l'é sénpre stæto, storicamente, unn-a léngoa e no un dialetto, comme scriveiva za Padre Federico Angelo Gazzo into 1909 inta seu traduçión da Divinn-a Comédia in léngoa zenéize.

Ségondo a Càrta eoropêa de léngoe regionâli ò minoritâie^[1] do 1992, poémmo consciderâ o zenéize comme 'na léngoa regionâle.

Stöia

O zeneize, comme a gran parte de léngoe d'Italia, o l'é derivòu da-o latìn vorgâ, subendo pöi, into corso di sécoli, e influense de âtre léngoe neolatinn-e, comme o françeize ò l'italiàn; a ògni mòddo, a-a reversa de âtre léngoe gallo-italiche, o zeneize o l'é stæto asæ de ciù influensòu da-e léngoe do Meridion^[2]. A prìmma poêxîa in zenéize conosciûa a l'é stæta scrîta into 1291 da l'anònimo zenéize, conosciûo ascì comme Luchetto^[3].

Variante

Quésta seçión a l'é ancón vêua. Ti pêu agiutâ a scrîvela!

Carateristiche

Fonologîa

Consonanti

		Labbiàli	Alveölàri	Postalveölàri	Palatàli	Velàri
m	n		ɲ	ŋ
Plosîve	sórde	p	t			k
Plosîve	sonöre	b	d			ɡ
Affricàte	sórde			t͡ʃ
Affricàte	sonöre			d͡ʒ
Fricatîve	sórde	f	s	ʃ
Fricatîve	sonöre	v	z	ʒ
vibrânti	sórde		r
vibrânti	sonöre
aproscimæ			l		j	w

Vocâle

O scistema vocalico do zeneize o l'é asæ ricco: difæti o l'é formòu da 9 vocâle, e quæ (a eceçion di ö e di ò) se prezentan segge inta verscion curta segge inta verscion longa.

	Frontæ				Centrâli		Derê
	no-ariondæ		ariondæ		Centrâli		Derê
	curte	longhe	curte	longhe	curte	longhe	curte	longhe
Saræ	i	iː	y	yː			u	uː
Centrâli	e	eː	ø	øː				oː
Quæxi-averte	ɛ	ɛː					ɔ
Averte					a	aː

Dittonghi

Scistemi de scrîtûa

Esendo a parlâ ligure a ciù conosciûa e trascrîa de tùtte, o zeneize o l'à avûo tànte divèrse grafîe.

A primma a svilupâse, dapeu 'na serie de reforme into XVII sécolo, a l'é stæta a coscì dîta grafîa tradiçionâ: questa a deuviâva za de léite che son diventæ, into significâto, tipiche de parlæ lìguri (a ezenpio æ, ç, x ò i dittonghi comme eu), mentre a l'êa ancón prezente a êre intevocàlica e inte prepoxiçioin articulæ (a ezenpio: dra a-o pòsto de da e ro a-o pòsto de o) e a êsse potêa êse pronunçiâ segge s segge sc (davanti a c/t e i) . Sucesivaménte gh'é stæto de ciù âtre modiffiche, comme a spariçion da j, e tanti studioxi e artisti, sorviatutto inte l'ùrtimo sécolo, àn modificòu e precedenti grafîe co azonte personæ.

Ancheu no existe 'na grafîa universalmente acetâ: e ciù adeuviæ son a grafîa ofiçia de l'Academia Ligustica do Brenno, a grafîa in U do Vocabolâiu d'e Parlæ Liggyre, e 'na variante moderna da grafîa tradiçionâ.^[4]^[5]

Nòtte

↑ http://www.cadepuio.it/lanostraparlata/la_lingua_ligure.html
↑ L'Ardiciocca - "A compagnia di Rechelin"; anno XXV; settembre-dicembre 2017, pag.10
↑ Franco Bampi, Maniman, Ed. Il Golfo, 2004
↑ http://www.zeneize.net/grafia/index.htm
↑ http://www.zeneize.net/ziardua/grafia/grafia.html

Veddi ascì

[1] ttp://www.cadepuio.it/lanostraparlata/la_lingua_ligure.html

[2] L'Ardiciocca - "A compagnia di Rechelin"; anno XXV; settembre-dicembre 2017, pag.10

[3] Franco Bampi, Maniman, Ed. Il Golfo, 2004

[4] ttp://www.zeneize.net/grafia/index.htm

[5] ttp://www.zeneize.net/ziardua/grafia/grafia.html

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Lìnia 114: / Lìnia 114: @@
 ==== Vocâle ====
-O scistema vocalico do zeneize o l'é asæ ricco: difæti o l'é formòu da 9 vocâle, e quæ (a eceçion di ''ö'' e di ''ò'')  se prezentan segge inta lê verscion curta segge inta lê verscion longa.
+O scistema vocalico do zeneize o l'é asæ ricco: difæti o l'é formòu da 9 vocâle, e quæ (a eceçion di ''ö'' e di ''ò'')  se prezentan segge inta verscion curta segge inta verscion longa.
 {| class="wikitable" style="text-align:center"
 ! rowspan="3" |
@@ Lìnia 175: / Lìnia 175: @@
 Esendo a parlâ ligure a ciù conosciûa e trascrîa de tùtte, o zeneize o l'à avûo tànte divèrse grafîe.
-A primma a svilupâse, dapeu 'na serie de reforme into XVII sécolo, a l'é stæta a cosciddîta [[Ortografia tradiçionâ|grafîa tradiçionâ]]: questa a deuviâva za de léite che son diventæ, into significâto, tipiche de parlæ lìguri (a ezenpio ''æ, ç, x'' ò i dittonghi comme ''eu''), mentre a l'êa ancón prezente a êre intevocàlica e inte prepoxiçioin articulæ (a ezenpio: ''dra'' a-o pòsto de ''da'' e ''ro'' a-o pòsto de ''o'') e a êsse potêa êse pronunçiâ segge ''s'' segge ''sc'' (davanti a ''c/t'' e ''i'') . Sucesïvaménte ghe son stæte de ciù âtre modiffiche, comme a spariçion da ''j'', e tanti studioxi e artisti, sorviatutto inte l'ùrtimo sécolo, àn modificòu e precedenti grafîe co azonte personæ.
+A primma a svilupâse, dapeu 'na serie de reforme into XVII sécolo, a l'é stæta a coscì dîta [[Ortografia tradiçionâ|grafîa tradiçionâ]]: questa a deuviâva za de léite che son diventæ, into significâto, tipiche de parlæ lìguri (a ezenpio ''æ, ç, x'' ò i dittonghi comme ''eu''), mentre a l'êa ancón prezente a êre intevocàlica e inte prepoxiçioin articulæ (a ezenpio: ''dra'' a-o pòsto de ''da'' e ''ro'' a-o pòsto de ''o'') e a êsse potêa êse pronunçiâ segge ''s'' segge ''sc'' (davanti a ''c/t'' e ''i'') . Sucesivaménte gh'é stæto de ciù âtre modiffiche, comme a spariçion da ''j'', e tanti studioxi e artisti, sorviatutto inte l'ùrtimo sécolo, àn modificòu e precedenti grafîe co azonte personæ.
 Ancheu no existe 'na grafîa universalmente acetâ: e ciù adeuviæ son a ''[[Grafîa ofiçiâ|grafîa ofiçia]]'' de l'[[Académia Ligùstica do Brénno|Academia Ligustica do Brenno]], a [[Ortografia in u|''grafîa in U'']] do ''Vocabolâiu d'e Parlæ Liggyre'', e 'na variante moderna da grafîa tradiçionâ.<ref>http://www.zeneize.net/grafia/index.htm</ref><ref>http://www.zeneize.net/ziardua/grafia/grafia.html</ref>