Invinçibbile Armadda: diferénse tra e verscioìn

Da Wikipedia
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
mNisciùn ògètto de modìfica
Lìnia 1: Lìnia 1:
{{ZeneizeP}}[[File:The Tapestry Hangings of the House of Lords Representing the Several Engagements Between the English and Spanish Fleets... MET DP148573.jpg|thumb|300px|A flotta ingreize e l'"Armadda" spagnolla inte 'n'incixon settecentesca, coppia de 'n araçço do Hendrick Cornelisz Vroom]]
{{ZeneizeP}}[[File:The Tapestry Hangings of the House of Lords Representing the Several Engagements Between the English and Spanish Fleets... MET DP148573.jpg|thumb|300px|A flotta ingreize e l'"Armadda" spagnolla inte 'n'incixon setteçentesca, coppia de 'n araçço do Hendrick Cornelisz Vroom]]
A possente "'''Armadda'''" spagnolla (dita ''Grande y Felicísima'' e ascì ''invencible'') a l'ea 'na flotta de 132 nave mandâ do 1588 da-o [[Feipo II de Spagna]] contra l'[[Inghiltæra]] pe permette a-a so armâ de [[Fiandre]] de sbarcâ da l'atra parte da Mannega.
A possente "'''Armadda'''" spagnolla (dita ''Grande y Felicísima'' e ascì ''invencible'') a l'ea 'na flotta de 132 nave mandâ do 1588 da-o [[Feipo II de Spagna]] contra l'[[Inghiltæra]] pe permette a-a so armâ de [[Fiandre]] de sbarcâ da l'atra parte da Mannega.



Versción de 16:57, 26 màz 2020

ZE-P
Sta paggina chie a l'è scrita in zeneize
co' ina grafia tipo quella do Prian do 1745
A flotta ingreize e l'"Armadda" spagnolla inte 'n'incixon setteçentesca, coppia de 'n araçço do Hendrick Cornelisz Vroom

A possente "Armadda" spagnolla (dita Grande y Felicísima e ascì invencible) a l'ea 'na flotta de 132 nave mandâ do 1588 da-o Feipo II de Spagna contra l'Inghiltæra pe permette a-a so armâ de Fiandre de sbarcâ da l'atra parte da Mannega.

A so destruçion a l'è l'epillogo da lotta combattua tra a Spagna e l'Inghiltæra inta segonda meitæ do sec. XVI.

O longo contrasto, determinao da de raxoin religioze e polittiche, da l'agiutto che l'Inghiltæra a dava a-e rebelle Provinçe Unie, ma sorvettutto da-e impreize piratesche di mainæ ingreixi, non solo in sce-e coste de colonnie spagnolle d'Amerrica, ma in sce-e mæxime coste da Spagna (da ramentâ e impreize do Drake a Cartagena de las Indias e a Caddexe into 1586 e 1587), o portò o Feipo II a-a ressoluçion de corpî a-o cœu a rivâ e de sbarcâ un forte còrpo d'ezerçito in sce-e coste ingreize. O Lusciandro Farneize, comandante de forçe spagnolle inte Fiandre, o l'aiva preparao un çernuo corpo d'invaxon de 17 mia ommi, e o l'aspetava a Anversa che l'armadda spagnolla a desbaraçesse a Mannega da-e poche nave ingreixi pe passâ o streito.

Ma l'armâ navâ de Spagna, forte de ben 132 nave (gaioin, gaiaçe, galee e nave menoî de Spagna, Portogallo, Nappoli e ventuê italien), rœünia a Lisboña inta primaveja do 1588, a difettava d'unitæ, d'alenamento e sorvettutto d'aodaççi comandanti. L'ea morto che n'ea goæi o veteran de Leppanto, Arvâo de Bazan, marcheize de Santa Croxe, e o comando o l'ea stæto afiao a 'n zoeno ófiçiâ de tæra, Alonso de Guzman, ducca de Mediña Sidonnia, ignaro de mainaja, ignoto a-i mainæ. E quantunque pompozamente o re' o ciammesse questa so armâ invencible, i ciu esperti za preconizavan de grave sciagûe, percose i mainæ da regiña Lizabetta, aodaçiscimi e fæti ciu ardii da-e recente impreize, comandæ da lord Howard, ch'o l'aiva a-e so dipendençe lord Seymour e i doi zœumoæ avoxæ corsæ Françesco Drake e Zane Hawkins, g'aivan pe lô, quantunque benben infeioî de nummero, tanti elementi de superioitæ morâ.

Za primma de lasciâ e coste da Spagna (16 luggio 1588) 'na tempesta a l'aiva gravemente dannezao l'armâ, e, ço chi è pezo, provocao de dizerçioin. Quand'a fu zonta in vista de l'Inghiltæra e a se dirizzeiva verso e coste de Fiandre pe rœünîse a-e forçe do Farneize, questa a fu attacâ a-a rêguàrdia da-i Ingreixi do Drake e a sofrì di grosci danni (20 luggio). Tuttavia o Mediña Sidonnia o l'ariescì a deximpegnâse e a proseguî o viægio, seguio a distança da-o Drake e da-o Howard: ma o 24 a l'arba, riçevuo di belli rinforsci, i Ingreixi repigion l'attacco, e continuon da pœu e molestie, sempre sença impegnâse a fondo, inti giorni succescivi. O 27 luggio fu lançao contra l'armâ (a-a fonda nanti Calais in ateiza do Farneize) 'na squadriggia de nave inçendiaie, o quæ effetto o fu assolutamente dezastrozo. Tante nave tagion i ormezzi pe evitâ de finî abruxæ, e l'armâ do Mediña Sidonia a se sparpagiò. Aprofitando da confuxon i Ingreixi attacon o grosso de forçe spagnolle inflizendo graviscime perdie.

L'armiraggio o l'ordinò aloa a retiadda, fuzindo davanti a-o nemigo, verso nord, longo e coste da Scoççia, pe tornâ dapœu in pattria longo o canâ d'Irlanda, tegnindose a-o seguo in ato mâ. Quella fuga dezordenâ, in moæ tempestoxi, sença baze de rifornimento, a l'ariescì dezastroza; i equipaggi fun dimezæ da-o freido, da-e maotie, da-a famme. No essendo in graddo de mezuâ a lonxituddine e no savendo che-a corente do gorfo a sponciava a flotta verso est, l'Armadda a virò a sud troppo fito anando a finî troppo vexin a-e coste scoçeixi e irlandeixi. Into Mâ d'Irlanda e perdie fun graviscime: tante nave naofragon, di atre, avendo za perso i àncoe davanti a Calais, pe sarvâse dettan in secco. Tanti mainæ fun vendui comme scciavi, di atri fun amaçæ da-e popolaçioin da costa. L'armiraggio o tornò in pattria con 67 nave redute in condiçioin infeliçiscime.

A flotta de Spagna doppo quella catastrofe a no se repigiò ciu. A vittoia conseguia a dette da quello momento a l'Inghiltæra un primato marittimo, che inti secoli succescivi o no ghe fu ciu portao via.

Bibliografia

  • I. A. Froude, The Spanish History of the Armada and other essays, 1892
  • A. Close, The defeat of the Spanish Armada, 1913
  • B. Sánchez Alonso, Fuentes de la historia espanola é hispano-americana, 1927
  • Camillo Manfroni, La invencible armada, 1929

Conligamenti esterni

Contròllo de outoritæLCCN (ENsh85007230 · GND (DE4197176-0 · BNF (FRcb11941819j (data)