Lengoa zeneize: diferénse tra e verscioìn
Annullou a modiffica 192096 de 107.77.165.59 (discuscion) Etichétta: Anùlla |
m nêuo tl, no l'ha ancón caregòu o TD :( |
||
| Lìnia 2: | Lìnia 2: | ||
{{léngoa |
{{léngoa |
||
|léngoa=Lengoa zeneize <br/> Lengua zeneise <br/> Lengua zeneize |
|léngoa=Lengoa zeneize <br/> Lengua zeneise <br/> Lengua zeneize |
||
|mappa= |
|||
|parlâ in=[[Liguria]] <small> ([[Italia]]) </small> |
|||
|region=[[Provinsa de Zena]] |
|||
|parlâ da=- |
|||
|famìggia=[[Lengue indoeuropee]]<br /> |
|famìggia=[[Lengue indoeuropee]]<br /> |
||
Gruppo Italico<br /> |
Gruppo Italico<br /> |
||
| Lìnia 15: | Lìnia 11: | ||
Ligure<br /> |
Ligure<br /> |
||
'''Zeneize''' |
'''Zeneize''' |
||
|pronónçia={{IPA|/ze'nejze/}}|regioîn={{IT-LIG}}<br><small>({{IT-GE}})</small>|nómme=Zenéize|altnómme=Zeneise}} |
|||
|ofiçiâ=- |
|||
}} |
|||
O '''zenéize''' (inta sò [[Ortografia tradiçionâ|grafîa tradiçionâ]]: ''zeneise'') o l'é 'na variante da [[lengoa ligure]] parlâ inta çitæ de [[Zena|Zêna]] e inti comun vexìn. A diferénsa de âtre parlæ lìguri, o zenéize o l'é sénpre stæto, storicamente, unn-a léngoa e no un dialetto, comme scriveiva za Padre Federico Angelo Gazzo into 1909 inta seu traduçión da [[Divinn-a Comédia]] in léngoa zenéize. |
O '''zenéize''' (inta sò [[Ortografia tradiçionâ|grafîa tradiçionâ]]: ''zeneise'') o l'é 'na variante da [[lengoa ligure]] parlâ inta çitæ de [[Zena|Zêna]] e inti comun vexìn. A diferénsa de âtre parlæ lìguri, o zenéize o l'é sénpre stæto, storicamente, unn-a léngoa e no un dialetto, comme scriveiva za Padre Federico Angelo Gazzo into 1909 inta seu traduçión da [[Divinn-a Comédia]] in léngoa zenéize. |
||
Versción de 09:19, 4 màr 2021
ZE
|
Questa pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize |
| Zenéize | |
|---|---|
| Âtri nómmi | Zeneise |
| Pronónçia | /ze'nejze/ |
| Parlòu in |  Liguria (  Zena)
|
| Clasificaçión | |
| Filogénezi | Lengue indoeuropee Gruppo Italico |
| Còdici de clasificaçión | |
| Linguist List | lij-gen (EN)
|
| Glottolog | geno1240 (EN)
|
O zenéize (inta sò grafîa tradiçionâ: zeneise) o l'é 'na variante da lengoa ligure parlâ inta çitæ de Zêna e inti comun vexìn. A diferénsa de âtre parlæ lìguri, o zenéize o l'é sénpre stæto, storicamente, unn-a léngoa e no un dialetto, comme scriveiva za Padre Federico Angelo Gazzo into 1909 inta seu traduçión da Divinn-a Comédia in léngoa zenéize.
Ségondo a Càrta eoropêa de léngoe regionâli ò minoritâie[1] do 1992, poémmo consciderâ o zenéize comme 'na léngoa regionâle.
Stöia
O zeneize, comme a gran parte de léngoe d'Italia, o l'é derivòu da-o latìn vorgâ, subendo pöi, into corso di sécoli, e influense de âtre léngoe neolatinn-e, comme o françeize ò l'italiàn; a ògni mòddo, a-a reversa de âtre léngoe gallo-italiche, o zeneize o l'é stæto asæ de ciù influensòu da-e léngoe do Meridion[2]. A prìmma poêxîa in zenéize conosciûa a l'é stæta scrîta into 1291 da l'anònimo zenéize, conosciûo ascì comme Luchetto[3].
Variante
Carateristiche
Fonologîa
Consonanti
| Bilabbiàli | Alveölàri | Postalveölàri | Palatàli | Velàri | Glottàli | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazâli | sonöre | m | n | ɲ | ŋ | ||
| Plosîve | sórde | p | t | k | |||
| sonöre | b | d | ɡ | ||||
| Affrichæ | sórde | t͡ʃ | |||||
| sonöre | d͡ʒ | ||||||
| Fricatîve | sórde | f | s | ʃ | |||
| sonöre | v | z | ʒ | ||||
| Vibrânti | sonöre | r | |||||
| Aproscimæ | sonöre | l | j | w | |||
Vocâle
O scistema vocalico do zeneize o l'é asæ ricco: difæti o l'é formòu da 9 vocâle, e quæ (a eceçion di ö e di ò) se prezentan segge inta verscion curta segge inta verscion longa.
| Frontæ | Centrâli | Derê | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| no-ariondæ | ariondæ | |||||||
| curte | longhe | curte | longhe | curte | longhe | curte | longhe | |
| Saræ | i | iː | y | yː | u | uː | ||
| Centrâli | e | eː | ø | øː | oː | |||
| Quæxi-averte | ɛ | ɛː | ɔ | |||||
| Averte | a | aː | ||||||
Dittonghi
Scistemi de scrîtûa
Esendo a parlâ ligure a ciù conosciûa e trascrîa de tùtte, o zeneize o l'à avûo tànte divèrse grafîe.
A primma a svilupâse, dapeu 'na serie de reforme into XVII sécolo, a l'é stæta a coscì dîta grafîa tradiçionâ: questa a deuviâva za de léite che son diventæ, into significâto, tipiche de parlæ lìguri (a ezenpio æ, ç, x ò i dittonghi comme eu), mentre a l'êa ancón prezente a êre intevocàlica e inte prepoxiçioin articulæ (a ezenpio: dra a-o pòsto de da e ro a-o pòsto de o) e a êsse potêa êse pronunçiâ segge s segge sc (davanti a c/t e i) . Sucesivaménte gh'é stæto de ciù âtre modiffiche, comme a spariçion da j, e tanti studioxi e artisti, sorviatutto inte l'ùrtimo sécolo, àn modificòu e precedenti grafîe co azonte personæ.
Ancheu no existe 'na grafîa universalmente acetâ: e ciù adeuviæ son a grafîa ofiçia de l'Academia Ligustica do Brenno, a grafîa in U do Vocabolâiu d'e Parlæ Liggyre, e 'na variante moderna da grafîa tradiçionâ.[4][5]
Desligaléngoa
- Mi sò asæ s'a sâ a l'é asæ pe sâ a säsissa.
- Sciâ scîe scignôa, sciando Sciâ xêua in scî scî.
- A-o mêu nêuo gh'é nêue nâe nêue; a ciù nêua de nêue nâe nêue a n'êu anâ.
- Gi'àngiai g'han gi'oggi gi'uegge gi'unge cume gi'atri? = (scrîta inta variànte de Cogorno)
Provèrbi e mòddi de dî
- Son zeneize, rîzo ræo, strénzo i dénti e parlo ciæo.
- O bambìn o se laménta: Ò famme. Sò moæ a ghe rispónde: Gràttite e zenógge e fatte e lazàgne.
- Chi vêu vîve da bon crestiàn, da-i begghìn o stagghe lontàn.
- No se peu sciusciâ e sciorbî.
Nòtte
- ↑ http://www.cadepuio.it/lanostraparlata/la_lingua_ligure.html
- ↑ L'Ardiciocca - "A compagnia di Rechelin"; anno XXV; settembre-dicembre 2017, pag.10
- ↑ Franco Bampi, Maniman, Ed. Il Golfo, 2004
- ↑ http://www.zeneize.net/grafia/index.htm
- ↑ http://www.zeneize.net/ziardua/grafia/grafia.html