Naxin

Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Da Wikipedia
AR
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Naxìn
cumüna
Naxìn – Stemma
Naxìn – Veduta
Naxìn – Veduta
Panu(r)àmma du burgu de Naxin
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Liguria
Provìnsa Savuna
Aministraçión
ScìndicoRoberto De Andreis (lista sivica "Nasino 2021") da-o 4-10-2021
Dæta de instituçión1861
Teritöio
Coordinæ:44°06′51.86″N 8°01′46.97″E / 44.114406°N 8.029714°E44.114406; 8.029714 (Naxìn)
Altitùdine335 m s.l.m.
Superfìcce22,18 km²
Abitanti190[2] (30-6-2019)
Denscitæ8,57 ab./km²
FraçioìnBéu, Burgu (sede du cumüne), U Casà, Géxa, A Costa, Müin, Madònna de Cü(r)agna, Pe(r)ài, Vignu(r)ettu, Vignö
Comùn confinantiÀutu (CN), Àguia (IM), Castergiancu, Èrli, Garesce (CN), Ùnsu, Urméa (CN), Rànsu (IM)
Âtre informaçioìn
CAP17030
Prefìsso0182
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT009041
Cod. cadastrâF847
TargaSV
Cl. scìsmicazöna 3 (sismicitæ bàssa)[3]
Cl. climàticazöna E, 2 108 GG[4]
Nomme abitantinaxinexi[1]
Sànto patrónSan Giuvanni Batìsta
Giórno festîvo24 zugnu
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Naxìn
Naxìn
Naxìn – Mappa
Naxìn – Mappa
Pusisiùn du cumün de Naxin inta pruvinsa de Savuna
Scîto instituçionâle

Naxìn (Nês̅c̅in in urmeàscu, Nején in garescìn, in italiàn Nasino) u l'è in cumün spàrsu de 190 abitànti ch'u se tröva inta Pruvinsa de Savuna, inte l'entrutèra de Arbenga.

Geugrafìa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Naxìn u l'è in cumun da valà du s-ciümme Pennavaire, se tröva ducca inte l'entrutèra ingàunu. U dìsta quaxi 20 chilometri daa maìna, e u sò paesàggiu natüàle u l'è caraterizàu daa presensa de boschi de castagni e de fasce de u(r)ìve. U paìse l'è scituàu sutta au mùnte Galé (1078 métri de artitüddine mascima), intu versante meridiunàle; i se pònan vegghe ascì rilievi ruciùsi de cumpusisiun calcarea, ma ascì cun foscili de spügne, màe-pòe e cuàlli, tantu da rende l'àia scimile a quella de Dulumìti.[5]

Frasiùi[modìfica | modìfica wikitèsto]

A livellu aministrativu u l'è divizu in dexe burgàe: Béu, Burgu, U Casà, Géxa, A Costa, Müin, Madònna de Cüagna, Peài, Vignö e Vignuettu, pé in tutale de 22,18 km² de superficcie.

Cunfin[modìfica | modìfica wikitèsto]

U cunfina cun i cumüi de Àutu (Cuni), Àguia (IM), Castergiancu, Èrli, Garesce (Cuni), Ransu (IM), Unsu, Urméa (Cuni).

Stòia[modìfica | modìfica wikitèsto]

E primme tracce du stansiamentu de l'òmmu inta zona sun rintraciabili intu gran nüméu de "arme" (caverne, inti dialetti da valà du Néva e du Pennavaire), a ciü cunusciüa a l'è l'àrma de Naxìn, dunde sun stài truvài reperti archeulogici rizalènti a l'ànnu 7000 a.C., ma ascì (pé ezémpiu) giàre, vàsi e se(r)àmmiche artigianàli, foscia de epuca rumàna.[6] Quéstu perché u teritòiu u se(r)à poi frequentàu in epuche sucescìve, e i ripài natüàli i cuntinue(r)àn a êsse in pòstu ideale pe a cunservasiùn e l'immagasinasiùn di bén.

Difatti a zona a resta cumunque strategica, tantu che chi i rumài i fundan l'antìgu vilàggiu de Naticum, vixìn a a frasiùn de Vign(r)uéttu, numinau adi(r)itüa da Giuliu Cesàe (riguardu u sò De Bello Gallico), nomme dau quale u deiveea quéllu udiernu.

Cun a caütta de l'Impeu Rumàn e l'inissiu du Mediuevu u l'éa passàu sutta a a Marca Arduinica, istituìa inte l'VIII seculu dau Re d'Italia Berengàiu II, poi inte l'àia de influensa Aleramica.[7] Da chi, cun a mòrte di marchexi de Clavesana u l'ìntra sutta i dumini du Marchesàu de Sücaellu. Düante u periudu de l'etài de mézzu u sea dunca furmàu U Burgu, cun u survastànte castellu, in lucalitài Còsta, zà atìvu sutta i Cepollini, che cumme pé Àutu, i l'éan stài infeudài inta zòna, anche se quésta zòna chi a passa sutta u direttu cuntrollu di Del Carretto, scignùi de Süccaellu e Barestìn.

Intu 1537 a vegne tra l'àtru censìa a pupulasiùn intu burgu, c'a l'éa de 90 famìe, pé opéa de l'alùa viscuvu de Nebbio (Àta Corsega). Cun a caütta du Marchesàu, avegnüa intu 1624 teritòiu de Naxin u passa sutta a duminasiun zenese, anche se u feudu di Del Carretto u resta pé di ànni in cuntestasciùn fra a Repübbrica de Zena e a casà di Savoia. 'Sti chi i prövan pòi a 'catà cun di acòrdi a pàrte de Naxìn, c'a vegne anessa sulu in mòddu furmale a partì da l'ànnu 1735, scicumme che u paìse u vegnìva aministràu da Utaviàn Costa du Carettu (Ottaviano Costa Del Carretto), mediante in particulare edittu.

U periudu seguente l'è poi caraterizàu da ina relatìva stabilitài, fin a quandu u nu zunze da a Fransa l'esercitu de Napuleùn: difatti l'intrega valà du Néva asemme a a bassa valle du Pennavaire e se(r)àn interesàe daa bataìa de Löa, du 1797. A causa de quéstu u vegne anéssu a l'Impéu Fransese a partì dau 1802, faxendu pàrte du Dipartimentu de Cuni, a l'internu du cantùn de Séva. Cun a restaurasiùn du 1814 u pàssa pòi au Regnu de Sardegna, poi Regnu de l'Italia. Dau 1946 u pàssa sutta a a Repübbrica italiana. Fin a l'ànnu 2011 u l'ha fàu parte da Cumumitài muntana du Punènte Savunese, presedentemènte cunusciüa cumme Cumunitài Muntàna Ingàuna (1973-2008).[5]

Abitanti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Evulusiùn demugràfica[modìfica | modìfica wikitèsto]

Abitanti censìi[8]

Minuànse furèste[modìfica | modìfica wikitèsto]

Segundu u ISTAT, a i 31 de dixembre 2014, a Naxìn i ghe sun 40 rexidenti furèsti.

Pòsti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]

Architetüe religuse[modìfica | modìfica wikitèsto]

Gêxa da parocchia de San Giuvanni Batìsta a se tröva intta frasiun du Burgu, caraterisà da strutüe decuatìve, de suvente in màrmu, afreschi e l'atâ cun culunìne impresiusìe da angiui scurpìi. A l'è rizalente au XVI seculu.

Santuàiu da Nativitài da Madonna, scituà inta lucalitài de Madònna de Cüagna, vixin a a stradda pruvinsale, a l'è stà custruìa du XVIII seculu.

Capeletta de San Benardu, au Burgu.

Capeletta de San 'Bastian, aa Costa.

Capeletta de San Biaxu, ai Pe(r)ài.

Capeletta de Sant'Antòniu a Vignö.

Architetüe sivili[modìfica | modìfica wikitèsto]

In pùnte a schìna d'àse

Inte tüttu u teritòiu cumünàle se ponan vegghe diferenti punti rumài de prìa sparsci pé i senté e nu sùlu, i g'han a carateristica de ésse a schìna d'àse; ün de questi u saieva adiritüa stàu in custrusiùn a l'epuca de Giuliu Cesàe.

Castélli[modìfica | modìfica wikitèsto]

A Vignuettu se trövan ancù i resti du castéllu da famìa di Del Carretto, caraterisàu da 'na ciànta retangulàre e da dùi turi de avistamèntu lateàli. Chi i sun stàe truvàe ascì tracce de afreschi medievàli.

Natüa e sentéi[modìfica | modìfica wikitèsto]

Vixin a a frasiùn da Madònna de Cüagna se rröva in laghettu picìn, ciamàu Làgu du Pùnte (Pònte inta prununsia lucàle) razunzibile ascì grassie a müatea che a culega a zòna cun quella de Vignö, chi u paesàggiu natüàle u l'è bén bén custituìu da boschi de castagni, quarchedün de quésti de antìga uiggine, fra quésti ghe n'è ün càvu a l'internu famusu pé a sò etài e grandessa.

Da Vignö a parte pòi 'na stradda pé u munte Galé, dunde se pò amià a tipica màccia mediterànea, cun castagni, erbui de e càrpe, biùlle, rùve e fò, man a màn ch'u se munta versu a sìmma. Inta mèxima zòna se pò amià u cumplessu de l'àrma da ca' de basue, antigamente duveàu ascì cun scoppi de avistamentu. Quésta pòi a porta fin au cumün de Urmea, inta frasiun de Barchi.

Ecunumia[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'ecunumìa lucàle a l'è custituìa prinsipalmente da l'agricultüa e da l'alevamèntu. Impurtante a l'è a cultivasiùn di faxöi e de uìve, tantu che intu paise u l'è presente ancù 'n gumbu, ma ascì u turismu, ch'u l'ha vistu inti ürtimi ànni 'na crescita.

Cultüa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dialettu de Naxin[modìfica | modìfica wikitèsto]

U mèximu argumentu in detaiu: Dialétto arbenganéize.

A Naxìn u se parla in dialettu de stampu arbenganese, faxente parte du grùppu du Ligüe sentru-ucidentàle.

Faxö Gianettu[modìfica | modìfica wikitèsto]

Tipica du paìse a l'è a cultivasiùn du faxö gianettu, ricunuscibile pé a furma du bacellu apiatìa, rigunfiàu inti punti dunde se tröva a seménsa e pé u tipicu culùre giàllu di semmi, spéssu però u bacellu u g'ha ascì de rigaüe de culure diferente (giàllu o vérdu). U se semina a lüggiu e u cresce bèn intu teren ch'u g'ha tracce calcaree, tipicu da valà du Pennavaire.[9]

Feste e fée[modìfica | modìfica wikitèsto]

Castagnà de Naxìn: ai 28 e i 29 de setembre, cun e "rustìe" e i mercatin di prudòtti tipici lucàli.[10]

Festa patrunàle de San Giuvanni Batista: ai 24 de zugnu.

Aministrasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]

Perîodo Prìmmo çitadìn Partîo Càrega Nòtte
17 zugnu 1985 7 zugnu 1990 Attilio Raffaele Partìu Sucialista Italiàn scìndicu
7 zugnu 1990 24 arvì 1995 Attilio Raffaele lista sivica scìndicu
9 mazzu 1995 14 zugnu 1999 Marino Alberto lista sivica scìndicu
14 zugnu 1999 14 zugnu 2004 Marino Alberto lista sivica scìndicu
14 zugnu 2004 8 zugnu 2009 Roberto De Andreis lista sivica scìndicu
8 zugnu 2009 26 mazzu 2014 Marino Alberto Progetto Nasino 2009
(lista sivica)
scìndicu
26 mazzu 2014 27 mazzu 2019 Claudio Tessarin Lega Nord scìndicu
27 mazzu 2019 17 agustu 2020 Claudio Tessarin Lega Nord scìndicu
17 agustu 2020 4 utùbre 2021 Giampiero Vassallo Nasino nel cuore
(lista sivica de sentru-destra)
Vice-scìndicu
4 utùbre 2021 in càrega Roberto De Andreis Nasino 2021
(lista sivica)
scìndicu

Vie de Cumünicasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]

U teritòiu cumünàle u l'è culegàu cun Arbenga gràssie a a Stradda Pruvinsàle 14 (SP16), che a l'arìva fin au Piemunte, pasàndu pé Àutu e Cravaüna, fin a Urmea.

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. scarsamènte duveàu
  2. Dato Istat - Pupulasiùn rexidente ai 30 de zugnu du 2019.
  3. Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  4. Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
  5. 5,0 5,1 (IT) Cumün de Naxìn, statüu, in sce comune.nasino.sv.it. URL consultòu l'8 zùgno 2021.
  6. (IT) Arma de Naxin, in sce iipp.it. URL consultòu o 9 zùgno 2021.
  7. (IT) Naxin, scheda du cumün, in sce provincia.savona.it. URL consultòu o 9 zùgno 2021.
  8. Statìstiche I.Stat - ISTAT;  URL cunsultàu u 30-12-2023.
  9. (IT) U faxö gianettu, in sce agriligurianet.it. URL consultòu o 9 zùgno 2021.
  10. (IT) Ligüia in festa- Naxin, in sce liguriainfesta.com. URL consultòu o 9 zùgno 2021.

Àtri prugètti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Contròllo de outoritæVIAF (EN241898646 · WorldCat Identities (EN241898646