Testaménto de Raimondo Pictenado

Da Wikipedia
ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

O Testaménto de Raimondo Pictenado o l'é 'n papê do sécolo XII conservòu inte l'Archìvio de Stâto de Zêna che, a despêto de 'na fórma bén bén latìnn-a, o l'é o prìmmo tèsto conosciûo dónde ghe ségge 'n çèrto nùmero de ségni ciæi do vorgâ lìgure[1][2].

O testaménto, datòu a-i 5 de màrso do 1156, o l'é de 'n quàrto de sécolo ciù antîgo do prìmmo tèsto conosciûo ch'o ségge stæto pensòu e scrîto in lìgure, sàiva a dî a Diciaraçión de Paxia Vorpe, bén bén ciù outònoma da-o latìn e che, pe sta raxón chi, a l'é consciderâ o ciù antîgo papê in lìgure sccétto[3].

Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]

O Testaménto de Raimondo Pictenado o l'é un di papê ch'én pàrte do cartolâio do scrivàn zenéize Zâne Scrîba, o ciù antîgo regìstro de quésto génere ch'o se ségge conservòu scìnn-a-a giornâ d'ancheu[4]. In particolâ, o papê o l'é formòu de doî féuggi destacæ: méntre o testaménto, do tùtto in latìn, o l'é scrîto in scê pàgine do manoscrîto, gh'é 'n âtro in fugétto con l'inventâio de tùtti i arnéixi da câza che o Raimóndo o lîga a-a sò mogê, scrîto inte 'na léngoa ch'a se poriéiva definî cómme "latìn-zenéize"[2][5].

Sto fugétto chi, cuxîo de travèrso a 'na pàgina do manoscrîto, o l'é reciamòu into tèsto prinçipâ pe mêzo de 'n ségno ch'o-o identìfica, disegnòu in sce l'inventâio ascì, ch'o l'à permìsso de determinâne o ligàmme co-o testaménto scibén ch'o l'é scrîto da 'na màn despægia. Pe de ciù, a-a fìn do fugétto gh'é 'n tòcco conpilòu pròpio da-o scrivàn dêuviàndo o mæximo inciòstro rósso do cartolâio[6].

Tèsto[modìfica | modìfica wikitèsto]

Testaménto
(LA)

«Testes arnaldus zalofe. martinus pezolis. lombardus sancti egidii. bonus iohannes balbus. beltramus ermengardus. manfredus de cari, paullus montis pesulani. Ego raimundus piccenadus indico pro anima mea solidos quadraginta inter obsequia monumenti et missas et pauperes distribuendos arbitrio petri fratris mei et poneii de biturri. relinquo potestati corum res quas uendant usque aunum unum et dimidium de precio soluat hospitali ierosolimitani solidos uiginti fraternitati templi solidos quadraginta. illum uel illam de quo uel qua uxor mea grauida est instituo mihi heredem de falcidia et ea sit contentus nel contenta. uxorem meam guilielmam instituo mihi heredem ex omnibus aliis meis bonis preter de parte quam habeo in martino et iohanne seruis de qua instituo mihi heredem petrum fratrem meum. rogans ipsum ut uxori mee uel certo nuncio eius soluat in pipere deuariis usque annum unum et dimidium libras decem omnem robam quae scripta est in papiro illo a libras tres inferius possit accipere uxor mea quandocumque uoluerit et iubeo quod asoluatur. corpus meum sepelliri iubeo ad ecclesiam sancti sepulcri. si hoc meum testamentum aliqua iuris sollempnitate deficerit uim codicillorum aut alicuius ultime uoluntatis illud obtinere uolo. actum in ospicio ipsius testatoris millesimo centesimo quinquagesimo sexto quinto die intrantis marcii indictione tercia.[7]»

Inventâio
(LIJ, LA)

«Duos sospeales. una archeta parua, septe[m] tabula[s] de aneto, duas botas. una mastra[n. 1] [et] duas bancas d[e] maniar. [et] duas tabulas d[e] maniar. [et] quatuor bancas d[e] sedere in butega. et çoendam[n. 2] d[e] cosina. seiar[n. 3]. fogolariu[m]. tabulas fenestre d[e] caimara. clauatura d[e] camara latina. duos lectos. çoendas[n. 4] balconu[m] de caimera. duas tendas d[e] canauacio qua[rum] cooperiu[n]t[ur][n. 5] pannos. unu[m] mantellu[m] d[e] coniculis[n. 6] coop[er]tum d[e] scarlata. unu[m] mantellu[m] uulpis[n. 7]. duas[n. 8] segias.

Unu[m] morter d[e] ramo. II[n. 9] pestelos. duas catenas ab igne. una graiça[n. 10] de ferro ad ponendu[m] scutellas. una arp[a] d[e] ferro. una conca d[e] ramo. IIIIor[n. 11] senauerius[n. 12]. unu[m] pede[m] de candeler d[e] ramo. duos candelerios de ramo. una[m] scutella[m] picta[m] d[e] almaria. [et] una scutella d[e] ramo. duos bacinos d[e] ramo. duos anelos d[e] auro. [et] unu[m] cuiar argenti ruptu[m]. quatuor catenas d[e] p[er]tega. unam lucerna[m] d[e] ramo. [et] unu[m] doçol[n. 13] d[e] ramo cu[m] penditore. unu[m] lectu[m] inpictu[m]. duas coceras d[e] pluma. duo[s] cosinos un[us] d[e] corre. [et] alius d[e] carpita d[e][n. 14] lana. [et] unu[m] auriger. unum colçerer[n. 15] d[e] cor. duos coop[er]tores. duos lençoles[n. 16]. et una[m] uellata[m]. unu[m] orinale.[n. 17] quatuor meiarole d[e] oleo. [et] una orca. et una[m] secure[m] et una[m] balança[m][n. 18] cum V.[n. 19] libris d[e] ramo. [et] unu[m] marcu[m] de ramo. et una[m] cupa[m] d[e] terra. et una[m] amola[m] cum aqua nanfa. [et] una[m] caçam[n. 20] d[e] ramo. [et] unu[m] coiar[n. 21] de ferro. unu[m] uaxellu[m] de ure[to[n. 22]. u]nu[m] enaper cu[m] uno enapo d[e][n. 23] ureo. una enaper cu[m] una cupa d[e] lig[n]o. una[m] botam. una[m] meçena[m][n. 24] d[e] porco. una bota u[bi] ponu[n]tur omn[es] minutas res. duas almusalas. duos baracamos ianui. una pell[e] uaira pellatas. una[m] coope[r]tura[m] d[e] cendal uetera. omn[es] res istas [quas] hic sc[ri]pte su[n]t raciono[n. 25] uxo[r]i mee p[ro] x. [lib.] IIII [et] colinu[m] [et] padella[m] et ueru[n. 26].[8][7]»

Anàlixi[modìfica | modìfica wikitèsto]

E dôe pàrte do testaménto són scrîte dêuviàndo di regìstri diferénti: méntre o tòcco prinçipâ o l'é in latìn, scibén ch'o no l'é goæi precîzo, o fugétto de l'inventâio o gh'à 'n regìstro definîo za da l'Ernesto Giacomo Parodi into 1898 cómme "latìn-zenéize". Defæti, sto chi o no l'é 'n tèsto pròpio in vorgâ sccétto, ma gh'é di eleménti de manimàn mêno latìn: i sostantîvi e i agetîvi àn bén bén de træti fonétichi vorgæ, cómme auriger a-o pòsto de auricularium pe "oêgê", a despêto di eleménti morfològichi pi-â ciù pàrte in latìn. Inte 'n mòddo scìmile, i vèrbi gh'àn 'na strutûa latìnn-a ascì, scibén che gh'é di bèlli eroî inta sò coniugaçión. Gh'é pöi di ûxi da particélla romànza "de", prezénpio inte unum mantellum de coniculis, ma se peu trovâ ancón o genitîvo latìn ascì, cómme inte unum mantellum uulpis, e de esprescioìn de mêzo cómme duas catenas ab igne[9].

Into tèsto, coscì cómme inta Diciaraçión de Paxia Vorpe, gh'é ancón a fàrta di tìpichi éxiti lìguri de pl, bl e fl e da rotacizaçión da l (pluma pe "ciùmma", vulpis pe "vórpe"), ma coménsan a mostrâse e prìmme nêuve de grafîa. S'ascìste defæti a-a conpàrsa di grafêmi -x- pi-â fricatîva palatâle sonöra (uaxellum), -ç- in alternatîva con -ce- e -ci- pe l'africâ apicâle sórda (balançam, cendal) e de -i-, alternâ con -j- e -gi- pe l'africâ palatâle sonöra (ianui, segias), che ciù tàrdi torniàn pe marcâ vàrri soìn inti conponiménti scrîti in lìgure. Pe cóntra no gh'é ancón l'ûzo de -z- pe l'africâ palatâle sonöra, ch'a vên scrîta -ç- o -i- (meçenam, meiarole)[10].

Dónca, l'inventâio o l'é un di prìmmi papê dónde o léscico e a fonética locâle coménsan a prevaléi in sciô latìn: o scrivàn, pe fâ a lìsta da série d'arnéixi d'ûzo comùn, o l'à adotòu 'na fórma ciù vixìnn-a a-o parlâ, curàndose de crovîla co-ina morfologîa latìnn-a[11]. Ste fórme chi són bén bén comùn tra di âtri papê do génere ma, in particolâ, into Testaménto de Raimondo Pictenado ghe n'é mâi tànte da avéi alecòu l'interèsse di lengoìsti[1].

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

Nòtte a-o tèsto
  1. Mostra inte AA. VV., 1853
  2. Zoendam inte AA. VV., 1853
  3. Scias inte AA. VV., 1853
  4. Zoendas inte AA. VV., 1853
  5. Cooperierunt inte AA. VV., 1853
  6. Coniolatis inte AA. VV., 1853
  7. Nulpis inte AA. VV., 1853
  8. Duas inte AA. VV., 1853
  9. Duos inte AA. VV., 1853
  10. Graica inte AA. VV., 1853
  11. Quatuor inte AA. VV., 1853
  12. Senaccerios inte AA. VV., 1853
  13. Dozol inte AA. VV., 1853
  14. Dicitur inte AA. VV., 1853
  15. Colzecer inte AA. VV., 1853
  16. Lensoles inte AA. VV., 1853
  17. Et inte AA. VV., 1853
  18. Balansam inte AA. VV., 1853
  19. Quinque inte AA. VV., 1853
  20. Cazam inte AA. VV., 1853
  21. Cozar inte AA. VV., 1853
  22. Ureo inte AA. VV., 1853
  23. Enaperode inte AA. VV., 1853
  24. Mezenam inte AA. VV., 1853
  25. Racione inte AA. VV., 1853
  26. Uoru inte AA. VV., 1853
Nòtte bibliogràfiche
  1. 1,0 1,1 Toso, 2009, p. 103
  2. 2,0 2,1 Sicardi, 1980, pp. 3-4
  3. Toso, 2009, pp. 103-104
  4. (IT) Cartolare di Giovanni Scriba, in sce museidigenova.it. URL consultòu o 14 arvî 2023.
  5. Parodi, 1898, p. 18
  6. Parodi, 1898, p. 18
  7. 7,0 7,1 AA. VV., 1853, pp. 309-310
  8. Parodi, 1898, pp. 18-19
  9. Sicardi, 1980, p. 3
  10. Sicardi, 1980, p. 4
  11. (LIJENIT) Alessandro Guasoni, Reixe da lengua ligure, in sce conseggio-ligure.org. URL consultòu o 14 arvî 2023.

Bibliografîa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Colegaménti estèrni[modìfica | modìfica wikitèsto]