Vesargu

Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Da Wikipedia
(Rindirisòu da Vesarco)
AR
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Vesargu
cumün
Vesargu – Veduta
Vesargu – Veduta
Panuàmma de Vesargu
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Liguria
Provìnsa Imperia
Aministraçión
ScìndicoPaola Giliberti (lista sivica "Vivere Vessalico") da-o 25-5-2014 (2º mandòu da-o 27-5-2019)
Dæta de instituçión1861
Teritöio
Coordinæ:44°02′46.74″N 7°57′43.43″E / 44.046317°N 7.962064°E44.046317; 7.962064 (Vesargu)
Altitùdine197 m s.l.m.
Superfìcce10,46 km²
Abitanti263[1] (30-6-2019)
Denscitæ25,14 ab./km²
FraçioìnLensà(r)i, Pe(r)inétti, Sigliöi
Comùn confinantiU Burghettu d'Aròscia, Casanöva (SV), Céxi, A Cêve
Âtre informaçioìn
CAP18026
Prefìsso0183
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT008066
Cod. cadastrâL809
TargaIM
Cl. scìsmicazöna 3 (sismicitæ bàssa)[2]
Cl. climàticazöna E, 2 220 GG[3]
Nomme abitantivesarghexi (scarsamènte duveàu)
Sànto patrónSanta Maìa Madaléna
Giórno festîvo22 lüiu
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Vesargu
Vesargu
Vesargu – Mappa
Vesargu – Mappa
Pusisiùn du cumüne de Vesargu inta pruvinsa de Impeia
Scîto instituçionâle

Vesargu (in zenese Vesarco, in urmeàscu V'sōlgu[4], in italiàn Vessalico) u l'è in cumün de 263 abitanti in ta pruvinsa de Impeia (dàtti agiurnài au 2019).

Geugrafìa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Vesàrgu u l'è scituàu inta spunda scinistra de l'Aroscia, inta media valà. U dista 23 chilometri da Arbenga e 26 chilometri da a sitài de Impeia. U l'è delimitàu dau munte Frascinellu (1120 m) e da a Punta Àtu (1082 m).

U livellu de artitüdine minima u l'è de 197 m mentre quella mascima de 1208 m.

Cunfìn[modìfica | modìfica wikitèsto]

U cunfina a nord-ovest cun U Burghettu, au sud-ovest cun Casanöva a sud cun Céxi e a est cun A Cêve.

Frasiùi[modìfica | modìfica wikitèsto]

U cumüne u g'ha trèi frasiui: Sigliöi, Peinetti e Lensài, che assemme au paìse i cröven 'na superficcie tutàle de 10,46 km2.

Stoia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Zà in epuca pre rumàna i teritòi da vàla Aròscia i l'éan stài ucupài dae pupulasiùi ligüi antighe, prubabilmente ligàe a a tribù di Epanteri, scacciài da l'avansà rumana avegnüa turnu au 180 a.C.[5] Dunca u primmu insediamentu u pueva esse stàu custruìu in epuca imperiàle, de furtificasiùn cuntru e ribeliùi di Ligüi Ingauni, chi i vegnìvan dau funduvalle.

Cun a caütta de l'Impeu Rumàn du 476 a zòna a vegne depredà düante e invaxùi barbariche. A vàlle a ìntra inti dumini lungubardi e franchi fau 643 a l'888.

U burgu, inta culucasiùn udierna peò, segundu a memoia stòica du postu ,u saieva stàu custruìu de epuca bassu-medievàle, aturnu au 1100.[5] A fundasiùn peò a l'éa stà guidà dai feudatari lucàli, i Clavesana, chi i l'han cuscì custreitu a pupulasiun da meddia valà de l'Aròscia a spustàse sempre ciü versu a spunda scinistra du s-ciümme, andàndu a creà in növu sentru abitàu. U l'è propiu da u vassalaggiu lucàle che u paìse u pieéa u sò numme.[5]

Difatti, a partì da l'ànnu 974 u pàssa sutta ai dumini du Marchesàu de Séva, doppu esse stàu pé u periudu frai seculi IX e X, inti dumìni da màrca Arduinica.[5] Quéstu dumìniu u se mustra pocu duraüu, perché zà dau 1094 a valà a l'éa in màn de Bunifassiu du Vàstu, anche se inte questi ànni u feudu u vegne aministràu da a famìa Clavesana sempre ciü stabilmènte, fin au 1151, quande a zòna a divegne a tütti i efètti de 'sti chi.

A zona a l'éa stà selessiunà dai marchexi de Clavesana perché a se truvava in t'ina pusisiun strategica pe u cuntrollu du tranxitu de e merci fra u mà e l'entrutèra. Propiu pé questu a primma burgà a ésse custruìa, ciamà du Punte Növu, a l'éa diventà in breve tempu in insediamèntu ben urganisàu e de 'na relatìva impurtansa a livellu lucale. In breve ascì a Repübbrica de Zena a se interessa a questu feudu e a tenta de alimentà u scuntentu fra i abitànti inti cunfrunti di scignùi lucàli, 'giüttandu e rivòlte di rexidenti du 1203 e du 1234, inviandu di cuntingènti militàri.

Propiu in quelli ànni, cun u rafursamèntu du cuntrollu zenese in scia Cêve a pupulasiùn vesarghése a partecipa a l'incrementu da demugrafìa du növu burgu cevése, suviatüttu vèrsu u 1233, cumme u l'avegnìva cun àtre pupulasiùi aruscìne de l'epuca.[6] Cun i zenexi u paìse u entra a fa parte du mandamentu da Cêve, c'u cumprendeva in tutàle chinze burghi da vàlà. U segue düante tüttu questu periudu e sorti da vixìna Cêve, fin a quande u nu l'arìva l'esercitu fransése, guidàu da Napuleùn Bunaparte. U teritòiu cumünàle u entra dunca a fa pàrte da Repübbrica Ligüe, smembrà intu 1802, quande i teritòi cunquistài i vàn a fà parte de l'Impeu Fransese. Cun a restaurasiùn du 1815 u passa sutta i pusedimenti du Regnu de Sardegna, divegnüu poi Regnu d'Italia dau 1861, inseìu inta pruvinsa de Impeia.

Düante a segunda guèra mundià i se ponan rintracià paéggi episòdi de Rexistansa, cume quellu de Sirviu Bunfànte, chi feìu in t'in impurtante battàia. Poi cun a Brigà a véllu dedicà, c'a a l'éa sciurtìa a taià e vìe de cumünicasiùn fra Vesargu e U Burghettu, sabutandu e uperasiùi tedesche. Doppu u cunflittu a và a fà parte da Repübbrica Italiana.

I ürtimi agiustamènti terituiàli i sun stài attuài du 1929, cun u smembramèntu du teritòiu cumünàle de Cartari e Caldeàia, spartìu fra a Cêve, Céxi e Vesargu, c'u l'anette a frasiùn da veggia realtài aministratìva, Siglöi.

Fra i ànni 1973 e u 2008 a l'è stà a capitale aministratìva da Comunitài muntana de l'Alta Valà Aroscia, ancöi supressa e sustituìa da l'Uniun di Cumüi de l'Àta valà de l'Aroscia dau 2014.[7]

Abitanti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Evulusiùn demugrafica[modìfica | modìfica wikitèsto]

Abitanti censìi[8]

Minuànse Furèste[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dandu amèntu ai dàtti de l'Istat ai 31 de dixembre du 2019, i sitadìn furèsti a Vesargu i sun 58.

Cugnòmmi ciü difuzi[modìfica | modìfica wikitèsto]

I cugnommi ciü difuzi a Vesargu i sun: Zunìno, Aicardi, Piana, Ferrari e Capponi.[9]

Pòsti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]

Architetüe religiuse[modìfica | modìfica wikitèsto]

Eclexiaticamènte u teritòiu de Vesargu u fa pàrte da diocexi de Arbenga-Impeia, e géxe presènti intu cumün e sun poi ragrupàe inta Parocchia de Santa Maìa Maddalena.

• Géxa da parocchia de Santa Maìa Maddalena, a se tröva intu burgu de Vesàrgu, a l'è stà custruìa in stìle baròccu.

• Uatòiu da Visitasiùn au Punte Növu, du XVII seculu, a l'è ciamà pé questu ascì a Madonna du Punte.

• Géxa de Sant'Andrea Apostulu inta frasiùn de Lensài. A l'è stà custruìa intu Trexentu in stìle rumanicu, restaurà resentemente.

• Capeletta da Presentasiùn da Vergine inta frasiùn de Lensài.

• Géxa de San Matteu intu sentru de Sigliöi.

• Capeletta da 'Sunta a Sigliöi.

Ecunumìa[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'ecunumìa du paìse a l'è ligà prinsipalmente a l'alevamèntu e l'agricultüa, specialmente da vìtte e de l'uìvu, ma ascì àggiu de Vesargu, tipicu de chì. In crescita ascì u turismu.

Cultüa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dialettu de Vesargu[modìfica | modìfica wikitèsto]

U mèximu argumentu in detaiu: Dialétto arbenganéize.

U dialettu parlàu a Vesargu u l'è de stampu arbenganese e u fa parte du grùppu du Ligüe sentru-ucidentàle, u presenta carateristiche peò ciü particulàri, riscuntrabili inte tütta a valà de l'Aroscia, legà stuicamènte a Arbenga, ma ascì a a sitài de Impeia.

Cüxina[modìfica | modìfica wikitèsto]

Àggiu de Vesargu[modìfica | modìfica wikitèsto]

Tipicu de questu cumün, ma ascì di paìsi li d'atàccu u l'è l'àggiu de Vesargu (lucalmente prununsiàu "Aju"), ina varietài tipica ligüe de àggiu valurisà da Slow Food c'a se caraterissa pé u güstu delicàu e pé u prufümmu intensu. U l'è cunfessiunàu e vendüu in rèste (lunghe tresse) selesiunàndu e varie tèste cun in particulare prusedimèntu. Da l'àgiu pistàu cun u murtà, mes-ciàu cun l'öiu d'uìva lucale a se prepàa l'aié (scrìtu ascì ajé o aijé), ina salsa de cundimèntu pé e brüschette o da acumpagnà cun e patàtte.[10][11][12]

Asuciasiùi[modìfica | modìfica wikitèsto]

Pé tütelà l'àggiu lucàle a gh'è l'asuciasiùn "A Resta", cun séde ai Lensài, che da l'ànnu 1999 a raccöie i vàri prudutùi de aggiu lucàle e rapresenta au de föa da realtài lucàle questu prudottu tipicu.[13]

Feste e fée[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'eventu ciü impurtante u l'è a Féa de l'àggiu. A se tegne stoicamente dau 1400, a tradisiùn a fissa a giurnà de svulgimèntu ai 2 de lüiu. Generalmente a festa a vegne peò spustà intu fin-setemàna ciü vixin. Düante questa se ponan dunca truvà banchetti e espusisiùi diretamènte dai vari prudutùi d'aggiu.[14] Inti tempi antighi u gh'éa ascì u mercàu du bestiamme, che aù u l'ha persu impurtansa.

Aministrasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]

U palàssu cumünàle de Vesargu
Perîodo Prìmmo çitadìn Partîo Càrega Nòtte
31 mazzu 1985 4 zügnu 1990 Tullio Anfosso Demucrassia Cristiana Scindegu
4 zügnu 1990 24 arvì 1995 Tullio Anfosso Partìu Cumunista Italian Scindegu
24 arvì 1995 14 zügnu 1999 Tullio Anfosso Lista sivica de sentru-scinistra Scindegu
14 zügnu 1999 14 zügnu 2004 Tullio Anfosso Uniun Demucratica Scindegu
14 zügnu 2004 8 zügnu 2009 Giovanni Gandalini Lista civica Scindegu
8 zügnu 2009 26 mazzu 2014 Giovanni Gandalini Lista sivica "Insieme per Vessalico" Scindegu
26 mazzu 2014 26 mazzu 2019 Paola Giliberti Lista sivica "Vivere Vessalico" Scindegu
27 mazzu 2019 in càrega Paola Giliberti Lista sivica "Vivere Vessalico" Scindegu

Vie de Cumünicasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]

U teritòiu cumünàle u l'è traversàu da a Stradda Statale 453 da valà de l'Aroscia che u culega cun U Burghettu (d'Aròscia) a est e cun A Cêve a ovest, dunde se tröva tra l'àtru a frasiùn de Peinétti. Vesargu u l'è culegàu cui Sigliöi grassie a a Stradda pruvinsàle 9 (SP 9) "Vesargu-Sigliöi" (questa a presènta spessu di prublemi de pulisìa, tantu da alimentà i mugugni lucali[15])e cun i Lensài cun a Stradda pruvinsàle 10 (SP 10) "Vesargu-Lensài". Düante l'aluviun de l'utubre 2020 a viabilitài lucale a l'è stà interutta, in quantu l'ègua de l'afluente lucàle de l'Aroscia (u riàn Vesargu) u l'ha s-ciappàu u punte c'u culegàva e dui parti du burgu, au mumentu, dunca, a l'è in cursu a riparasiùn de 'stu trattu.[16]

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. Dato Istat - Pupulasiùn rexidente au 30 zugnu 2019.
  2. Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  3. Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
  4. Grafia du disiunàiu Italian-ulmioscu Ulmioscu-Italian
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Andrea Gandolfo, La provincia di Imperia: storia, arti, tradizioni. Volume 1, Peveragno, Blu Edizioni, 2005.
  6. (IT) Vesargu, Expo Valle Arroscia, in sce expovallearroscia.com. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
  7. (IT) A nàsce l'Uniun di Cumüi de l'Àta valà de l'Aroscia, in sce anci.it. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
  8. Statìstiche I.Stat - ISTAT;  URL cunsültàu u 30-12-2023.
  9. (IT) I cugnòmmi ciü difuzi cumüne pé cumüne, Vesargu, in sce cognomix.it. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
  10. (IT) Slow food, l'àggiu de Vesargu, in sce fondazioneslowfood.com. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
  11. (IT) Àggiu de Vesargu, scheda, in sce agriligurianet.it. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
  12. (IT) Expo Valle Arroscia, l'àggiu, in sce expovallearroscia.com. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
  13. (IT) Cuperatìva "A Resta", in sce agliodivessalico.com. URL consultòu o 16 zùgno 2021.
  14. (IT) Vesargu, a féa de l'àggiu, in sce ivg.it. URL consultòu o 16 zùgno 2021.
  15. (IT) A stradda Pruvinsàle Vesargu-Sigliöi pulìa dai rexidenti, in sce riviera24.it. URL consultòu o 16 zùgno 2021.
  16. (IT) Se s-ciappa u punte de Vesargu e u s-ciümme u entra intu paìse, in sce riviera24.it. URL consultòu o 16 zùgno 2021.

Àtri prugètti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Contròllo de outoritæVIAF (EN235743164 · WorldCat Identities (EN235743164