Vesargu
AR
|
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese |
| Vesargu comun | |
|---|---|
 | |
| Localizaçión | |
| Stâto |  Italia
|
| Región |  Liguria
|
| Provìnsa | Imperia |
| Aministraçión | |
| Scindico | Paola Giliberti (lista sivica "Vivere Vessalico") da-o 25-5-2014 (2º mandòu da-o 27-5-2019) |
| Dæta de instituçión | 1861 |
| Teritöio | |
| Coordinæ: | 44°02′46.74″N 7°57′43.43″E / 44.046317°N 7.962064°E |
| Altitùdine | 197 m s.l.m. |
| Superfiçie | 10,46 km² |
| Abitanti | 263[1] (30-6-2019) |
| Denscitæ | 25,14 ab./km² |
| Fraçioìn | Lensà(r)i, Pe(r)inétti, Sigliöi |
| Comûni confinanti | U Burghettu d'Aròscia, Casanöva (SV), Céxi, A Cêve |
| Âtre informaçioìn | |
| CAP | 18026 |
| Prefìsso | 0183 |
| Fûzo orâio | UTC+1 |
| Còdice ISTAT | 008066 |
| Cod. cadastrâ | L809 |
| Targa | IM |
| Cl. sismica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] |
| Cl. climatica | zöna E, 2 220 GG[3] |
| Nomme abitanti | vesarghexi (scarsamènte duveàu) |
| Sànto patrón | Santa Maìa Madaléna |
| Giórno festîvo | 22 lüiu |
| Cartògrafîa | |
  Vesargu | |
.svg) | |
| Scîto instituçionâle | |
Vesargu (in zenese Vesarco, in italiàn Vessalico) u l'è in cumün de 263 abitanti in ta pruvinsa de Impeia (dàtti agiurnài au 2019).
Geugrafìa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Vesàrgu u l'è scituàu inta spunda scinistra de l'Aroscia, inta media valà. U dista 23 chilometri da Arbenga e 26 chilometri da a sitài de Impeia. U l'è delimitàu dau munte Frascinellu (1120 m) e da a Punta Àtu (1082 m).
U livellu de artitüdine minima u l'è de 197 m mentre quella mascima de 1208 m.
Cunfìn[modìfica | modìfica wikitèsto]
U cunfina a nord-ovest cun U Burghettu, au sud-ovest cun Casanöva a sud cun Céxi e a est cun A Cêve.
Frasiùi[modìfica | modìfica wikitèsto]
U cumüne u g'ha trèi frasiui: Sigliöi, Peinetti e Lensài, che assemme au paìse i cröven 'na superficcie tutàle de 10,46 km2.
Stoia[modìfica | modìfica wikitèsto]
Zà in epuca pre rumàna i teritòi da vàla Aròscia i l'éan stài ucupài dae pupulasiùi ligüi antighe, prubabilmente ligàe a a tribù di Epanteri, scacciài da l'avansà rumana avegnüa turnu au 180 a.C.[4] Dunca u primmu insediamentu u pueva esse stàu custruìu in epuca imperiàle, de furtificasiùn cuntru e ribeliùi di Ligüi Ingauni, chi i vegnìvan dau funduvalle.
Cun a caütta de l'Impeu Rumàn du 476 a zòna a vegne depredà düante e invaxùi barbariche. A vàlle a ìntra inti dumini lungubardi e franchi fau 643 a l'888.
U burgu, inta culucasiùn udierna peò, segundu a memoia stòica du postu ,u saieva stàu custruìu de epuca bassu-medievàle, aturnu au 1100.[4] A fundasiùn peò a l'éa stà guidà dai feudatari lucàli, i Clavesana, chi i l'han cuscì custreitu a pupulasiun da meddia valà de l'Aròscia a spustàse sempre ciü versu a spunda scinistra du s-ciümme, andàndu a creà in növu sentru abitàu. U l'è propiu da u vassalaggiu lucàle che u paìse u pieéa u sò numme [4]
Difatti, a partì da l'ànnu 974 u pàssa sutta ai dumini du Marchesàu de Séva, doppu esse stàu pé u periudu frai seculi IX e X, inti dumìni da màrca Arduinica.[4] Quéstu dumìniu u se mustra pocu duraüu, perché zà dau 1094 a valà a l'éa in màn de Bunifassiu du Vàstu, anche se inte questi ànni u feudu u vegne aministràu da a famìa Clavesana sempre ciü stabilmènte, fin au 1151, quande a zòna a divegne a tütti i efètti de 'sti chi.
A zona a l'éa stà selessiunà dai marchexi de Clavesana perché a se truvava in t'ina pusisiun strategica pe u cuntrollu du tranxitu de e merci fra u mà e l'entrutèra. Propiu pé questu a primma burgà a ésse custruìa, ciamà du Punte Növu, a l'éa diventà in breve tempu in insediamèntu ben urganisàu e de 'na relatìva impurtansa a livellu lucale. In breve ascì a Repübbrica de Zena a se interessa a questu feudu e a tenta de alimentà u scuntentu fra i abitànti inti cunfrunti di scignùi lucàli, 'giüttandu e rivòlte di rexidenti du 1203 e du 1234, inviandu di cuntingènti militàri.
Propiu in quelli ànni, cun u rafursamèntu du cuntrollu zenese in scia Cêve a pupulasiùn vesarghése a partecipa a l'incrementu da demugrafìa du növu burgu cevése, suviatüttu vèrsu u 1233, cumme u l'avegnìva cun àtre pupulasiùi aruscìne de l'epuca.[5] Cun i zenexi u paìse u entra a fa parte du mandamentu da Cêve, c'u cumprendeva in tutàle chinze burghi da vàlà. U segue düante tüttu questu periudu e sorti da vixìna Cêve, fin a quande u nu l'arìva l'esercitu fransése, guidàu da Napuleùn Bunaparte. U teritòiu cumünàle u entra dunca a fa pàrte da Repübbrica Ligüe, smembrà intu 1802, quande i teritòi cunquistài i vàn a fà parte de l'Impeu Fransese. Cun a restaurasiùn du 1815 u passa sutta i pusedimenti du Regnu de Sardegna, divegnüu poi Regnu d'Italia dau 1861, inseìu inta pruvinsa de Impeia.
Düante a segunda guèra mundià i se ponan rintracià paéggi episòdi de Rexistansa, cume quellu de Silviu Bunfante, chi feìu in t'in impurtante battàia. Poi cun a Brigà a véllu dedicà, c'a a l'éa sciurtìa a taià e vìe de cumünicasiùn fra Vesargu e U Burghettu, sabutandu e uperasiùi tedesche. Doppu u cunflittu a và a fà parte da Repübbrica Italiana.
I ürtimi agiustamènti terituiàli i sun stài attuài du 1929, cun u smembramèntu du teritòiu cumünàle de Cartari e Caldeàia, spartìu fra a Cêve, Céxi e Vesargu, c'u l'anette a frasiùn da veggia realtài aministratìva, Siglöi.
Fra i ànni 1973 e u 2008 a l'è stà a capitale aministratìva da Comunitài muntana de l'Alta Valà Aroscia, ancöi supressa e sustituìa da l'Uniun di Cumüi de l'Àta valà de l'Aroscia dau 2014.[6]
Abitanti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Evulusiùn demugrafica[modìfica | modìfica wikitèsto]
Abitanti censìi[7]
Minuànse Furèste[modìfica | modìfica wikitèsto]
Dandu amèntu ai dàtti de l'Istat ai 31 de dixembre du 2019, i sitadìn furèsti a Vesargu i sun 58.
Cugnòmmi ciü difuzi[modìfica | modìfica wikitèsto]
I cugnommi ciü difuzi a Vesargu i sun: Zunìno, Aicardi, Piana, Ferrari e Capponi.[8]
Pòsti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]
L'uatòiu da Vixitasiùn
Vesargu, u campanì da géxa
A géxa de Santa Maìa Maddalena
Architetüe religiuse[modìfica | modìfica wikitèsto]
Eclexiaticamènte u teritòiu de Vesargu u fa pàrte da diocexi de Arbenga-Impeia, e géxe presènti intu cumün e sun poi ragrupàe inta Parocchia de Santa Maìa Maddalena.
• Géxa da parocchia de Santa Maìa Maddalena, a se tröva intu burgu de Vesàrgu, a l'è stà custruìa in stìle baròccu.
• Uatòiu da Visitasiùn au Punte Növu, du XVII seculu, a l'è ciamà pé questu ascì a Madonna du Punte.
• Géxa de Sant'Andrea Apostulu inta frasiùn de Lensài. A l'è stà custruìa intu Trexentu in stìle rumanicu, restaurà resentemente.
• Capeletta da Presentasiùn da Vergine inta frasiùn de Lensài.
• Géxa de San Matteu intu sentru de Sigliöi.
• Capeletta da 'Sunta a Sigliöi.
Ecunumìa[modìfica | modìfica wikitèsto]
L'ecunumìa du paìse a l'è ligà prinsipalmente a l'alevamèntu e l'agricultüa, specialmente da vìtte e de l'uìvu, ma ascì àggiu de Vesargu, tipicu de chì. In crescita ascì u turismu.
Cultüa[modìfica | modìfica wikitèsto]
E rèste de l'àggiu de Vesargu
Schematisasiùn de 'na rèsta d'aggiu
U cunfesiunamèntu de 'na resta
L'aggiu in campu
Dialettu de Vesargu[modìfica | modìfica wikitèsto]
U dialettu parlàu a Vesargu u l'è de stampu arbenganese e u fa parte du grùppu du Ligüe sentru-ucidentàle, u presenta carateristiche peò ciü particulàri, riscuntrabili inte tütta a valà de l'Aroscia, legà stuicamènte a Arbenga, ma ascì a a sitài de Impeia.
Cüxina[modìfica | modìfica wikitèsto]
Àggiu de Vesargu[modìfica | modìfica wikitèsto]
Tipicu de questu cumün, ma ascì di paìsi li d'atàccu u l'è l'àggiu de Vesargu (lucalmente prununsiàu "Aju"), ina varietài tipica ligüe de àggiu valurisà da Slow Food c'a se caraterissa pé u güstu delicàu e pé u prufümmu intensu. U l'è cunfessiunàu e vendüu in rèste (lunghe tresse) selesiunàndu e varie tèste cun in particulare prusedimèntu. Da l'àgiu pistàu cun u murtà, mes-ciàu cun l'öiu d'uìva lucale a se prepàa l'aié (scrìtu ascì ajé o aijé), ina salsa de cundimèntu pé e brüschette o da acumpagnà cun e patàtte.[9][10][11]
Asuciasiùi[modìfica | modìfica wikitèsto]
Pé tütelà l'àggiu lucàle a gh'è l'asuciasiùn "A Resta", cun séde ai Lensài, che da l'ànnu 1999 a raccöie i vàri prudutùi de aggiu lucàle e rapresenta au de föa da realtài lucàle questu prudottu tipicu.[12]
Feste e fée[modìfica | modìfica wikitèsto]
L'eventu ciü impurtante u l'è a Féa de l'àggiu. A se tegne stoicamente dau 1400, a tradisiùn a fissa a giurnà de svulgimèntu ai 2 de lüiu. Generalmente a festa a vegne peò spustà intu fin-setemàna ciü vixin. Düante questa se ponan dunca truvà banchetti e espusisiùi diretamènte dai vari prudutùi d'aggiu.[13] Inti tempi antighi u gh'éa ascì u mercàu du bestiamme, che aù u l'ha persu impurtansa.
Aministrasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]
| Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
|---|---|---|---|---|---|
| 31 mazzu 1985 | 4 zügnu 1990 | Tullio Anfosso | Demucrassia Cristiana | Scindegu | |
| 4 zügnu 1990 | 24 arvì 1995 | Tullio Anfosso | Partìu Cumunista Italian | Scindegu | |
| 24 arvì 1995 | 14 zügnu 1999 | Tullio Anfosso | Lista sivica de sentru-scinistra | Scindegu | |
| 14 zügnu 1999 | 14 zügnu 2004 | Tullio Anfosso | Uniun Demucratica | Scindegu | |
| 14 zügnu 2004 | 8 zügnu 2009 | Giovanni Gandalini | Lista civica | Scindegu | |
| 8 zügnu 2009 | 26 mazzu 2014 | Giovanni Gandalini | Lista sivica "Insieme per Vessalico" | Scindegu | |
| 26 mazzu 2014 | 26 mazzu 2019 | Paola Giliberti | Lista sivica "Vivere Vessalico" | Scindegu | |
| 27 mazzu 2019 | in càrega | Paola Giliberti | Lista sivica "Vivere Vessalico" | Scindegu | |
Vie de Cumünicasiùn[modìfica | modìfica wikitèsto]
U teritòiu cumünàle u l'è traversàu da a Stradda Statale 453 da valà de l'Aroscia che u culega cun U Burghettu (d'Aròscia) a est e cun A Cêve a ovest, dunde se tröva tra l'àtru a frasiùn de Peinétti. Vesargu u l'è culegàu cui Sigliöi grassie a a Stradda pruvinsàle 9 (SP 9) "Vesargu-Sigliöi" (questa a presènta spessu di prublemi de pulisìa, tantu da alimentà i mugugni lucali[14])e cun i Lensài cun a Stradda pruvinsàle 10 (SP 10) "Vesargu-Lensài". Düante l'aluviun de l'utubre 2020 a viabilitài lucale a l'è stà interutta, in quantu l'ègua de l'afluente lucàle de l'Aroscia (u riàn Vesargu) u l'ha s-ciappàu u punte c'u culegàva e dui parti du burgu, au mumentu, dunca, a l'è in cursu a riparasiùn de 'stu trattu.[15]
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ Dato Istat - Pupulasiùn rexidente au 30 zugnu 2019.
- ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
- ↑ Legge 26 agosto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di graddi/giórno di Comùn pe Region e Provinsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Andrea Gandolfo, La provincia di Imperia: storia, arti, tradizioni. Volume 1, Peveragno, Blu Edizioni, 2005.
- ↑ (IT) Vesargu, Expo Valle Arroscia, in sce expovallearroscia.com. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
- ↑ (IT) A nàsce l'Uniun di Cumüi de l'Àta valà de l'Aroscia, in sce anci.it. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
- ↑ Statìstiche I.Stat - ISTAT; URL consultòu o 28-12-2012.
- ↑ (IT) I cugnòmmi ciü difuzi cumüne pé cumüne, Vesargu, in sce cognomix.it. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
- ↑ (IT) Slow food, l'àggiu de Vesargu, in sce fondazioneslowfood.com. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
- ↑ (IT) Àggiu de Vesargu, scheda, in sce agriligurianet.it. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
- ↑ (IT) Expo Valle Arroscia, l'àggiu, in sce expovallearroscia.com. URL consultòu o 15 zùgno 2021.
- ↑ (IT) Cuperatìva "A Resta", in sce agliodivessalico.com. URL consultòu o 16 zùgno 2021.
- ↑ (IT) Vesargu, a féa de l'àggiu, in sce ivg.it. URL consultòu o 16 zùgno 2021.
- ↑ (IT) A stradda Pruvinsàle Vesargu-Sigliöi pulìa dai rexidenti, in sce riviera24.it. URL consultòu o 16 zùgno 2021.
- ↑ (IT) Se s-ciappa u punte de Vesargu e u s-ciümme u entra intu paìse, in sce riviera24.it. URL consultòu o 16 zùgno 2021.
Àtri prugètti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di inmàgine ò di âtri files in sce Vesargu
| Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 235743164 · WorldCat Identities (EN) 235743164 |
|---|