Andrîa Masêna

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Andrîa Masêna

Andrîa Masêna (in françéize André Masséna), nasciûo a Nìssa a-i 6 de màzzo do 1758, mòrto a Parìggi a-i 4 d'arvî do 1817, o l'é stæto 'n generâle françéize d'òrìgine italiànn-a, maresciàllo de l'Inpêro.

De famìggia modèsta, o Masêna o l'à dæto prêuva de grénde qualitæ militâri inte goære rivoluçionâie françéixi e o s'é dimostròu un di mêgio generâli da Repùblica. Dòppo êse stæto o prinçipâ leugotenénte do generâle Napolión Bonapàrte inta prìmma canpàgna d'Itàlia, o l'à vìnto a segónda batàggia de Zurîgo, ch'a l'é stæta asæ inportànte pe-i Françéixi into 1799. Inte l'Inpêro de Napolión o l'à confermòu e sò notévoli capaçitæ militâri ségge cómme generâle a-i órdini dirètti do Napolión, ségge cómme comandànte outònomo inti tiâtri de goæra secondâi. L'insucèsso da canpàgna spagnòlla cóntra i anglo-portoghéixi into 1810 o l'è stæto a fìn da sò cariêra de comandànte in cànpo.

Con de elevæ capaçitæ stratégiche e tàtiche, bón a ezercitâ o comàndo con energîa e aspertîxe, o Masêna o l'àiva 'n caràtere sòlido e-entuxàsta. O Napolión o-o credéiva o sò mêgio comandànte e, defæti, o gh'àiva dæto o sorvenómme de "Fìggio predilètto da vitöia" dòppo a sò inportànte vitöia inta batàggia de Rìvoli.

Quànde o generâle Bonàpàrte o l'à pigiòu o potêre dòppo o córpo de stâto do 18 de brumâio (9 de novénbre) do 1799, o Masêna o l'à pigiòu o comàndo de quéllo che restâva de l'Armâ d'Itàlia che dòppo tùtta 'na série de batòste a l'êa schierâ lóngo l'Apenìn Lìgure. Atacòu in fòrse da l'ezèrcito aostriàco do generâle Michê vòn Mêlas, o Masêna o l'à dovûo retiâse scìnn'a-a Zêna dond'o l'é stæto asediòu da-o nemîgo; inte sto lóngo asédio, o generâle o s'é dimostròu 'n cobanténte risolûto e o l'é riêscîo a continoâ a lòtta e a tegnî inpegnæ a ciù pàrte de fòrse aostrìache in sciô sò frónte e coscì a l'à favorîo e òperaçioìn do Prìmmo Cónsole Bonapàrte che con L'Armâ de Risèrva o l'àiva comensòu 'na segónda canpàgna d'Itàlia con l'atraversâ e Àlpi a-o Gràn Sàn Benàrdo. A-i 4 de Zùgno do 1800 o l'à dovûo firmâ 'na convençión d'evacoaçión con l'armâ aostrìaca ascì perché Zêna a l'êa praticaménte sénsa ciù nìnte da mangiâ e a-a fàmme dòppo o lóngo asédio. O l'à abandonòu a çitæ co-i sordàtti che gh'êa restòu e o l'é tornòu in Frànsa. Ma pöchi giórni dòppo o Bonapàrte o goagnâva a decizîva batàggia de Maréngo (a-i 14 de zùgno do 1800) ch'a l'à inversòu do tùtto e sciòrte da goæra in Itàlia. A-o Masêna, bén bén segnòu da-o dûo asédio, gh'é stæto levòu o comàndo de l'armâ d'Itàlia e coscì o l'à posciûo gödîse 'n perîodo de ripözo co-a famìggia into castèllo de Rueil.

A despêto de quàrche deboléssa morâle, a grànde aviditæ e i métodi de goæra ciufîto fêi, l'Andrîa Masêna o l'é conscideròu un di ciù gréndi generâli françéixi do perîodo rivoluçionâio e napoliònico.

Bibliografîa

• s:L'asédio de Zena inte l'anno 1800, traduto do-u Rîco Carlîni.

Atri progetti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Andrîa Masêna