Barçelónn-a

Da Wikipedia
(Rindirisòu da Barçellonn-a)
ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Barçelónn-a
comùn
(ES, CA) Barcelona
Barçelónn-a – Stemma Barçelónn-a – Bandiera
Barçelónn-a – Veduta
Barçelónn-a – Veduta
Localizaçión
StâtoSpàgna Spàgna
Comunitæ outònoma Catalogna
Provìnsa Barçelónn-a
Aministraçión
AlcaldeJaume Collboni (PSOE-PSC) da-o 17-06-2023
Teritöio
Coordinæ:41°22′57″N 2°10′37″E / 41.3825°N 2.176944°E41.3825; 2.176944 (Barçelónn-a)
Altitùdinem s.l.m.
Superfìcce101,3 km²
Abitanti1 664 182[3] (2020)
Denscitæ16 428,25 ab./km²
Comùn confinantiEl Prat de Llobregat, Esplugas de Llobregat, Hospitalet de Llobregat, Molins de Rey, Moncada y Reixach, San Adrián de Besós, San Cugat del Vallés, San Feliú de Llobregat, Santa Coloma de Gramanet, San Justo Desvern, Sardañola del Vallés
Âtre informaçioìn
LéngoeCatalàn, Spagnòllo
CAP08001–08042
Prefìsso93
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice INE08019
TargaB
Nomme abitanti(es) barcelonés
(ca) barceloní
Sànto patrónNòstra Scignôa da Merçêde
Sànta Eolàlia[1]
ComarcaBarcelonès
NomiâgioCiudad Condal, Cap i Casal[2], Barna
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Spàgna
Barçelónn-a
Barçelónn-a
Scîto instituçionâle

Barçelónn-a ([barse'luŋa]; ofiçialménte Barcelona, in catalàn [bəɾs̙əˈlonə] e in spagnòllo [baɾθeˈlona]) a l'é 'na çitæ da Spàgna de 1.664.162 abitanti (dæto do 2020, ària metropolitànn-a instituçionâle: 3.239.337 abitànti), capolêugo da Catalògna, 'na comunitæ outònoma inta pàrte de levànte do régno, ciù che da provìnsa co-o mæximo nómme e da Comarca del Barcelonès.

Sovianominâ Ciutat Comtal o Ciudad Condal (Çitæ di Cónti), a l'é a segónda çitæ da Spàgna pe nùmero de abitànti dòppo a capitâle, Madrìd, e a décima de l'Unión Eoropêa intrêga.

Giögrafîa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Panoràmma de Barçelónn-a da-o mónte Tibidabo.

A s'atrêuva in sciâ còsta do Mâ Mediterànio, a-o nòrd-òvest de Spàgna, 120 km a-o sùd da cadénn-a di Pirenæi, in sce 'na cianûa limitâ da-o mâ (a levànte), da-a Serra de Collserola (a ponénte), da-o sciùmme Llobregat (a sùd) e da-o sciùmme Besós (a nòrd).

Clìmma[modìfica | modìfica wikitèsto]

Barçelónn-a a l'à 'n clìmma mediterànio con quàrche caraterìstica atìpica pe quésto génere de clìmma, cómme 'na quantitæ tòsto conscisténte d'ægoa de stæ e 'n mìnimo secondâio di preçipitaçioìn in invèrno. Quésto perché Barçelónn-a, coscì cómme a Catalògna intrêga, a risénte da sò poxiçión into Mediterànio de ponénte.

Zenâ e frevâ són i méixi ciù fréidi; lùggio e agósto i ciù câdi. A tenperatûa ciù èrta mâi registrâ inta çitæ a l'é stæta de +38,6 °C, a-i 12 de agósto do 2003, e a ciù fréida i -7 °C a-i 11 de frevâ do 1956. A stæ do 2003, cómme do rèsto inte tùtta l'Eoröpa de Ponénte, a l'à fæto segnâ o méize co-a tenperatûa média ciù èrta da quànde o s'à de registraçioìn (+27,8 °C cómme média de agósto), méntre o frevâ do 1956 o l'é stæto o méize de média ciù fréido do vintêximo sécolo: 4,5 °C.

A poxiçión de Barçelónn-a tra a Serra de Collserola (ch'a no mónta a ciù de 516,2 mêtri) e o Mâ Mediterànio, a fà sci che no ghe ségge de grénde diferénse de tenperatûa tra o giórno e a néutte inte tùtto l'ànno. I fenòmeni de sòfoco (ciamæ xafogor in catalàn) són tòsto râri. D'invèrno, quànde i sciùscian i vènti de Maestrâle ò de Tramontànn-a, a sensaçión de fréido a peu êse sentîa ciù vîva.

E preçipitaçioìn són bén spantegæ tra tùtti i méixi e-e stagioìn de l'ànno, scibén che se véddan de ciù in primavéia e in ötûnno, ma e boràsche de stæ càpitan de spésso ascì. Scibén chò-u o gràn fréido o l'é 'na cösa râra, quànde e màsse d'âia ziâ pàssan o Górfo de Lión portàndo o fréido in sciâ Penîzoa Ibérica, scìnn-a a Barçelónn-a ghe peu vegnî a néive. A quésto propòxito, o se regòrda a nevàdda do Denâ do 1962, quànde in sciâ çitæ l'é chéito 50 cm de néive into céntro e quæxi 'n mêtro in scê artûe. Ciù de recénte, de grénde nevàdde són capitæ into novénbre do 1999 (mâi tànto prèsto scìnn-a da-o Seiçénto), into dexénbre do 2001 e into frevâ do 2018.

Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Raprezentaçión de Barçelónn-a inte l'ànno 1563

Pòsti de interèsse[modìfica | modìfica wikitèsto]

Architetûe religiôze[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Catedrâle da Sànta Crôxe e Sant'Eolàlia
  • Baxìlica de Sànta Màia do Mâ
  • Sagrada Família

Architetûe civîli[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Ciantê navâle reâ de Barçelónn-a
  • Câza Batlló
  • Câza Milà
  • Mercòu de La Boqueria
  • Plaza de toros Monumental
  • Palàçio da Generalitæ de Catalògna
  • Palàçio da Mùxica Catalànn-a

Architetûe militâri[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Castéllo de Montjuïc

Âtro[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • La Rambla
  • Ciàssa de Catalunya
  • Ciàssa Reial
  • Pàrco Güell
  • Monuménto a-o Cristòffa Cónbo

Economîa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Into 1992 a l'é stæta a sêde di Zêughi Olìnpichi de stæ. Into 2004 se gh'é tegnûo pi-â prìmma vòtta o Forum Universâle de Coltûe, a çitæ a l'à òspitóu l'Espoxiçión Internaçionâle do 1888 e quélla do 1929, e a l'é a sêde fìssa do Congrèsso Mondiâle da Tecnologîa Mòbile (Mobile World Congress) e de l'Unión pò-u Mediterànio. Gràçie a-o turìsmo, o sò pòrto e a vixinànsa co-a Frànsa (160 km da Le Perthus), a çitæ a l'é o segóndo ciù grànde céntro industriâle e finançiâio da Spàgna dòppo Madrìd, pe de ciù a l'é o pòrto ciù inportànte inte l'ànbito comerciâle e turìstico e un di ciù gràndi de l'Eoröpa ascì.

Coltûa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Manifestaçioìn[modìfica | modìfica wikitèsto]

Fèste e fêe[modìfica | modìfica wikitèsto]

Comunicaçioìn[modìfica | modìfica wikitèsto]

Stràdde[modìfica | modìfica wikitèsto]

A çitæ de Barçelónn-a a l'é servîa da-e outostràdde elencæ chi de sótta:

  • A2: a conlîga a çitæ co-a capitâle spagnòlla, Madrìd.
  • AP-2: a và aprêuvo a-a A-2 ma s'afèrma a Zaragoza.
  • C-16 e AP-7: vàn da-a çitæ scìnn-a-i confìn co-a Frànsa; a prìmma pasàndo pe-i Pirenæi, a segónda lóngo a còsta.
Màppa da ræ da metropolitànn-a de Barçelónn-a.

Ferovîe e traspòrti pùblichi[modìfica | modìfica wikitèsto]

Barçelónn-a a l'é conligâ a-a ræ feroviària a âta velocitæ spagnòlla (AVE), co-i sò trêni che s'afèrman inta grànde staçión de Barcelona-Sants, gràçie a-a quæ gh'é di ligàmmi dirètti co-o rèsto do pàize e co-a Frànsa.

O traspòrto pùblico o l'é garantîo da-a segónda metropolitànn-a ciù estéiza do régno, formâ da 12 lìnie, pe 198 staçioìn, e lónga ciù de 160 chilòmetri. Se cóntan 6 lìnie de tranvài e 8 do servìçio feroviàrio urbâno (Cercanías Barcelona) ascì. Pò-u traspòrto pùblico in sce gómma gh'é 150 lìnie de coriêre urbâne e 53 èstra-urbâne.

Ariopòrti[modìfica | modìfica wikitèsto]

A çitæ de Barçelónn-a a l'é servîa sorviatùtto da l'ariopòrto de Josep Tarradellas Barcelona-El Prat (còdice IATA "BCN") ma, pe di xêui ciù low-cost, l'é dêuviòu i ariopòrti de Girona-Costa Brava (còdice IATA "GRO") o quéllo de Reus (còdice IATA "REU") ascì.

Aministraçión[modìfica | modìfica wikitèsto]

Distréiti[modìfica | modìfica wikitèsto]

O teritöio de Barçelónn-a o l'é spartîo, da-o 1984, inti dêxe distréiti elencæ chi de sótta:

  1. Ciutat Vella
  2. Eixample
  3. Sants-Montjuïc
  4. Les Corts
  5. Sarrià-Sant Gervasi
  6. Gràcia
  7. Horta-Guinardó
  8. Nou Barris
  9. Sant Andreu
  10. Sant Martí

Binelàggi[modìfica | modìfica wikitèsto]

Scìndichi de Barçelónn-a[modìfica | modìfica wikitèsto]

1979-1983 Narcís Serra[4] PSC
1983-1987 Pasqual Maragall i Mira PSC
1987-1991 Pasqual Maragall i Mira PSC
1991-1995 Pasqual Maragall i Mira PSC
1995-1999 Pasqual Maragall i Mira[5] PSC
1999-2003 Joan Clos PSC
2003-2007 Joan Clos[6] PSC
2007-2011 Jordi Hereu PSC
2011-2015 Xavier Trias CiU
2015-2023 Ada Colau Barcelona en Comú
2023-in càrega Jaume Collboni PSOE-PSC

Galerîa d'inmàgine[modìfica | modìfica wikitèsto]

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. (CA) Mercè i Santa Eulàlia: una ciutat, dues patrones, in sce sapiens.cat. URL consultòu o 9 lùggio 2023.
  2. (CA) Cap al Cap i Casal de Catalunya, in sce ajuntament.barcelona.cat. URL consultòu o 9 lùggio 2023.
  3. (ES) INE, Población por capitales de provincia y sexo.(2911), INEE.
  4. Da-o 1982 Pasqual Maragall i Mira
  5. Da-o 1997 Joan Clos
  6. Da-o 2006 Jordi Hereu

Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Conligaménti estèrni[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • (ESCAEN) Scîto ofiçiâ, in sce barcelona.cat. URL consultòu o 9 lùggio 2023.
Contròllo de outoritæVIAF (EN124213732 · ISNI (EN0000 0001 2321 7649 · LCCN (ENn79021052 · GND (DE4004503-1 · BNF (FRcb11933374k (data) · BNE (ESXX450579 (data) · BAV (ENIT497/23395 · NDL (ENJA00628992 · WorldCat Identities (ENn79-021052