Preinaudu

Questa pagina a l'è scrita in ventemigliusu
Da Wikipedia
(Rindirisòu da Preinaodo)
VE
Questa pagina a l'è scrita in ventemigliusu
Pȓeiṉaudu
comùn
Pȓeiṉaudu – Veduta
Pȓeiṉaudu – Veduta
Panoramma de Pȓeiṉaudu
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Liguria
Provìnsa Imperia
Aministraçión
ScìndicoFrancesco Guglielmi (lista civica "Insieme per Perinaldo") da-o 13-6-2022
Dæta de instituçión1861
Teritöio
Coordinæ:43°52′00.95″N 7°40′27.66″E / 43.866931°N 7.67435°E43.866931; 7.67435 (Pȓeiṉaudu)
Altitùdine572 m s.l.m.
Superfìcce20,3 km²
Abitanti846[1] (30-6-2019)
Denscitæ41,67 ab./km²
FraçioìnNegi, Suseneo
Comùn confinantiVrigà, Dussaiga, San Giaixu ra Çima, Sanremu, Seborga, Saudan, Valebòna
Âtre informaçioìn
CAP18032
Prefìsso0184
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT008040
Cod. cadastrâG454
TargaIM
Cl. scìsmicazöna 3s (sismicitæ bàssa)[2]
Cl. climàticazöna E, 2 521 GG[3]
Nomme abitantipreiṉaudenchi
Sànto patrónSan Nicola da Bari
Giórno festîvo6 dixembre
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Pȓeiṉaudu
Pȓeiṉaudu
Pȓeiṉaudu – Mappa
Pȓeiṉaudu – Mappa
Posizione del comune di Perinaldo nella provincia di Imperia
Scîto instituçionâle

Pȓeiñaudu (in italian Perinaldo, de cheli i dixe "Preinoudo" o ascì "Preinóud", ch'u pâ ascaixi pruvenzâ, peȓo i pȓeiñaudenchi i dixe tütti "Pȓeiñaudu"[4]) u l'è in paìse de 870 abitanti ch'u fa comüñ int'a provinsa de Impeȓia in Ligüȓia.

Dialettu[modìfica | modìfica wikitèsto]

Lì se paȓla iñ dialettu ciamau preinaudencu, ch'u l'è vixin a chelu de Ventemiglia, i son tütti düi ru Ponente, cuscì i l'han cose in comüña, cume a "ȓ" ch'a se ciama in IPA "Approssimante alveolare". Però u l'ha ascì e stranesse. U l'ha iña "n", ch'a se ciama "Nasale retroflessa", che scrivemu "ñ". Da l'estàe 2020 gh'è in diçionaȓiu de pôle ru paise fàu da düi zuvini ru paise.

Geògrafia[modìfica | modìfica wikitèsto]

U l'è scituàu iñt'a Provinsa de Impeȓia, iñt'u inseme de culiñe ch'u parte dai monti Caggiu e Bignòn, iñt'u megiu ri toȓenti Verbùn sutte e Meȓdansu suvre.

Stoȓia[modìfica | modìfica wikitèsto]

I cübi de Preinaudu

I stóȓici i dixe ch'u paise u l'è nàu veȓsu l'annu 1000, peȓché u-u vuría u conte Rinaldo de Ventemiglia. U puȓia essê peȓ lo ch'u nume u ven da "Podium Rainaldi", u püggiu de Rinaldo. De chéli i dixe ascì ch'i abitanti ra Villa ru Giüncu (ch'a l'eia vixìn a Santa Giüsta, peȓo adessu a nu gh'è ciù, peȓchè a l'è stâ brüxiàa) i se sun arecampài a Pȓeiñaudu candu i saracin i l'han attaccáa.

Iñt'u 1164 u conte de Ventemiglia Guidone Guerra u l'ha dìtu ch'u l'aveȓìa aîàu u vescovô de Nizza in caixu de gài, e cume garançia u l'ha dàu ri pȓeiñaudenchi: u vö dî che Pȓeiñaudu u gh'eia già inte si anni; ru 1220 u faixìa già iñ comün e u l'avìa ri consoli, int'e gherre che Ventemiglia a faixìa cuntre Zena e u Sacro Impêo Roman.[5]

Poi i conti de Ventemiglia i son venüi in pôcu ciü derenài, e i han lasciàu a maȓiña a-a Repùbrica de Zena. Cuscì Pȓeiñaudu da u conte Oberto de Ventemiglia u l'è andàu a fenî sutte u zeneize Fulcone da Castello (1228); e çu lì u l'ha vendüu u paìze a Zaccaria de Castro (1251). Ru 1288 Oberto Doȓia u l'ha acatàu Dussaiga cun i paesi vixìn, Vrigà, L'Isora e Pȓeiñaudu; cuscì u l'è venüu u primu Marchese de Dussaiga. U l'è peȓ lo che de lì a pochi anni a Pȓeiñaudu a ghe sun stàe ratelle cun i Grimaldi de Mùnegu: eli, chi l'eia gheȓfi, i se son rüsài cun i Doȓia de Dussaiga, chi l'eia ghibellini. Inte çi anni a Pȓeiñaudu i cübi (i caruggi ru paìse) i l'eia ciamài "Ciapagheȓfi", peȓch'i sbuìva e i faixìa peȓdê i nemighi inte u paìse. I se son rüsai fin ru 1491, candu in ri Doȓia, Luca, u s'è marriàu cun ina ri Grimaldi, Francesca.

I se son tornài a rüsâsse int'u 1523, candu Bærtomê Doȓia u l'ha amaçàu u baȓba ra màȓe, Lucian I de Muñegu. Peȓò Pȓeiñaudu u l'ha dumandàu defeiza a u duca Carlu III de Savoia e, cun i casteli vixìn, u l'è fenìu int'e e mañe ra Savoia int'u 1524.

Giüliu Doȓia ru 1580 inseme a i Pȓeiñaudenchi u l'ha scrítu ri statüti comüñitàrî inte 169 artìcoli, tütti canti a reu in vülgâ (dialettu). I soñ de cheli ciü antighi e importanti de tütta a zóña.

Int'u 1625 i castelli ri Doȓia i sun andài in gherra inseme a u duca de Savoia cuntra a Repubrica de Zena, peȓò a a fin i l'han aîàu a Repubrica andendu cuntra i amighi. Cuscì u duca u s'è pigliàu i castelli fin a u 1652, candu u segnû de Dussaiga u s'è consegnàu a u duca, ch'u l'ha fàu marchese. A Pȓeiñaudu tütte e famiglie e han firmàu u 10 otùbre a consegna ru paise.

Int'u 1640 i frài francescài i son venüi e i l'han müȓàu in conventu vixìn a-a geixia de San Sebastian: i son stài impoȓtanti peȓch'i l'han scangiàu i ulivi olivastri cun cheli de Taggia.

Int'u 1672 Zena e Savoia i se son tuȓna rüsàe, e Pȓeiñaudu, ch'u l'eia in castellu ru duca, u l'è stau attaccàu u 28 de avùstu da i soldati ra Corsega. Veniendu da a veglia geixia de San Sebastian i se sun messi da tütte e paȓti a reu, cuvrèndu da föȓa u castellu, e, dopo ina lunga rexistença da paȓte ri pȓeiñaudenchi, i han fàu carâ e muȓe e i sun intrài. Drente i han ammassàu paȓte ru paise e i han brüxiàu tanti papèi, ch'aù i nu se pön ciü ripigliâ. Çi papèi i l'eia e fonti ra paȓte megliö ra stoȓia pȓeiñaudenca.[6] Sutte a Savoia Pȓeiñaudu u l'eia int'a provinça de Nissa int'u 1723 e sutte Sespêllu int'u 1729.

I son venüi i françesi con Napolion Bonaparte e u so generale Andrea Massena int'u 1793, i sun stài int'u Castellu Maraldi e int'u palaçu Allaveña. E Pȓeiñaudu u s'è pigliàu u postu de Dussaiga de capoluogo ru cantùn, peȓò u l'eia sutte Mentun int'u distrettu de Arpi Marittime. Ma int'u 1805, sutte l'impeȓu de Napolion u l'è passàu sutte Sanremu, e cun u Congresso de Vienna u l'è venüu tuȓna int'a contea de Nissa

U restu ra stoȓia de Pȓeiñaudu u l'è ciù feȓma e va derê a chéla de Dussaiga e ri comüni vixìn. Importanti i sun stài u scendegu Emilio Croesi e u preve Monsignor Antonio Rossi, ch'i l'eia i protagonisti int'u paise ru secundu dopughera. Aù u l'è int'a provinça de Impeȓia e u l'ha fàu paȓte ra Comünità montana Intemelia.

Pòsti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]

U çentru ru paise u l'è tüttu in grandu çentru stoȓicu: se pö vê a geixia de San Nicolau cun e veglie càe ru paise ch'i l'eia ina vôta müȓi peȓ difèndêse dai saracìn e cübi peȓ ciapâ i gheȓfi ch'i andava cuntra u paise ch'u l'eia ghibellìn. Vixin a Pȓeiñaudu gh'è a veglia geixa de Santa Giüsta unde gh'han trovàu sôdi romani. Ghe sun tante geixe vixìn a u paise, cume a Madonna ra Visitasiùn, San Baȓtomei e a rutta geixa de San Bȓancaȓdu. Int'a comüña, ch'ina vôta l'eia in convèntu de frài francescani, gh'è in osseȓvatoȓiu peȓ vê e stelle.

Ascì föȓa da u paise gh'è tante cose da fâ: vixin a ghe sun i monti Caggiu, Bignòn, a torre de Aȓpixela, unde Cassini u gaȓdava e stelle. I nu sun lügni ascì i monti Toraggiu, Ceppu e Abelliu, in'ta provinça de A Rocheta.

Economia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Cume suvente u l'è per i paesi ru Mediterraneo, a Pȓeiñaudu se fan tantu öȓiu e vin, u l'è ciamàu u "Paise ru öȓiu". Ghe piglia ascì e sciùȓe: ina vôta intu XX secolo a l'è stàa diveȓta ina cooperativa peȓ e sciùȓe. Au peȓò a ciü granda risoȓsa peȓ u paise u l'è u tuȓismu.

Cultùȓa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Pȓeiñaudu u l'è famusu peȓché ghe sun nài aicüi ommi impoȓtanti, cume Giuàn Dumeñegu Cassini e Giacô Pìppu Maraldi.

Manifestaçioñi[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Fin de lügliu-iniççiu de Avùstu: Perinaldo Festival
  • Avùstu: Rassegne musicali "Agati in concerto" e "Al lume delle stelle"

Feste e fëe[modìfica | modìfica wikitèsto]

A geixa de San Nicola
  • Maggiu: Sagra ri articiocchi
  • 13 Giüniu: Sant'Antoñiu
  • 11 Lügliu: Madonna ru Pöggiu ru re
  • Avùstu: Festa cubana
  • 24 Setenbȓe: Santa Giüsta
  • Otubȓe: A festa re Castegne
  • 6 Deixembre: San Nicolau patron

Ina vôta, se paȓla de prima ru Conçiliu Ecumenicu II, gh'eia ina festa au mese: u nu l'è ciü cuscì.

  • Zennâ: San Silvestru
  • 11 Frevâ: Madónna ra Visitasiún [7]
  • 21 Marçu: Madónna re fije, San Beñeéñtu [8]
  • 12 Maggiu: San Bȓancaȓdu[9] Madónna ra Visitasiún
  • 13 Giüniu: Sànt'Antoñiu [10]
  • Lügliu: San Luïgi
  • 26 Avùstu: San Bærtomêi [11]
  • 24 Setenbȓe: Santa Giüsta [12] e 29 Setenbȓe: San Michele [13]
  • Otubȓe: Sacro cö
  • 6 Deixembȓe: San Nicolau e Dënâ [14]

Comunicaçioñi[modìfica | modìfica wikitèsto]

Scendeghi[modìfica | modìfica wikitèsto]

Il municipio
Perîodo Prìmmo çitadìn Partîo Càrega Nòtte
27 otubre 1986 25 maggiu 1990 Francesco Guglielmi Partio Comunista Italian Scendegu
25 maggio 1990 24 novenbre 1993 Francesco Guglielmi Partìu Comunista Italiano-Partìu Democratico ra Siniscia Scendegu [15]
29 dicenbre 1993 24 avrì 1995 Renato Cane Partìu Democratico ra Sinistra Scendegu
24 avrì 1995 14 giügnu 1999 Renato Cane Lista civica Scendegu
14 giügnu 1999 14 giügnu 2004 Francesco Guglielmi Lista civica Scendegu
14 giügnu 2004 3 frevâ 2005 Francesco Guglielmi Lista civica Scendegu [15]
9 frevâ 2005 5 avrì 2005 Rosa Abussi Comm. ecceç. [16]
5 avrì 2005 30 marçu 2010 Patrizia Guglielmi Lista civica Scendegu
1 avrì 2010 1º giügnu 2015 Francesco Guglielmi Lista civica "Viviamo Perinaldo" Scendegu
1º giügnu 2015 22 setenbre 2020 Francesco Guglielmi Lista civica "Viviamo Perinaldo" Scendegu
22 setenbre 2020 13 giügnu 2022 Vincenzo Di Donato Lista civica "Viviamo Perinaldo" Scendegu
13 giügnu 2022 Federico Guglielmi Lista civica "Insieme per Perinaldo" Scendegu

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. Dato Istat - Popolazione residente al 30 giugno 2019.
  2. Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  3. Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
  4. U nu l'è scritu da nisciùa paȓte, ma se se va iṉte su paise i dixe davveȓu tütti cuscì.
  5. U l'è scritu inte ina lettera da u imperatô Federigu II ch'u cumanda a i consoli de paisi cume Pȓeiñaudu de nu aîâ i ventemigliusi, ch'i s'eia ribellài.
  6. Tütta a stoȓia de Pȓeiṉaudu fin lì, cun sa battaglia, e sun cuntàe int'u libru de Francesco Corvesi "Magnifica Communitas Podii Rainaldi". U l'è in bon libru ch'u paȓla ben ra stoȓia ru paise e e un conteṉe e poche fonti ch'avemmu ancû.
  7. Santuario ra Visitasiún, 1602-1612.
  8. Oratorio San Beṉeéṉtu, 1580.
  9. Gh'eia ina geixa ch'i gh'han dáu fögu e truppe tedesche in t'a ghera ru '45.
  10. Gh'è a geixa, 1641.
  11. Gh'è ascì a geixa.
  12. Gh'è a geixa.
  13. Gh'è a geixa.
  14. Gh'è ascì a geixa do San Nicola da Bari, XI sec. e 1465-1480.
  15. 15,0 15,1 Si dimette dalla carica amministrativa
  16. Nominato con Decreto del Presidente ra Repubblica del 9 frevâ 2005 e pubblicato sulla Gazzetta Ufficiale n. 42 del 21 frevâ 2005

Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]