433 Eros

Da Wikipedia
ZE-P
Sta paggina chie a l'è scrita in zeneize
co' ina grafia tipo quella do Prian do 1745
L'asteroide dito Eros

Eros (formalmente 433 Eros, da-o grego Ἔρως) o l'é un asteroide do scistema solâ.

O l'é stæto scoverto o 13 agosto do 1898 da Auguste Charlois e Carl Gustav Witt, in moddo indipendente, e coscì denominao da-a divinitæ de l'amô da mitologia grega[1].

A so orbita a-o porta periodicamente ben vexin a-a Tæra: o l'ha un perielio de 1,1 UA e o l'é quindi un asteroide near-Earth, categoria ciutosto ampia ch'a l'includde i asteroidi con l'orbita ch'a s'avexiña ò a l'interseca quella da Tæra; ciu in particolâ, Eros o l'é un tippico asteroide Amor. Da-o ponto de vista chimmico, o l'é clascificao comme asteroide de tipo S, composto cioè prinçipalmente da di scilicæ.

O g'ha 'na forma iregolâ con de dimenscioin de 34,4 × 11,2 × 11,2 km[2][3]. O g'ha un caratteristego restrenzimento centrâ: se-o s'amia da-i poli, o l'assomeggia a 'na banaña o un pistaccio. A so massa de 6,687 × 1015 kg[3] a l'é pâ a circa un dexemioneximo da massa lunâ. A superfiççie, de cô brun-doao, a l'apâ pezantemente crateizzâ: i cratei maggioî razonzan de dimenscioin confrontabbile con quelle de Eros mæximo[4]. E inmaggine a ata risoluçion rivellan a presença de 'n sœu de regolite ch'o crœuve Eros in ogni so parte, o spessô do quæ o l'é stimao ese tra 10 e 100 m[5].

Tra i oggetti do scistema solâ de so dimenscioin, Eros o l'é stæto quello ciu oservao[6][7]. Storicamente, e so oservaçioin son stæte rilevante pi-a determinaçion do valô da parallasse solâ (e conseguentemente de l'unitæ astronommica) e da massa do scistema Tæra-Luña[8][1]. O l'é o primmo asteroide intorno a-o quæ ha orbitao e insci-o quæ s'é posao una sonda spaçiâ: a NEAR Shoemaker da NASA infæti, doppo ese intrâ in orbita o 14 frevâ 2000, a l'é aterâ o 12 frevâ 2001 insci-a superfiççie de l'asteroide, dovve a l'ha conduto di anallixi chimmiche do sœu[9].

Osservaçion[modìfica | modìfica wikitèsto]

Eros o l'é un oggetto mediamente poco luminoso, ch'o manten pe di periodi de diversci anni de magnitudine compreize tra-a dozzexima e a chinzexima[10]. Durante i periodichi avexinamenti a-a Tæra (una dexeña pe secolo[11]), a l'opoxiçion o pœu però razonze de magnituddine compreize tra l'otava e a nona[10][12]. Inte di opoxiçioin ancon ciu ræe che se veifican ogni 81 anni - l'urtima a l'é avegnua into 1975 e a proscima a se veifichiâ into 2056[11] - Eros o razonze a magnituddine +7,1[10], vegnindo ciu luminoso de Nettun e di asteroidi da fascia prinçipâ, con l'ecceçion de 4 Vesta e, de ræo, de 2 Pallas e 7 Iris.

A l'opoxiçion, l'asteroide o pâ fermâse, ma, a diferença de quante se veifica normalmente pe 'n corpo in conzonçion eliocentrica co-a Tæra, o so moto aparente o no vegne mai retrogrado[13]. A-o momento da so scoverta, Eros o l'ea l'unico ogetto esterno a-a Tæra a exibî tâ comportamento, in seguito manifestao anche da di atri asteroidi near-Earth. O so periodo scinoddico de 845 giorni terestri o l'é un di ciu longhi tra quelli possedui da-i corpi do scistema solâ[13].

Stoia de osservaçioin[modìfica | modìfica wikitèsto]

Scoverta[modìfica | modìfica wikitèsto]

Carl Gustav Witt, scrovitô de Eros.

A scoverta de Eros a fu atribuia a Carl Gustav Witt[14], ch'o-o fotografò a nœutte do 13 agosto 1898 da l'osservatoio berlineize de l'associaçion astronommica Urania (Urania Sternwarte Berlin), comme 'n ogetto de unzexima magnituddine, mentre o l'eseguiva de mezue astromettriche de precixon da poxiçion de l'asteroide 185 Eunike, acquixindo con un'espoxiçion de doe ôe un'immaggine de 'na zona centrâ insci-a stella Beta Aquarii[1]. Tuttavia de immagine de l'asteroide fun arecugeite a mæxima nœutte anche da Auguste Charlois da l'Osservatoio de Niçça, ma i dæti fun da lê pubricæ solo quarche giorno doppo o Witt: mentre a l'eppoca se dette a corpa do ritardo a-o Charlois mæximo, a-o quæ vegniva rimproverao d'avei mancao de controlâ e lastre fotograffiche inti giorni subbito doppo a nœutte da so espoxiçion - o 14 d'agosto, ch'o cazè de domennega, e o 15, festivo[14] - a caoza do ritardo a l'ea probabilmente dovua a 'n problema tecnico do telescoppio, ch'o l'aiva falio inte l'anulâ l'efetto do moto da Tæra, produxendo de immaggine meno nittide. Questa circostança, scoverta into 2002, a l'ha fæto sci ch'a l'astronnomo françeise segge riconosciua ancœu a scoverta indipendente[15].

In meno de doe setemañe, Adolf Berberich o calcolò un'orbita preliminâ, ch'a permisse de notâ a scingolaritæ de l'asteroide rispetto a tutti i atri aloa noti: a-o perielio, l'ogetto se saiæ infæti trovao entro l'orbita de Marte[1]. De sucescive osservaçioin, unie a l'individuaçion d'immaggine de pre-scoverta arecugeite da l'Harvard College Observatory za into 1893[16], permissan de determinâ l'orbita con maggiô acuateçça e de scrovî che l'asteroide into 1894 o s'ea avexinao a-a Tæra[1]: l'ea stæto coscì scoverto o primmo asteroide near-Earth.

O nomme Eros o fu çernuo da Witt e Berberich in rifeimento a-o dê grego de l'amô, rompindo a tradiçion ch'a l'aiva visto scin a alloa assegnâ a-i asteroidi di nommi feminin[1].

Osservaçioin sucescive[modìfica | modìfica wikitèsto]

Un'atra immagine de Eros ripreiza da-a sonda NEAR Shoemaker.

Into corso de quarchedun di perioddichi avexinamenti de Eros a-o nostro pianeta, a-i quæ corisponde de condiçioin osservative particolarmente favoeive, l'asteroide o l'é stæto ogetto de campagne osservative miræ - de carattere internaçionâ ascì. A primma de queste a l'ebbe lœugo into biennio 1900-1901[17] e in tâ ocaxon o Comité International Permanent pour l'Exécution Photographique de A Cartes du Ciel o svilupò un cian de travaggio - a-o quæ aderin 58 osservatoi astronommichi de varrie naçioin - co-o scopo de mezuâ a parallasse solâ (e quindi de determinâ a distança media da Tæra da-o Sô, ò sæ l'Unitæ astronomica) atraverso de meze da poxiçion de Eros[18].

Sfrutando o fæto che l'asteroide o foise a l'opoxiçion (razonta o 30 otobre 1900[18]), se procedette mezuando l'angolo soteizo da-e conzonzente tra Eros e i ponti d'osservaçion insci-a Tæra. A distança de l'asteroide da-a Tæra a fu quindi determinâ con de sempliçe relaçioin trigonomettriche: defæti e mezuaçioin permissan de conosce i valoî di angoli interni do triangolo avente a-i proppi vertexi l'asteroide e, prezempio, doî ponti insci-a Tæra (a longheçça da conzonzente tra i doî ponti insci-a Tæra a l'ea anche questa nota)[19]. Se consciderò quindi o triangolo avente a-i proppi vertexi a Tæra, o Sô e 433 Eros: a distança Tæra-asteroide a l'ea stæta mezuâ; noto o periodo de l'orbita de 433 Eros, a distança Sô-asteroide a poè ese deduta da-a segonda lezze de Keplero; se poette quindi determinâ a distança media da Tæra da-o Sô, trovando pe quella un valô de 149 504 000 km (o valô otegnuo atraverso de moderne mezuaçioin radar o l'é de 149 597 870,66 km)[19]. I rizultæ fun pubricæ da Arthur Hinks into 1910[20]. O metodo o pœu in prinçippio ese dœuviao con un quâ-se-sæ terço corpo[21], tuttavia, afinché e mezue angolæ seggian e ciu precize poscibbile l'é necessaio che o terço corpo o segge vexin a-a Tæra. Da chì o vantaggio derivante da l'adœuviâ un asteroide comme Eros[19][22][23][24].

Una segonda campagna internaçionâ votta a determinâ una megio aproscimaçion da parallasse solâ a fu organizâ into 1930-1931 da-a Solar Parallax Commission de l'Union Astronomica Internaçionâ[25]. Inte st'ocaxon chì, l'asteroide o razonse 'na distança de circa 0,178 UA da-a Tæra, ben infeiô rispetto a l'ocaxon precedente[11]. I rizultæ in meito fun pubricæ into 1941 da Harold Spencer Jones[26].

Animaçion da rotaçion de 433 Eros.

De ciu into 1901 l'astronnomo françeise Charles André o l'aiva registrao de variaçioin perioddiche inta luminoxitæ de Eros e o l'aiva proposto che l'ogetto o poese ese costituio da doî nucclei a forma de «manubrio da ginnastica»[27][28]. Into 1931, i astronnomi sudafrichen van den Bos e Finsen descrissan a forma de l'asteroide comme un «œutto», ne mezuon o periodo de rivoluçion in 5 ôe e 17 menuti[29] e ne stimon o diametro in 23 km (ben proscimo a-o valô reâ de 21 km)[30]. Inte questo periodo, inoltre, fu apricao e afinao insce Eros a tecnica de curve de luxe pi-a determinaçion do periodo de rotaçion e da direçion de l'asse de rotaçion de 'n asteroide[30].

L'orbita seguia da l'asteroide a-o rende particolarmente adatto anche pe determinâ a massa do scistema Tæra-Luña, valutando e variaçioin produte into so moto da-i incontri ravexinæ a-o scistema. Infæti, l'orbita che ogni ogetto o percore in gio a-o Sô a l'é perturbâ da-e açioin gravitaçionæ di pianeti magioî. Perché segge poscibile determinâ a massa de 'n pianeta da-o confronto de l'orbita efetiva de 'n ogetto campion con quella predita pe-o mæximo ogetto da-a meccanica kepleriaña, l'é necessaio ch'a segge conosciua con precixon adegoâ l'orbita percorsa da l'ogetto e che i açioin gravitaçionæ de disturbo eserçitæ da-o pianeta razonzan un'entitæ aprexeive, o sæ, da-o momento che queste son inversamente proporçionæ a-o squæo da distança[31], che l'ogetto campion o s'avexiñe suficentemente a-o pianeta do quæ se vœu determinâ a massa[32]. Eros o sodisfa intrambedoe ste receste, da-o momento che tra-i ogetti do scistema solâ de so dimenscioin o l'é stæto quello ciu studiao[6][7], o l'é osservabile da-a Tæra in ogni ponto da so orbita e o l'esegue di perioddichi avexinamenti a-o nostro pianeta[8].

Eduard Noteboom[33], into 1921, o fu o primmo a eseguî sti carcoli, basandose insce-e osservaçioin condute into periodo compreizo tra o 1893 e o 1914; Witt o-i ripetè into 1933, dœuviando di osservaçioin insce 'n periodo ciu ampio, condute tra-o 1893 e o 1931. Infin, un terço valô o fu proposto da Eugene Rabe into 1950, dœuviando i osservaçioin arecugeite into periodo tra o 1926 e o 1945, e revisto into 1967 da Rabe mæximo e Mary Parmenter Francis. Da aloa in ça, pi amegioâ ulteriormente a stimma da massa do scistema Tæra-Luña, l'é risultao ciu conveniente fâ ricorso a-e sonde spaçiæ[1][8].

l'emisfeo meridionâ de Eros ripreizo da-a sonda NEAR Shoemaker.

Into biennio 1974-1975 o l'é stæto quindi ogetto de ùna terça campagna d'osservaçioin, in ocaxon de 'n avexinamento particolarmente streito a-a Tæra, i rizultæ da quæ fun pubricæ into nummero de mazzo do 1976 da revista Icarus[6]. Eros o fu osservao into vixibile, inte l'infrarosso e atraverso di strumenti radar; ne fu stimao l'albedo (pâ a 0,19 ± 0,01), e dimenscioin (13 × 15 × 36 km), o periodo de rotaçion (5 ôe 16 menuti e 13,4 segondi) e a direçion de l'asse de rotaçion[7]. Fun çercæ di indizi insci-a so compoxiçion[34][35], mentre i osservaçioin inte l'infrarosso rivelon a prezença in superfiççie de 'n strato de regolite scimmile a quella lunâ[36].

O 23 zenâ 1975 l'é stæto inoltre osservao da-i Stati Unii l'ocultaçion da parte de Eros da stella Kappa Geminorum (de magnituddine 3,73), l'unnica da quæ s'agge 'na traccia storica[37].

Inti anni ottanta e novanta, Eros o l'é stæto ogetto de nœuve osservaçioin, anche radar, votte a determinâne con maggiô acurateçça e dimenscioin, a forma[6] e, ciu in generâ, a arecœugge quante ciu informaçioin poscibbile in vista da miscion Near Earth Asteroid Rendezvous chi-a NASA a l'aviæ lançao into 1996.

Into zenâ do 2012 Eros o l'é torna tranxitao in proscimitæ da Tæra, razonzendo una distança confrontabbile con quella razonta into 1931[11], e anche inte st'ocaxon o l'é stæto ogetto d'osservaçioin[38].

Miscioin spaziæ[modìfica | modìfica wikitèsto]

Atra animaçion da rotaçion de 433 Eros.

Into 1996 a NASA a l'ha lançao a sonda Near Earth Asteroid Rendezvous, in seguito rinominâ NEAR Shoemaker, svilupâ pe eseguî o studdio prolongao de 'n asteroide near-Earth[9]. I vincoli into delta-v imposti into transfeimento orbitâ da-e speciffiche de progetto, poneivan una miscion insce Eros a-o limmite de fattibilitæ, rispetto a di atri obiettivi ciu proscimi a-a Tæra quæ 1943 Anteros, 3361 Orpheus e 4660 Nereus, iniçialmente preferii. Eros o fu tuttavia ritegnuo ciu interessante e o fu razonto graççie a l'individoaçion de 'n oportun cian de xœuo - carcolao da Robert W. Farquhar - ch'o previdde 'na manœuvra de câçafrùsto gravitaçionâ co-a Tæra e o permisse ascì o sorvolo de l'asteroide 253 Mathilde inta fascia prinçipâ[39].

A miscion a ogni moddo a l'andò a reizego de falî quande a-o momento da primma manœuvra de rendezvous con Eros se prezentò un problema into controllo d'assetto ch'o condusse a-a perdia do contatto co-a sonda pe 27 ôe[40]. Ciò rimandò de circa un anno o previsto rendezvous con l'asteroide, a-o 14 frevâ 2000, quandi-a sonda a gh'intrò in orbita in gio con sucesso[41].

NEAR Shoemaker o l'orbitò in gio a Eros percorindo di orbite progrescivamente ciu streite fin a 35 km de raggio - segge into cian polâ de l'asteroide, segge in quello equatoriâ - e eseguindo di sorvoli razenti razonzendo una distança minnima de 2-3 km da-a superfiççie. O mappò a superfiççie e o ne identificò e formaçioin geologgiche, o permisse de mezue gravimettriche e o compì di anallixi da compoxiçion de l'asteroide atraverso di spetrommetri inte l'infrarosso e inti raggi X[42]. O 12 frevâ 2001, doî giorni primma da concluxon originaiamente cianificâ da miscion, fu tentao una desceiza controlâ verso a superfiççie ch'a se concruze con l'ateraggio da sonda in proscimitæ do cratê Himeros - vexin a-a "sella" de l'asteroide. Con sorpreiza di mæximi controlloî de miscion, a sonda a rizultò ancon operativa e inti sucescivi sezze giorni fu conduto de mezue insci-a compoxiçion do sœu do scito d'ateraggio co-o spetrommetro inti raggi gamma, ch'o s'ea rivelao poco efficaçe inti osservaçioin condute da l'orbita[43]. A miscion a l'é terminâ o seguente 28 frevâ[43].

Parammetri orbitæ e rotaçion[modìfica | modìfica wikitèsto]

l'orbita de 433 Eros, confrontâ con quella da Tæra e de Marte.

433 Eros o l'orbita a 'na distança mezaña da-o de 217,5 mioin de km, pâ a circa 1,5 UA e o completa una rivoluçion in gio a-a stella inte 643,246 giorni, pâ a 1,76 anni. L'orbita a l'é inclinâ de 10,830° rispetto a-o cian de l'eclittica; pe via da so ecentriçitæ pâ a 0,223, a distança tra o pianeta e o Sô a varria de circa 276 mioin de chilommetri tra-i doî apsidi: o perielio, ponto de l'orbita into quæ se veifica o mascimo avexinamento a-o Sô, o l'é a 1,113 UA da-a stella, mentre l'afelio, ponto de l'orbita into quæ se veifica o mascimo alontanamento da-o Sô, o l'é a 1,783 UA[11]. l'orbita de Eros quindi a l'é sempre esterna rispetto a quella da Tæra - qualificandolo comme asteroide Amor, mentre o l'atraversa quella de Marte. A minnima distança tra l'orbita de Eros e quella da Tæra (Minimum Orbit Intersection Distance, MOID) a l'é pâ a 0,148532 UA. Un valô proscimo a questa o l'é stæto razonto into 1975 e o saiâ torna razonto into 2056 durante un di perioddichi avexinamenti de Eros a-o nostro pianeta[11].

Un oggetto o pœu restâ insce 'n'orbita comme quella percoria da Eros a-o ciu pe dexe mioin d'anni[44], primma che questa a segge perturbâ da de interaçioin gravitaçionæ co-i pianeti do Scistema solâ. De scimulaçioin condute da P. Michel e coleghi sugeriscian che Eros o posse diventâ un asteroide geosecante da chì a doî mioin d'anni e individdoan una probabilitæ non nulla che Eros o posse in urtimo colidde co-o nostro pianeta[45].

Eros o completa una rotaçion in 5,27 ôe[46]; o so asse de rotaçion, inclinao de 89° rispetto a-o cian orbitâ, o l'é sogetto a 'n moto de nutaçion ch'o gennera di oscillaçioin che razonzan i 55" (pe confronto, l'ampieçça da nutaçion terestre a l'é de l'ordine di 2") inta direçion perpendicolâ a-o cian orbitâ; o moto de precescion a-o quæ o l'è sogetto, invece, o l'é de 2,84" l'anno[47].

Formaçion[modìfica | modìfica wikitèsto]

Varri indiççi indican che Eros o segge o meniçço de 'n corpo preexistente[48]. De ciu l'é improbabile ch'o posse esise formao in proscimitæ de l'atoâ orbita, inta popolaçion di near-Earth object (NEO) - instabbile pe di periodi de tempo supeioî a-i dexe mioin d'anni[44], ma, in acordio a-i modelli de formaçion do scistema solâ, o poriæ esise formao inta porçion interna da fascia prinçipâ, dominâ da di asteroidi de tipo S[49], di quæ o condividde a compoxiçion. Eros o poriæ avei abandonao a fascia prinçipâ circa 16 mioin d'anni fa[44]. Di astronnomi italien ritegnan inoltre d'avei identificao - da studdi de dinammica orbitâ e anallixi spetroscoppiche - inta famiggia Maria i atri meniççi do corpo progenitô de Eros[50].

Insce Eros no l'é stæto rilevao presença de 'n campo magnettico, che se presente a doviæ ese infeiô a-o limmite de senscibilitæ do magnetommetro a bordo da sonda NEAR Shoemaker: : 4 nT. Ciò poriæ ese spiegao co-o fæto che l'asteroide, into so processo de formaçion, o no saiæ mai passao pe 'na fase liquida[51].

Caratteristeghe chimmico-fixiche[modìfica | modìfica wikitèsto]

Massa e dimenscioin[modìfica | modìfica wikitèsto]

Confronto de dimenscioin de Vesta, Cere e Eros.

Eros o l'é o segondo asteroide NEAR pe dimenscioin, doppo 1036 Ganymed[52]. O l'a 'na forma iregolâ ch'a ricorda un'enorme banaña se osservao da-a direçion di poli[53], o un pistaccio, a caoza do restrenzimento inta zona centrâ, indicao comme "sella" (saddle in ingreize). O pœu ese descrito aproscimativamente da 'n elissoide de dimenscioin de 34,4 × 11,2 × 11,2 km, a-o quæ corisponde un diametro medio de 16,84 ± 0,06 km[3]. O l'occupa un volumme de circa 2 500 km³ e a so superfiççie a se estende pe circa 1 125 km²[54].

De mezuaçioin radiomettriche condute durante a miscion NEAR Shoemaker han permisso de determinâ con precixon a massa de Eros, pâ a 6,687 ± 0,003 × 1015kg[3], circa un dexemioneximo da massa lunâ. Raportando tâ valô co-o so volumme, s'otegne 'na denscitæ de 2 670 ± 30 kg/m³[3], proscima a quella da crosta terestre[55]. Poiché Eros o no g'ha 'na forma sferrica, a gravitæ insci-a so superfiççie a varria da ponto a ponto tra 2,1 e 5,5 mm/s²; difæti, questa a dipende da-a distança locâ da-o centro de gravitæ de l'asteroide. A velocitæ de fuga insci-a superfiççie - corelâ a-o valô de l'aceleraçion de gravitæ locâ e a-o valô locâ de l'aceleraçion centrippeta dovua a-o moto de rotaçion de l'asteroide - a pœu variâ tra 3,1 e 17,2 m/s[56].

Compoxiçion[modìfica | modìfica wikitèsto]

Un framento do meteorite NWA 869, una condrite ordinaia.

Spetroscopicamente, Eros o pœu ese clascificao tra-i asteroidi de tipo S (IV)[57][58], dovve o IV o l'é 'n indicatô, inte 'na scâ ch'a va da I a VII introduta da Gaffey et al. into 1993[59], do contegnuo de oliviñe e ortopirosseni prezenti in superfiççie. In particolâ, i asteroidi do gruppo IV prezentan un'elevâ variabilitæ into raporto tra oliviñe e ortopiròsseni povei de caço (scilicæ feroxi), vegnindo associæ a-e condrite ordinaie[59]. Into caxo speciffico de Eros, di osservaçioin condute inte l'infrarosso da-a Tæra, aveivan portao a ritegnî che 'na faccia de l'asteroide a foise ricca magiormente d'oliviñe e a l'aprezentesse de carateristeghe che l'acomunassan a-i asteroidi S(II), mentre l'atra de pirosseni, con carateristeghe analloghe a-i asteroidi S(V). A clascificaçion spetrâ de Eros a saiæ quindi derivâ da 'n bançamento de doe superfiççie[60].

I osservaçioin condute co-o spettrografo infrarosso (NIS) a bordo da sonda NEAR Shoemaker han rilevao una magiô uniformitæ inta compoxiçion da superfiççie, con di eceçioin rapresentæ da de zone in proscimitæ a di cratei da impatto[61]. O spetro arecugeito da-o strumento o mostra doe gren bande d'asciorbimento in proscimitæ de 1 e 2 μm, che son stæte associæ a-a prezença de mineræ femichi comme oliviñe e pirosseni, con un'abondança mezuâ comme raporto de ortopirosseni (opx) insce oliviñe e ortopirosseni (ol + opx) de 42 ± 4%[62]. I studioxi ritegnan tuttavia de poei distingue a presenza de aomanco atre træ specce mineræ, pe 'na sola de quæ saieiva presente dæti bastanti a-a so identificaçion[63]. L'e stæto sugerio, defæti, che possan ese presenti anche di clinopirosseni ricchi de caço, inta forma de diopside o augite, a quæ presença a l'é rilevâ anche inte condrite H, L e LL con de perçentoæ rispetivamente de 12, 17 e 19%[64]. Un megioamento inte conoscençe insci-a compoxiçion de Eros o poriâ derivâ infin da 'na magiô comprenscion do fonçionamento do strumento e consegoentemente da 'na megio calibraçion di dæti arecugeiti[65].

Compoxiçion elementâ[66]
Rapporto de
abondança[67]
XRS GRS Condrite
ordinaie
Mg/Se 0,85 ± 0,11 0,75 0,80
Al/Se 0,068 ± 0,022 - 0,064
S/Se < 0,05 - 0,11
Ca/Se 0,077 ± 0,006 - 0,071
Fe/Se 1,65 ± 0,27 0,80 1,0 (LL)
1,2 (L)
1,6 (H)
Fe/O - 0,28 0,5 ÷ 0,8
Se/O - 0,61 0,5
K (Peiso %) - 0,07 0,08

NEAR Shoemaker o l'ha inoltre arecugeito di dæti insci-a compoxiçion elementâ de Eros atraverso i spetrometri inti raggi X e gamma. Stimâ comme raporto elementâ rispetto a-o sciliççio, in mezue condute insce tutta a superfiççie atraverso o spetrometro a raggi X (XRS), a l'é rizultâ ese pe çerti versci analloga a quelle de condrite ordinaie (inti valoî de Fe/Se, A-o/Se e Mg/Se), ma co' in menô quantitativo de sorfo[68]. No l'é poscibile savei tuttavia se ciò segge limitao a 'na dexeña de μm da superfiççie (corispondente a-o poei penetrante do strumento) opù a l'areste ascì a l'interno de l'asteroide. O spetrommetro a raggi gamma (GRS) invece o l'ha fornio di dæti vallidi solo quande a sonda a s'é posâ insci-a superfiççie, essendo stæta sorvestimâ a so portâ. E mezue son quindi limitæ a circa un metro cubbo de Eros. O strumento o l'ha rilevao di valoî de l'abondança do potascio e di raporti Mg/Se e Se/O confrontabbili con quante mezuao inte condrite, ma un contegnuo minô de færo inti raporti Fe/Se e Fe/O[69].

Un primmo problema solevao da questi dæti o l'é relativo a-a penuia de sorfo insci-a superfiççie. L'è stæto ipotizao aomanco trei meccanismi che possan giustificâla, o ciu probabbile di quæ o l'é che l'elemento o segge andæto perduo into spaççio pe l'efetto do bombardamento de radiaçioin e di micrometeorite subio da-a superfiççie mæxima (space weathering)[70]. l'atra costion averta a l'é a discrepança inti valoî do raporto Fe/Se mezuæ da-i doî stromenti; l'ipotexi ciu probabbile a l'é ch'o derive da 'na segregaçion do færo da-i scilicæ entro a regolite[70]. Into complesso, infin, i osservaçioin no permettan d'associâ Eros a 'na speciffica sottoclasse de condrite ordinaie e son sciorti dubbi insce l'efetiva raprezentativitæ da regolite da compoxiçion complesciva de l'asteroide[71].

L'é stæto suposto che 433 Eros o contegne de magioî quantitæ de oo, argento, zingo, alluminio e atri metalli rispetto a quante segge stæto, o poriâ mai ese, estræto da-i livelli ciu superfiçiæ da crosta terestre[72].

Strutua interna[modìfica | modìfica wikitèsto]

Mappa topograffica de Eros ch'a tegne conto ascì da mezua locâ da gravitæ. In rosso e zone ciu ate, in blœu quelle ciu basse[73].

Eros o l'é un corpo da-a strutua interna essençialmente uniforme, comme sugerisce a distribuçion do so campo gravitaçionâ e o fæto che o centro de massa quæxi o coincidde co-o centro da figua. Tuttavia o possede una denscitæ legermente infeiô a quella de condrite ordenaie (OC) - mediamente pâ a 3 400 kg/m³ - e ciò fa supoñe ch'o prezente 'na scignificativa poroxitæ macroscoppica, stimâ tra-o 21% e o 33%. Questo saiæ coerente co' ina stoia d'impatti ch'avieivan pezantemente fratuao, ma no disgregao, l'asteroide, insci-a superfiççie do quæ l'é poscibbile individoâ de strutue che mostran un'elevâ coerença; i tocchi saieivan quindi arestæ pe-o ciu in poxiçion ò avieivan subio solo di picceni spostamenti ch'avieivan infin conduto a-a creaçion de cavitæ interne[74].

Buczkowski e coleghi han sostegnuo into 2008 che foise poscibbile leze insci-a superfiççie de stoie diferente pe-e doe estremitæ de Eros e sugerio che l'asteroide o se componesse de doe parte a contatto[75]. A creaçion de 'n database detaliao de carateristeghe superfiçiæ de Eros ha conduto i mæximi aotoî a rivedde e proppie ipottexi into 2009, avendo identificao de strutue che, prezente in tutte doe i estremitæ de l'asteroide, saieivan a sostegno de l'ipottexi che Eros segge un ogetto compatto[76].

Infin, R. Greenberg o ritegne che segge poscibbile identificâ paralelamente a-o Hinks Dorsum[77] - precedentemente riconosciuo comme 'na faggia compresciva - una veña de roccia ch'a costituiæ un ponto de força inta strutua interna de l'asteroide, ch'a poriæ esise originâ into corpo progenitô de Eros e sucescivamente mantegnua, rescistendo a l'açion eroxiva di impatti. Tâ strutua a poriæ ese a l'origgine da forma alonghia de l'asteroide[78].

Superfiççie[modìfica | modìfica wikitèsto]

A superfiççie de Eros comme aproscimativamente a pariæ a l'œuggio uman.

E figue prominente insci-a superfiççie de Eros son trei cratei d'impatto[79]. O maggiô, Himeros, o prezenta 'n diametro de circa 11 km e 'na profonditæ de 1,5 km e s'atrœuva insce-o lao convesso de l'asteroide. Insce-o so bordo sud-ocidentâ se sovrapoñe o cratê Charlois[80] de circa 7 km de diammetro e profondo quarche çentanâ de metri, ciæamente ciu zoveno do precedente. A-o so interno se dispoñe un strato de regolite non consolidao, relativamente profondo[81]. Infin, insci-o lao concavo l'é presente o cratê Psyche de circa 5 km de diametro e profondo 1 km. O cratê o l'é antigo da-o momento che insce-o so bordo son presente ben quattro cratei de circa 1 km de diammetro ciaschedun e, scicomme o conten do materiâ espurso inte l'impatto ch'o l'ha generao a Charlois Regio, o l'è de seguo precedente a questa. No l'é tuttavia poscibile stabilî se temporalmente o l'ha preceduo o seguio Himeros, perché e so superfiççie no razonzan de dimenscioin tæ da rapresentâ un campion statisticamente scignificativo[82].

Aprofondindo l'indaggine a 'na risoluçion magiô (compreiza tra 1 km e 100 m), insci-a superfiççie pezantemente crateizâ se sorvepoñe de creste e de striatue[79]. O Hinks Dorsum[77], in particolâ, ch'o se estende pe 18 km inte l'emisfeo setentrionâ, o poriæ ese a manifestaçion de 'na faggia ben esteisa ch'a trœuva 'na prosecuçion inte Callisto Fossae, inta parte oposta de l'asteroide[83]. Comme za dito, R. Greenberg o l'interpreta viçeversa comme una struttua de força e no de deboleçça de l'asteroide[78].

Immagine composta in fasci coî otegnua co-a fotocammia murtispetrâ ch'a mostra e propietæ da regolite prezente insce Eros[84].

Scignificativamente, o nummero di cratei de piccene dimenscioin (infeioî a-i 100-200 m) o l'è menô de quante teoricamente ateizo, analogamente a quante osservao insce Fobos e insci-i aticen lunæ. L'é stæto ipotizao che questo segge dovuo a-o moto da regolite - provocao da-a pendença da superfiççie o da-i onde scismiche generæ da 'n impatto astronommico - ch'o l'aviæ scancelao e tracce di impatti de menoî dimenscioin[85]. Se ritegne, in particolâ, d'avei individoao inte l'impatto ch'o l'ha dæto origgine a-a Charlois Regio a caoza de l'assença de cratei de piccene dimenscioin (con diametro infeiô a-i 500 m) da diverse arrie - che corispondan complescivamente a-o 40 % da superfiççie de l'asteroide - compreize entro 'na distança in linnia retta de 9 km da-o ponto de l'impatto[86]. Responsabbile da degradaçion da superfiççie saiæ stæta l'energia scismica produta da l'impatto, ch'a se saiæ propagâ atraverso tutto l'asteroide sotto forma d'onde e a l'aviæ determinao o crollo de strutue ciu piciñe. Scicomme Eros o g'ha una forma iregolâ, ponti ascì lonten da superfiççie pœuan ese conzonti da 'na linnia retta ch'a l'atraversa l'asteroide, de longheçça infeiô rispetto a-o percorso superfiçiâ. Coscì, di arrie che fra lô pan ben distante, insce de "facce" oposte de l'asteroide, ma compreise entro 9 km da l'impatto, saieivan stæte interessæ da l'evento ch'o l' aviæ determinao infin una distribuçion inegoâ da denscitæ de cratei insci-a superfiççie[86].
O mæximo impatto o l'aviæ ascì originao a ciu gran parte di magœu spantegæ insci-a superfiççie[86]. Tâ produçion a l'é stæta spiegâ comme dovua a-a particolaritæ do scito de l'impatto, che, avegnuo insce-o bordo de 'n atro grande cratê, o poriæ avei razonto di strati ciu profondi.

Sotto i 50 m, infin, i magœu e e strutue associæ a-o trasporto da regolite domminan a morfologia da superfiççie[79][87]. No se rileva invece e traççe de l'affioramento de rocce do substrato[88].

Regolite insce 433 Eros, fotografâ inti urtime faze de l'aterraggio da sonda NEAR Shoemaker insce l'asteroide.

O sœu superfiçiâ o pariæ a l'œuggio uman noteivemente uniforme, de cô brun-doao. E prinçipæ anomalie inta coloraçion saieivan rapresentæ da doe tipologie de depoxiti, i un caraterizæ da di valoî elevæ de l'albedo, individoæ insce-e ligge de çerti cratei de gren dimenscioin e interpretæ comme dovui a l'afioramento de materiâ do substrato meno alterao da-o space weathering (esposto aprœuvo a di fenommeni de scorimento do strato superfiçiâ)[89]; i atri, diti pond (stagni), orizontæ e da-a superfiççie levigâ, che presentan una componente bluastra da coloraçion ciu intensa rispetto a-o teren circostante[79]. Quest'urtimi saieivan produti da materiâ a graña fiña ch'a l'é andæta a impî di cratei existenti, livelandose segondo una superfiççie equipotençiâ locâ. Bastiæ una profonditæ de 20 cm pe dâ e caratteristeghe osservæ. O cô bluastro o poriæ ese conseguença de dimenscioin di gren, ma anche da segregaçion di scilicæ da-o færo. I pond saieivan composti prevalentemente da-i primmi, mentre o færo o l'aviæ razonto una poxiçion d'equilibbrio a magiô profonditæ. Questo poriæ anche spiegâ e rilevaçioin do GRS, essendo NEAR Shoemaker aterrâ proppio in proscimitæ de 'n pond[90]. L'é stæto ipotizao che-o materiâ ch'o costituisce i pond o posse provegnî da l'interno de l'asteroide[90] opù - segondo un'ipottexi ciu recente - o posse derivâ da-a disgregaçion di prioin caozâ da-o ciclo termico[91]. L'é poscibile che inte zone direttamente iluminæ da-i raggi solæ se razonze a-o perielio una tempiatua superfiçiâ de 100 °C; mentre de mezue eseguie durante i ôe notturne han indicao 'na tempiatua vexiña a-i -150 °C[92]. L'escurscion termica giornalea saiæ compreisa tra 10 e 100 °C[93].

O strato da regolite o razonze un spessô superiô aomanco a-i 10 m[94], ma inte di ponti o poriæ razonze anche i 100 m[95]. Questo suponendo che existe un'interfaccia netta tra-a regolite mæxima e 'n strato profondo de roccia de magiô compateçça, interfaccia ch'a poriæ anche mancâ; in tâ caxo a regolite superfiçiâ a degradiæ verso di blocchi de dimenscioin sempre magioî[88].

Eros inta coltua[modìfica | modìfica wikitèsto]

Quande Eros o l'é stæto scoverto a l'ea za stæta introduta a distinçion tra i pianeti e i asteroidi (pianeti minoî ò pianetin)[96]. Ciononostante, e so peculiaritæ ation l'atençion segge da comunitæ scientiffica, segge de l'opinion pubbrica: Eros, infæti, non solo o l'ea o primmo ogetto a ese scoverto tra-a Tæra e Marte, ma o l'effetoava di perioddichi avexinamenti a-o nostro pianeta[30].

O comparse pi-a primma votta inte 'n'œuvia de fantasciença into conto in lengua ingleize Our Distant Cousins (1929) do scritô irlandeize Lord Dunsany, into quæ un aviatô aventurozo o finisce insce l'asteroide pe 'n erô de navegaçion into so viægio de ritorno da Marte; Eros o l'é un mondo vivo, coverto de boschi e abitao da di animæ scimili a quelli terestri, ma da-e dimenscioin piceniscime[97]. Saiâ pœu ambientâ insce Eros a striscia a fumetti On the Planetoid Eros da serrie Buck Rogers, pubricâ tra-o 17 agosto e o 2 dexembre do 1931 inti Stati Unii.

Into 1933, o futuo fixico Freeman Dyson, aloa de nœuve anni, o scrisse o raconto incompio Sir Phillip Robert's Erolunar Collision, into quæ o l'imaggina 'na spediçion insci-a Luña pi osservâ a colixon de l'asteroide co-o satellite[52]. O tema da poscibbile colixon o ricoriâ anche sucescivamente. Coscì, inte l'episoddio Visitors from Outer Space da serrie animâ Space Angel[98], quande Eros o compâ pi-a primma votta in televixon into 1962; in Superman vs The Flash LCE eddito tra otobre e novembre do 1976 da-a DC Comics; into film tv Asteroid do 1997[99], diretto da Bradford May e into romanço Evolution de Stephen Baxter, do 2003.

Ricore ascì a scituaçion, comuña a di atri asteroidi, de vedde Eros comme 'n'astronave alieña camufâ - acheite inta serrie de sei romansci Dig Allen Space Explorer (1959–1962) de Joseph Greene[100] - o trasformao lê mæximo inte 'n'astronave, comme into romanço Captive Universe (1969) de Harry Harrison - pubricao in Italia into 1980 comme A çittæ di Aztechi in Urania - into quæ l'asteroide o l'é trasformao inte 'na nave generaçionâ[101].

Infin, inte l'episoddio A figgia de Eros (1969), da striscia a fumetti britannega Jeff Hawke, l'asteroide o l'é 'n avamposto de potençiæ invazoî alien che pe mantegnîse in incognito fan anulâ, con di mettodi subdoli, una miscion terestre insci-o mæximo[102]; into romanço O zœugo de Ender (1985) de Orson Scott Card, a "Scœua de Comando" a l'é ambientâ insce Eros, trasformao da-i alien "Scorpioin" contro i quæ l'umanitæ a l'é stæta longotempo in guæra[103]; mentre inte l'intrigo Wetware (Vacuum Flowers, 1987), de Michael Swanwick, Eros o l'é circondao da 'n sciammo de staçioin spaçiæ[104].

L'é probabbile che Eros o segge, doppo Cere, o segondo asteroide ciu mençunao inte di œuvie lettiaie e fantascientiffiche.

Note[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Yeomans, 1995, pp. 417-418.
  2. (EN) Jim Baer, Recent Asteroid Mass Determinations (TXT), Scito web personâ, 2008. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Yeomans et al., 2000.
  4. Cratei meteorichi de dimenscioin paragonabili a l'ogetto son stæti oservæ anche insce di atri ogetti asteroidæ.
  5. Robinson et al., 2002.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 (EN) S. J. Ostro, K. D. Rosema e R. F. Jurgens, The Shape of Eros (PDF), in Icarus, vol. 84, n. 2, Arvî 1990, pp. 334-351. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  7. 7,0 7,1 7,2 (EN) B. Zellner, Physical properties of asteroid 433 Eros (abstract), in Icarus, vol. 28, n. 1, Mazzo 1976, pp. 149-153. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  8. 8,0 8,1 8,2 Rabe, 1971, pp. 18-19.
  9. 9,0 9,1 (EN) Near Earth Asteroid Rendezvous Mission (NEAR), Applied Physics Laboratory, Johns Hopkins University. URL consultòu o 14 seténbre 2009.
  10. 10,0 10,1 10,2 Calcolao dœuviando o JPL Horizons pe o 24 frevâ 2014.
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 (EN) 433 Eros (1898 DQ), in sce JPL Small-Body Database Browser, Jet Propulsion Laboratory, 13 seténbre 2009. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  12. O 31 zenâ 2012 433 Eros o l'é tranxitao a 0,179 UA (26,7 mioin de chilommetri) da-a Tæra, circa 70 votte a distança da Luña da-o nostro pianeta, razonzendo a magnitudine vixoâ de +8,1. Into proscimo avexinamento, ch'o se veifichiâ o 15 zenâ do 2019, Eros o razonziâ a nona magnituddine.
  13. 13,0 13,1 (EN) Eros, in Encyclopaedia Britannica: a new survey of universal knowledge., vol. 8, 14ª ed., Londra, Encyclopaedia Britannica, 1952, p. 695.
  14. 14,0 14,1 (EN) H. Scholl e L.D. Schmadel, Discovery Circumstances of the First Near-Earth Asteroid (433) Eros (abstract), in Analytica Chimica Acta, vol. 15, Zenâ 2002, pp. 210-220. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  15. Amia o collegamento a-o scito do Jet Propulsion Laboratory tra i Conligamenti estérni.
  16. Amia conligamento a-o scito do Minor Planet Center tra i Conligamenti estérni.
  17. O mascimo avexinamento o l'é stæto razonto o 27 dexembre 1900 quande Eros o l'é tranxitao a 'na distança de 0,3149 UA da-a Tæra. Fonte: JPL.
  18. 18,0 18,1 (EN) L. Pigatto e V. Zanini, The 1900-1 opposition of 433 Eros, the solar parallax, and the contribution of Padova Observatory, in Journal of Astronomical History and Heritage, vol. 5, n. 2, Zenâ 2002, pp. 141-153. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  19. 19,0 19,1 19,2 De Meis & Meeus, 1998, p. 10.
  20. (EN) A.R. Hinks, Solar Parallax Papers No. 7: The General Solution from the Photographic Right Ascensions of Eros, at the Opposition of 1900, in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, vol. 69, Mazzo 1909, pp. 544-568. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  21. Primma de dœuviâ Eros s'ea tentao co-i asteroidi 7 Iris, 12 Victoria e 80 Sappho. Cfr. Cecchini, 1952, pp. 379-380.
  22. (EN) S.J. Brown, Feasibility of obtaining the Solar Parallax from simultaneous Micrometer Observations of (433) Eros, in Astronomische Nachrichten, vol. 153, n. 8, Luggio 1900, pp. 131-134. URL consultòu o 23 frevâ 2021.
  23. (EN) Walter William Bryant, A History of Astronomy, 1ª ed., Londra, Methuen & Company, 1907, pp. 154-155.
  24. Cecchini, 1952, pp. 379-380.
  25. (EN) H. Spencer Jones, On the suitability of Eros for the accurate determination of the solar parallax, in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, vol. 100, Arvî 1940, pp. 422-434. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  26. (EN) H. Spencer Jones, The Solar Parallax and the Mass of the Moon from Observations of Eros at the Opposition of 1931, in Memoirs of the Royal Astronomical Society, vol. 66, n. 2, Zenâ 1941.
  27. (FR) Ch. André, Sur le système formé par la Planète double (433) Eros, in Astronomische Nachrichten, vol. 155, n. 3698, pp. 27-28. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  28. (IT) S. Taffara, Sul periodo della variaçione luminosa del pianetino Eros, in Memorie della Società Astronomia Italiana, vol. 7, Mazzo 1933, pp. 183-187. URL consultòu o 23 frevâ 2021.
  29. Bos & Finsen, 1931, p. 330
  30. 30,0 30,1 30,2 Bell & Mitton, 2002, p. 4.
  31. S'amie A lezze de gravitaçion universâ inta fixica clascica.
  32. Rabe, 1971, pp. 13-14.
  33. (DE) E. Noteboom, Beiträge zur Theorie der Bewegung des Planeten, in Astronomische Nachrichten, vol. 214, n. 10, Otobre 1921, pp. 153-170. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  34. (EN) C. Pieters, M.J. Gaffey, C.R. Chapman e T.B. McCord, Spectrophotometry (0.33 to 1.07 μm) of 433 Eros and Compositional Implications (abstract), in Icarus, vol. 28, n. 1, Mazzo 1976, pp. 105-115. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  35. (EN) E. Miner e J. Young, Five-Color Photoelectric Photometry of Asteroid 433 Eros (abstract), in Icarus, vol. 28, n. 1, Mazzo 1976, pp. 43-51. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  36. (EN) D. Morrison, The diameter and thermal inertia of 433 Eros (abstract), in Icarus, vol. 28, n. 1, Mazzo 1976, pp. 125-132. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  37. (EN) David Dunham et al., Listing of all of the asteroidal occultation observations (TXT), in sce World Asteroidal Occultations, 10 òtôbre 1998. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  38. S'amie l'elenco di osservaçioin riportao insci-o scito do Minor Planet Center a-o quæ se fa rifeimento inti Conligamenti esterni.
  39. (EN) R.W. Farquhar, D.W. Dunham e J.V. McAdams, NEAR Mission Overview and Trajectory Dexign (PDF), in AAS/AIAA Astrodynamics Conference, Halifax, Nova Scotia, August 14-17, 1995, Agosto 1995. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  40. (EN) The NEAR Rendezvous Burn Anomaly of December 1998 (PDF), NASA, 1999.
  41. (EN) D. Dunham, J.V. Mcadams e R.W. Farquhar, NEAR mission design, in Johns Hopkins APL Technical Digest, vol. 23, n. 1, Zenâ 2002, pp. 18-33. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  42. Cheng, 2002.
  43. 43,0 43,1 (EN) Helen Worth, The End of an Asteroidal Adventure: NEAR Shoemaker Phones Home for the Last Time, Applied Physics Laboratory, Johns Hopkins University, 28 frevâ 2002. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  44. 44,0 44,1 44,2 (EN) W.F. Bottke, On the Orbital and Collisional History of (433) Eros, in Fall Meeting 2001, American Geophysical Union, 2001. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  45. (EN) P. Michel, P. Farinella e C. Froeschlé, The orbital evolution of the asteroid Eros and implications for collision with the Earth (abstract), in Nature, vol. 380, n. 6576, arvî 1996, pp. 689-691. URL consultòu o 23 frevâ 2021.
  46. (EN) J.K. Miller, A.S. Konopliv, A.S. Konopliv, J.J. Bordi et al., Determination of Shape, Gravity, and Rotational State of Asteroid 433 Eros, in Icarus, vol. 155, n. 1, Zenâ 2002, pp. 3-17. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  47. (EN) J. Souchay, H. Kinoshita, H. Nakai e S. Roux, A precise modeling of Eros 433 rotation (abstract), in Icarus, vol. 166, n. 2, Dexembre 2003, pp. 285-296. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  48. Cheng, 2002, pp. 357 e 360.
  49. (EN) J. Gradie e E. Tedesco, Compositional structure of the asteroid belt (abstract), in Science, vol. 216, n. 4553, Zugno 1982, pp. 1405-1407. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  50. (EN) V. Zappalà, A. Cellino, M. di Martino, F. Migliorini e P. Paolicchi, Maria's Family: Physical Structure and Possible Implications for the Origin of Giant NEAs, in Icarus, vol. 129, n. 1, Setembre 1997, pp. 1-20. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  51. Cheng, 2002, p. 361.
  52. 52,0 52,1 Bell & Mitton, 2002, p. 1.
  53. Robinson et al., 2002, p. 1654.
  54. Robinson et al., 2002, p. 1652.
  55. A denscitæ media da crosta terestre a varria tra 2 200 e 2 900 kg/m³. Pe de magioî informaçioin s'amie: Propietæ chimico-fixiche da geosfea.
  56. Yeomans et al., 2000, p. 2087.
  57. Murchie & Pieters, 1996.
  58. (EN) Cheng, A. F. e NEAR Team, Science Highlights from the NEAR Mission at 433 Eros (abstract), in Bulletin of the American Astronomical Society, vol. 32, Otobre 2000, p. 9931. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  59. 59,0 59,1 (EN) M.J. Gaffey, J.F. Bell, R.H. Brown, T.H. Burbine et al., Mineralogical Variations within the S-Type Asteroid Class (abstract), in Icarus, vol. 106, n. 2, Dexembre 1993, pp. 573-602. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  60. Murchie & Pieters, 1996, pp. 2209-2210.
  61. (EN) J.F. Bell, N. Izenberg, P.G. Lucey, B.E. Clark et al., Near-IR reflectance spectroscopy of 433 Eros from the NIS instrument on the NEAR mission, in Icarus, vol. 155, n. 1, Zenâ 2002, pp. 119-144. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  62. Mcfadden et al., 2001, p. 1719.
  63. Mcfadden et al., 2001.
  64. Mcfadden et al., 2001, p. 1721.
  65. (EN) L. McFadden et al., Calibration and mineral interpretation of NEAR NIS of 433 Eros: mutiple approaches, in 35th COSPAR Scientific Assembly. Held 18 - 25 July 2004, in Paris, France.
  66. McCoy et al., 2002, p. 24.
  67. Raporto de abondança valutao in funçion do peizo do quantitativo prezente do scingolo elemento.
  68. (EN) L.F. Lim e L.R. Nittler, Elemental composition of 433 Eros: New calibration of the NEAR-Shoemaker XRS data, in Icarus, vol. 200, n. 1, Marso 2009, pp. 129-146. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  69. Cheng, 2002, pp. 359-361.
  70. 70,0 70,1 McCoy et al., 2002, pp. 25-27.
  71. McCoy et al., 2001, pp. 1669.
  72. (EN) David Whitehouse, Gold rush in space?, BBC News, 22 lùggio 1999. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  73. (EN) PIA03111: The Ups and Downs of Eros, in sce Planetary Photojournal, NASA, 17 frevâ 2001. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  74. Wilkison et al., 2002.
  75. (EN) D.L. Buczkowski, O.S. Barnouin-Jha e L.M. Prockter, 433 Eros lineaments: Global mapping and analysis (abstract), in Icarus, vol. 193, n. 1, Zenâ 2008, pp. 39-52. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  76. (EN) D.L. Buczkowski, O.S.Barnouiñjha, D.Wyrick e L.M.Prockter, Further Analyses of the 433 Eros Global Liniament Map (abstract), in 40th Lunar and Planetary Science Conference, (Lunar and Planetary Science XL), held March 23-27, 2009 in The Woodlands, Texas, id.1187, Marso 2009. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  77. 77,0 77,1 L'Hinks Dorsum è indicao comme Rahe Dorsum inte pubricaçioin redatte da-i membri do groppo de travaggio ch'o l'ha analizao i dæti da sonda NEAR.
  78. 78,0 78,1 (EN) R. Greenberg, Eros' Rahe Dorsum: Implications for internal structure, in Meteoritics & Planetary Science, vol. 43, n. 3, Zenâ 2010, pp. 435-449. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  79. 79,0 79,1 79,2 79,3 Robinson et al., 2002, p. 1654.
  80. O cratê Charlois o l'é indicao comme cratê Shoemaker inte pubricaçioin redatte da-i membri do groppo de travaggio ch'o l' ha analizao i dæti da sonda NEAR.
  81. Robinson et al., 2002 indican a Charlois Regio (Shoemaker Regio) into strato de regolite presente into cratê, tuttavia l'Union Astronomica Internaçionâ a no l'ha distinto, inte l'assegnaçion do nomme, a regio l da-o cratê.
  82. Robinson et al., 2002, pp. 1654-1656.
  83. Robinson et al., 2002, pp. 1656-1657.
  84. (EN) PIA02950: The Color of Regolith, in sce Planetary Photojournal, NASA, 5 agòsto 2000. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  85. Robinson et al., 2002, pp. 1657-1659.
  86. 86,0 86,1 86,2 Thomas & Robinson, 2005.
  87. (EN) M.A. Riner, M.S. Robinson, J.M. Eckart e S.J. Desch, Global survey of color variations on 433 Eros: Implications for regolith processes and asteroid environments (abstract), in Icarus, vol. 198, n. 1, Novembre 2008, pp. 67-76. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  88. 88,0 88,1 Robinson et al., 2002, pp. 1662-1678.
  89. Robinson et al., 2002, pp. 1668-1669.
  90. 90,0 90,1 Robinson et al., 2002, pp. 1671-1678.
  91. Dombard et al., 2010.
  92. (EN) NASA, Near-Earth Asteroid 433 Eros (TXT), National Space Science Data Center (NSSDC), NASA. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  93. Dombard et al., 2010, p. 716.
  94. Robinson et al., 2002, p. 1671.
  95. Robinson et al., 2002, p. 1667.
  96. A distinçion tra-i pianeti e i asteroidi, pu con quarche ecceçion, a fu introduta inta segonda meitæ de l'Œuttocento.
    (EN) J.L. Hilton, When did asteroids become minor planets?, U.S. Naval Observatory, 16 novénbre 2007. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  97. (EN) Lord Dunsany, Our Distant Cousins, in sce revolutionsf.com, 1929, pp. 9-10. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  98. In italian anche comme: Batuggia Spaçiâ e Aventue into spaççio l.
    (IT) Antonio Genna, Space Angel, in sce O mondo di doppiatoî, 2005. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  99. (EN) Asteroid (1997), in sce Disaster Movie World, Christer Andersson, 29 zenâ 2011. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  100. (EN) Jonathan K. Cooper, The Dig Allen Space Explorer Home Page, in sce tomswift.info, 27 màzzo 2008. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  101. (EN) Nikos Prantzos, Our Cosmic Future: Humanity's Fate in the Universe, Cambridge, Cambridge University Press, 13 arvî 2000, ISBN 0-521-77098-X.
  102. (IT) Sydney Jordan, La figlia di Eros, in Jeff Hawke, Senigallia, Fondazione Rosellini, 2014, ISBN 8-897-95211-9.
  103. (EN) Ender's Game, in sce gotterdammerung.org, 11 òtôbre 2005. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
  104. (IT) Ernesto Vegetti, Pino Cottogni e Ermes Bertoin, L'intrigo de Wetware, in sce Catalogo Vegetti da lettiatua fantastica. URL consultòu l'11 màzzo 2023.

Bibliografia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Libbri[modìfica | modìfica wikitèsto]

Publicaçioin[modìfica | modìfica wikitèsto]

Atri progetti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Conligamenti esterni[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • (EN) (433) Eros, NEODyS. URL consultòu l'11 màzzo 2023.
Contròllo de outoritæVIAF (EN246581867 · LCCN (ENsh87007725 · GND (DE4152852-9 · WorldCat Identities (EN246581867