Archimedde: diferénse tra e verscioìn

Da Wikipedia
Contegnûo scasòu Contegnûo azónto
Nisciùn ògètto de modìfica
HiW-Bot (discusción | contribûti)
m r2.7.2) (Bot: Aggiungo en:Archimedes
Lìnia 30: Lìnia 30:


▭ ''[[Spirâ de Archimede]]''
▭ ''[[Spirâ de Archimede]]''



[[af:Archimedes]]
[[af:Archimedes]]
[[ar:أرخميدس]]
[[an:Arquimedes]]
[[an:Arquimedes]]
[[ar:أرخميدس]]
[[arz:ارشميدس]]
[[as:আৰ্কিমিডিছ]]
[[as:আৰ্কিমিডিছ]]
[[az:Arximed]]
[[az:Arximed]]
[[bn:আর্কিমিডিস]]
[[zh-min-nan:Archimedes]]
[[map-bms:Archimedes]]
[[ba:Архимед]]
[[ba:Архимед]]
[[bat-smg:Archimeds]]
[[be:Архімед]]
[[be:Архімед]]
[[be-x-old:Архімэд]]
[[be-x-old:Архімэд]]
[[bg:Архимед]]
[[bg:Архимед]]
[[bn:আর্কিমিডিস]]
[[bo:ཨར་ཁི་མེའུ་ཏེ་སི།]]
[[bo:ཨར་ཁི་མེའུ་ཏེ་སི།]]
[[bs:Arhimed]]
[[br:Arc'himedes]]
[[br:Arc'himedes]]
[[bs:Arhimed]]
[[ca:Arquimedes]]
[[ca:Arquimedes]]
[[ceb:Archimedes]]
[[ceb:Archimedes]]
[[ckb:ئارکیمیدز]]
[[cs:Archimédés]]
[[cs:Archimédés]]
[[cy:Archimedes]]
[[cy:Archimedes]]
[[da:Arkimedes]]
[[da:Arkimedes]]
[[de:Archimedes]]
[[de:Archimedes]]
[[et:Archimedes]]
[[diq:Archimedes]]
[[el:Αρχιμήδης]]
[[el:Αρχιμήδης]]
[[es:Arquímedes]]
[[en:Archimedes]]
[[eo:Arkimedo]]
[[eo:Arkimedo]]
[[ext:Arquímedi]]
[[es:Arquímedes]]
[[et:Archimedes]]
[[eu:Arkimedes]]
[[eu:Arkimedes]]
[[ext:Arquímedi]]
[[fa:ارشمیدس]]
[[fa:ارشمیدس]]
[[hif:Archimedes]]
[[fi:Arkhimedes]]
[[fiu-vro:Archimedes]]
[[fr:Archimède]]
[[fr:Archimède]]
[[fy:Argimedes]]
[[fy:Argimedes]]
[[ga:Airciméidéas]]
[[ga:Airciméidéas]]
[[gan:阿基米德]]
[[gd:Archimedes]]
[[gd:Archimedes]]
[[gl:Arquimedes]]
[[gl:Arquimedes]]
[[gan:阿基米德]]
[[gu:આર્કિમીડીઝ]]
[[gu:આર્કિમીડીઝ]]
[[he:ארכימדס]]
[[ko:아르키메데스]]
[[hy:Արքիմեդես]]
[[hi:आर्किमिडिज़]]
[[hi:आर्किमिडिज़]]
[[hif:Archimedes]]
[[hr:Arhimed]]
[[hr:Arhimed]]
[[io:Archimede]]
[[ht:Archimedes]]
[[id:Archimedes]]
[[hu:Arkhimédész]]
[[hy:Արքիմեդես]]
[[ia:Archimedes]]
[[ia:Archimedes]]
[[id:Archimedes]]
[[io:Archimede]]
[[is:Arkímedes]]
[[is:Arkímedes]]
[[it:Archimede]]
[[it:Archimede]]
[[ja:アルキメデス]]
[[he:ארכימדס]]
[[jv:Archimedes]]
[[jv:Archimedes]]
[[kn:ಆರ್ಕಿಮಿಡೀಸ್]]
[[pam:Archimedes]]
[[ka:არქიმედე]]
[[ka:არქიმედე]]
[[kaa:Arximed]]
[[kk:Архимедес]]
[[kk:Архимедес]]
[[kn:ಆರ್ಕಿಮಿಡೀಸ್]]
[[sw:Archimedes]]
[[ko:아르키메데스]]
[[ht:Archimedes]]
[[ku:Arşîmed]]
[[ku:Arşîmed]]
[[lez:Архимед]]
[[la:Archimedes]]
[[la:Archimedes]]
[[lv:Arhimēds]]
[[lb:Archimedes]]
[[lb:Archimedes]]
[[lt:Archimedas]]
[[lez:Архимед]]
[[lmo:Archimede]]
[[lmo:Archimede]]
[[hu:Arkhimédész]]
[[lt:Archimedas]]
[[mk:Архимед]]
[[lv:Arhimēds]]
[[map-bms:Archimedes]]
[[mg:Arsimeda]]
[[mg:Arsimeda]]
[[mk:Архимед]]
[[ml:ആർക്കിമിഡീസ്‌]]
[[ml:ആർക്കിമിഡീസ്‌]]
[[mt:Arkimede]]
[[mn:Архимед]]
[[mr:आर्किमिडीज]]
[[mr:आर्किमिडीज]]
[[arz:ارشميدس]]
[[ms:Archimedes]]
[[ms:Archimedes]]
[[mt:Arkimede]]
[[mwl:Arquimedes]]
[[mwl:Arquimedes]]
[[mn:Архимед]]
[[my:အာခီမီးဒီးစ်]]
[[my:အာခီမီးဒီးစ်]]
[[nl:Archimedes]]
[[nds-nl:Archimedes]]
[[nds-nl:Archimedes]]
[[nl:Archimedes]]
[[ja:アルキメデス]]
[[no:Arkimedes]]
[[nn:Arkimedes]]
[[nn:Arkimedes]]
[[no:Arkimedes]]
[[oc:Arquimèdes]]
[[oc:Arquimèdes]]
[[uz:Arximed]]
[[pam:Archimedes]]
[[pl:Archimedes]]
[[pms:Archimede]]
[[pnb:ارشمیدس]]
[[pnb:ارشمیدس]]
[[pms:Archimede]]
[[pl:Archimedes]]
[[pt:Arquimedes]]
[[pt:Arquimedes]]
[[kaa:Arximed]]
[[qu:Arkhimidis]]
[[ro:Arhimede]]
[[ro:Arhimede]]
[[qu:Arkhimidis]]
[[ru:Архимед]]
[[rue:Архімед]]
[[rue:Архімед]]
[[ru:Архимед]]
[[sah:Архимед]]
[[sah:Архимед]]
[[sco:Archimedes]]
[[sq:Arkimedi]]
[[scn:Archimedi]]
[[scn:Archimedi]]
[[sco:Archimedes]]
[[sh:Arhimed]]
[[simple:Archimedes]]
[[simple:Archimedes]]
[[sk:Archimedes zo Syrakúz]]
[[sk:Archimedes zo Syrakúz]]
[[sl:Arhimed]]
[[sl:Arhimed]]
[[sq:Arkimedi]]
[[ckb:ئارکیمیدز]]
[[sr:Архимед]]
[[sr:Архимед]]
[[sh:Arhimed]]
[[su:Archimedes]]
[[su:Archimedes]]
[[fi:Arkhimedes]]
[[sv:Arkimedes]]
[[sv:Arkimedes]]
[[tl:Archimedes]]
[[sw:Archimedes]]
[[ta:ஆர்க்கிமிடீஸ்]]
[[ta:ஆர்க்கிமிடீஸ்]]
[[tt:Архимед]]
[[te:ఆర్కిమెడిస్]]
[[te:ఆర్కిమెడిస్]]
[[th:อาร์คิมิดีส]]
[[tg:Архимед]]
[[tg:Архимед]]
[[th:อาร์คิมิดีส]]
[[tl:Archimedes]]
[[tr:Arşimet]]
[[tr:Arşimet]]
[[tt:Архимед]]
[[uk:Архімед]]
[[uk:Архімед]]
[[ur:ارشمیدس]]
[[ur:ارشمیدس]]
[[uz:Arximed]]
[[vep:Arhimed]]
[[vep:Arhimed]]
[[vi:Archimedes]]
[[vi:Archimedes]]
[[vo:Arkimedes]]
[[vo:Arkimedes]]
[[fiu-vro:Archimedes]]
[[war:Archimedes]]
[[war:Archimedes]]
[[yi:ארכימעד]]
[[yi:ארכימעד]]
[[yo:Archimedes]]
[[yo:Archimedes]]
[[zh-yue:阿基米德]]
[[diq:Archimedes]]
[[bat-smg:Archimeds]]
[[zh:阿基米德]]
[[zh:阿基米德]]
[[zh-min-nan:Archimedes]]
[[zh-yue:阿基米德]]

Versción de 00:10, 20 agó 2012

Archimede (gr. ᾿Αρχιμήδης, lat. Archimedes)matematico e fixico siracusan (Siracusa 287 - 212 a. C.).

O l'é stæto un di ciu gren matematichi de l'antighitæ. Probabilmente allevo de Euclide, o compì foscia un viægio in Egitto, studiando a Lusciandria; o tornò da pœu a Siracusa, dove o scrisse a ciu gran parte de so œuvie. Chì o moì, amaççao, se dixe, da un sordatto roman into sacco da çittæ (212 a. C.), alliâ de Cartagine; e a-a difeisa de Siracusa se dixe che Archimede o cooperesse con di geniæ ritrovæ scientifichi e macchine de guæra ("spegi ustoi", etc.). A lezendia a vœu che o sordatto o gh'inzonzesse ciu votte de seguîlo da-o console; che Archimede, assorto in te un calcolo, o no o stesse a sentî e che o sordatto alloa, irao, o-o trafizzesse.

I œuvie de Archimede, a quanto pâ, no fun mai arecugeite in te un corpo unico; varie de queste scenton fin da-i tempi antighi; arcuñe fun tradute in latin into Medioevo; into Renascimento, riçercæ attivamente, fun pubblicæ segge in verscioin (Federico Commandino, 1558) segge into testo grego (Baxilea 1544) e diligentemente studiæ da quelli che fun i incomençatoî e costruttoî do calcolo infiniteximâ, ch'o pâ quindi, in te un çerto senso, comme a logica continuaçion di studdi de Archimede (pe quante i metodi infiniteximæ dœuviæ da Archimede, contegnui into Mettodo, foisan a liatri sconosciui).

E prinçipæ œuvie matematiche de Archimede che n'en pervegnue son:

1) Quadratua da parabola: in questa l'Archimede o dimostra con vari metodi che "l'area do segmento parabolico a vâ 2/3 de l'area do triangolo circoscrito ch'o g'ha un lao coincidente co-a corda".

2) Da sfea e do cilindro, in 2 libbri: into primmo libbro se dà l'area da superfiçie sferica e o volumme da sfea, into segondo libbro son affrontæ di argomenti ciu diffiçili; l'é pres. risolto o problema (de terço grao) de "taggiâ una sfea inte doe parte con un cian, in moddo che i doi segmenti da sfea seggian tra lô inte un rapporto dæto".

3) De spiræ, in ta quæ Archimede o dà pe a primma votta una definiçion de moto rettilinio uniforme, de moto circolâ uniforme e da so compoxiçion.

4) Di conoidi e di sferoidi: area de l'ellisse, volumme de l'ellissoide e do paraboloide riondo.

5) Mezua do circolo: a contegne a primma determinaçion do valô de π, rapporto tra e longheççe de una circonferença e do so diametro.

6) L'ainaio, in ta quæ Archimede o se propon de contâ o numero di gren d'æña che impieivan una sfea avente pe centro o Sô e zonzente scin a-e stelle fisse; in quest'œuvia Archimede, pe-o primmo, o l'ha tentao una determinaçion do diametro do disco solâ trovando, con un inzegnoxiscimo mettodo, che "o diametro do Sô o l'é meno de 90°/164 e o l'é ciu de 90°/200", l'é, saiv'a dî, compreiso tra 33′ e 27′:. in effetti o diametro angolâ do sô o varia tra 32′ 36″ (a-o perigeo, primmi de zenâ) e 31′32″ (a l'apogeo, primmi de luggio).

7) o Metodo (ò "Inandiamento"), scoverto into 1906 da J. H. Heiberg in te un manoscrito de Costantinopoli do sec. 10°: importantiscimo perché, mentre inte precedente œuvie Archimede o dœuvia sempre di procedimenti dimostrativi rigoroxi (in genere dimostraçioin pe assurdo), che no svelan i "mezi de scoverta" (metodi euristeghi) da lê adœuviæ in realtæ inta riçerca, o Metodo o ne rivela che Archimede o dœuviava inte so riçerche un veo e proprio procedimento de "integraçion", saiv'a dî de suddivixon, pres., de un'area, in te di infinii segmenti ò de un volumme in te di infinie superfiçie ciañe soviaposte, in tutto scimmili a-o mettodo di indivixibili de Bonaventura Cavalieri. In Archimede o metodo o l'aveiva aspetto meccanico, in quante e figue (pres., ciañe) vegnivan inmaginæ pesanti, decomposte in striscette pesanti concentrabili into proprio baricentro. Comme metodo dimostrativo Archimede o dœuviava quello de esaostion, ideao da Eudosso.

Partindo da premesse çerte, con procedimento deduttivo a-a mainea de Euclide, Archimede o pose, in forma aotonoma ciæa e rigorosa, i fondamenti da statica e de l'idrostatica (prinçipio da leva, a propoxito do quæ se sole attribuî a Archimede a frase "dæme un punto d'appoggio e sollevió o mondo"; spinta idrostatica, v. oltre). a Archimede l'é dovua a noçion de peiso specifico e, pâ, l'ideaçion de l'areometro. O l'nventò o paranco, a via sença fin e a cocleavia de Archimede).

Prinçipio de Archimede: un corpo immerso in te un fluido in quete o l'é soggetto a una força diretta verso l'âto (spinta de Archimede) dovua a-e prescioin eserçitæ in sce-o corpo da-o fluido, pâ a-o peiso do fluido mesciao e applicâ into centro de gravitæ de quest'urtimo. Indicæ con ρc e ρl a denscitæ do corpo e quella do liquido, con g l'acceleraçion de gravitæ, con V o volumme do corpo, questo o l'é sottoposto complescivamente a-a força F = V(ρc − ρl)g.

Bança de Archimede: dispoxitivo, dîto ascì bança idrostatica, anallogo a una bança ordinaia, ch'a serve a mezuâ a spinta de Archimede che un corpo o riçeive se immerso inte un fluido e quindi a mezuâ ascì a denscitæ do corpo relativamente a-o fluido ò, se questa a l'é nota, o volumme do corpo in question.

Postulao de Archimedede Eudosso-Archimede): dæti doi segmenti qualunque a, b, tæ che a ‹ b, existe un murtiplo na de a pe-o quæ o l'é na > b; o postulao o l'é indipendente da-i precedenti, inta sistemaçion dæta da David Hilbert a l'asciomatica euclidea.

Spirâ de Archimede