Véddi o wikitèsto de B

{{Grafîa ofiçiâ}}
{{Alfabeto latin}}

'''B''' (minoscolo '''b''') a l'é a segonda letia de l'[[alfabêto latin]]. In tante lengoe, conpreize e parlæ liguri, a raprezenta 'n'[[ocluxîva bilabiâle sonöra]] {{IPA|/b/}}, mentre çertidun âtre lengoe l'adêuvian pe raprezentâ âtre [[consonante bilabiâli]].

==Stöia==
{| class="wikitable"
|-
! [[Pr]]<br> egiçio
! [[Bet|Bēt]] [[Alfabêto fenîcio|fenîcia]]&#160;<br>
! [[Beta (letia)|Beta]] [[Alfabêto grêgo|grêgo]] <br>
! B <br>[[Alfabêto etrusco|etrusca]]
! B <br>româna
! [[beorc]] <br>[[Runn-e anglosassoni|runico]]
|- style="background-color:white; text-align:center;"
| [[File:EgyptianB-01.svg|64px|Egyptian hieroglyphic house]]
| [[File:PhoenicianB-01.svg|45px|Phoenician beth]]
| [[File:Beta uc lc.svg|50px|Greek beta]]
| [[File:EtruscanB-01.svg|30px|Etruscan B]]
| [[File:RomanB-01.svg|20px|Roman B]]
| [[File:Runic letter berkanan.svg|15px|Runic B]]
|}

{| class="wikitable"
|-
! B <br>[[Scrîtûa onciâle|onciâle]]
! B <br>[[Scrîtûa insolâre|insolâre]]
! B <br>[[Scrîtûa gòtica|gòtica]]
! B <br>in [[Antiqua]]
! B <br>româna moderna
|- style="background-color:white; text-align:center;"
| [[File:UncialB-01.png|20px|B onciâle]]
| [[File:Insular-b.svg|40px|b insolâre]]
| [[File:Blackletter b.png|40px|b gòtica]]
| [[File:Francesco Torniello da Novara Letter B 1517 (coloured).png|50px|B in Antiqua]]
| [[File:ModernRomanB-01.png|50px|B & b române]]
|}

A ⟨B⟩ româna a l'êa derivâ da-o [[Beta (letia)|beta]] maioscolo ⟨Β⟩ de l'[[alfabêto grêgo]], atraverso e seu varianti etrusche e cumann-e. A letia grêga a l'êa 'n'adatamento da letia fenîcia [[Bet|bēt]] ⟨𐤁⟩. O [[Geroglifichi egiçi|geroglifico]] [[Antîgo Egitto|egiçio]] pe-a [[consonante]] [[ocluxîva bilabiâle sonöra|/b/]] o l'êa 'n inmagine de 'n pê co-în schinco ⟨[[File:Hiero D58.png|10px|B]]⟩, ma o bēt ("câza" in [[Lengoa fenîcia|fenîcio]]) o l'êa 'na forma modificâ do ⟨[[Image:Proto-Canaanite - bet.png|20px|Bet]]⟩ [[Scrîtûa protoscinaitica|protoscinaitico]], probabilmente adatòu da 'n âtro geroglifico ⟨[[File:Egyptian-per2.PNG|20px|Per]]⟩, ch'o scignificâva "câza". S'asomegiâva ascì a-o geroglifico pe /h/ ⟨[[File:Hiero O4.png|15px|H]]⟩, ch'o scignificâva "câza" ò "rifuggio".

A-o tenpo di [[Grêgo bizantin|bizantin]], a letia grêga ⟨Β⟩ a vegnîva prononçiâ [[Fricatîva labiodentâle sonöra|/v/]], de mòddo che 'nto grêgo moderno a l'é ciamâ ''víta'' (scrîta βήτα). A letia [[Alfabêto cirillico|cirillica]] [[Ve (cirillico)|ve]] ⟨В⟩ a raprezenta o mæximo son, donca a l'êa stæta svilupâ 'na variante ⟨Б⟩ pe raprezentâ o son /b/ de [[lengoe slâve]]. O grêgo moderno no l'à 'na letia pe l'ocluxîva bilabiâle sonöra, e trascrîve sto son co-o [[digrafo]]/[[ligamme consonantico]] ⟨μπ⟩, ''mp'').

In [[Inghiltæra]], a ⟨[[File:UncialB-01.png|12px|B]]⟩ [[Scrîtûa onciâle|onciâle]] e a ⟨[[File:Half-uncial b.png|10px|b]]⟩ [[Scrîtûa semionciâle|semionciâle]], introdûte da-i miscionâi [[Miscion gregoriann-a|gregorien]] e [[Moneghêximo irlandeize|irlandeizi]], aveivan dæto òrigine a-a ⟨[[File:Insular-b.svg|10px|b]]⟩ da [[scrîtûa insolâre]]. A [[conquista normann-a de l'Inghiltæra]] a l'aveiva reizo popolâri e forme semionciâli [[Scrîtûa carolinn-a|carolinn-e]], che s'êan pöi svilupæ 'nta ⟨[[File:Blackletter b.png|10px|b]]⟩ [[Scrîtûa gòtica|gòtica]]. In gîo a-o 1300, a distinçion tra maioscole e minoscole a l'êa aomentâ, e e dôe aveivan scignificâti diversci. Dòppo l'invençion da [[stampa]] 'nto XV secolo, o [[Sacro Impêo Roman|Sacro Româno Inpêo]] e a [[Scandinavia]] aveivan continoòu a dêuviâ forme gòtiche, mentre l'Inghiltæra dêuviâva e scrîtûe [[Scrîtûa umanistica|umanistica]] e [[Antiqua|antiqua]] svilupæ 'nte l'Italia do [[Rinascimento italian|Rinascimento]] da 'na conbinaçion de iscriçioin române e testi carolin.

==Ûzo 'nti scistêmi de scrîtûa==

===Ligure===
Inte [[Lengoa ligure|parlæ liguri]], a ⟨b⟩ a raprezenta l'[[ocluxîva bilabiâle sonöra]] {{IPA|/b/}}, comme 'nta paròlla ''bacan''.

===Âtre lengoe===
Tante âtre lengoe dêuvian a ⟨b⟩ pe raprezentâ 'n'ocluxîva bilabiâle sonöra.

Inte l'[[Lengoa estone|estone]], l'[[Lengoa islandeize|islandeize]] e o [[Pinyin]] cineize, ⟨b⟩ no raprezenta 'na consonante sonöra, ma 'na {{IPA|/p/}} sorda, ch'a peu fâ contrasto co-îna {{IPA|/p:/}} [[Radogiamento consonantico|radogiâ]] (inte l'estone) ò 'na {{IPA|/pʰ/}} [[Aspiraçion (fonetica)|aspirâ]] (into Pinyin, o daneize e l'islandeize) rapresentæ da 'na [[P|⟨p⟩]]. Inta [[Lengua fijann-a|lengoa figiann-a]], ⟨b⟩ a raprezenta 'na [[consonante prenasalizâ]] {{IPA|/mb/}}, mentre into [[Lengoa zulu|zulu]] e o [[Lengoa xhosa|xhosa]] a raprezenta 'na [[consonante inploxîva]] {{IPA|/ɓ/}}, ch'a contrasta co-o [[digrafo]] ⟨bh⟩ ch'o raprezenta {{IPA|/b/}}. O [[Lengoa finlandeize|finlandeize]] o dêuvia a ⟨b⟩ sôlo 'nti [[Prestito lingoistico|prestiti lengoistichi]].

===Trascriçion fonetica===
Inte l'[[alfabêto fonetico internaçionâle]], [b] s'adêuvia pe raprezentâ o [[föno]] de l'[[ocluxîva bilabiâle sonöra]]. Inti scistêmi de trascriçion fonològica de çertidun lengoe, /b/ a peu êse deuviâ pe raprezentâ 'n fonêma tenoe, no pe fòrsa aspiròu, ch'o contraste co-îna /p/ ciù "fòrte" (ch'a peu avei ciù aspiraçion, tenscion ò duâta).

==Âtri ûzi==
B o raprezenta anche 'na [[nòtta de mûxica]]: inti paizi donde se parla ingleize, a raprezenta a nòtta [[Si]].

Inta scensa di computer, B o l'é o scinbolo do [[byte]], 'n'unitæ de informaçion digitâle.

Inta chimica, B o l'é o scinbolo do [[Boro|bòro]], 'n elemento chimico.

== Vôxe corelæ ==
* [http://www.treccani.it/vocabolario/b-b/ ''bé'' in scia Treccani]
{{clear}}
== Atri progètti == 
{{Interprogetto}}

[[Categorîa:Letie latinn-e]]