Ferovîa Zêna Bösanæo-Zêna Sàn Pê d'Ænn-a

Da Wikipedia
ZE
 Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Màppa da lìnia

A ferovîa Zêna Bösanæo-Zêna Sàn Pê d'Ænn-a, conosciûa co-o nómme de colìssa industriâle in sciâ zìnn-a drîta do Ponçéivia ascì, a l'êa 'na lìnia feroviària pò-u traspòrto de mèrçe da bàssa Valàdda do Ponçéivia, into teritöio do Comùn de Zêna. A lìnia, a séncia colìssa e no eletrificâ, a conligâva e staçioìn de Bösanæo e de Sàn Pê d'Ænn-a pasàndo pe-e fermâte de Tràsta, Fegìn e Cànpi.

Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Da l'avertûa a-a goæra[modìfica | modìfica wikitèsto]

A lìnia a l'é stæta ofiçialménte ativâ a-o prìmmo de màrso do 1914, sott'a-a gestión de l'inpréiza outònoma de Ferovîe do Stâto[1][2]. Into 1916 l'é stæto realizòu o tiâ de metàllo de 78 m pò-u conligaménto do lanbré de Canpàsso co-a socorsâle di Zôvi, permeténdo de scavalcâ quélla ferovîa e a staçión de Ròieu[3].

Into 1918 e dôe staçioìn de Bòrzoi Tràsta e de Bòrzoi Fegìn àn cangiòu o sò nómme inte quélli, ciù cùrti, de Tràsta e de Fegìn[4]. Into 1926 e staçioìn za prezénti in sciâ lìnia, insémme a-e âtre into comùn de Zêna, són stæte cangiæ de nómme con l'azónta do prefìsso Genova depoî a Trasta, Fegino e Cornigliano Campi[5].

A partî da-o 25 de lùggio do 1932, pe 'n cùrto perîodo a gestión de l'ezercìçio da lìnia a l'é stæta tenporaniaménte afidâ a-a Socjêtæ Anònima Ansâdo[6][7].

Into 1940 a staçión de Cànpi, prìmma ciamâ "Zêna Cornigén Cànpi", a l'à pigiòu o nómme de "Zêna Cànpi"[8]. De lóngo inte st'ànno chi l'é stæto inougoròu l'òficìnn-a feroviària de Tràsta pi-â manutençión de vetûe, sott'a-o nómme ofiçiâ de Officina Rialzo di Genova Borzoli Trasta, co-a sò costruçión ch'a l'êa comensâ a-a fìn di ànni Trénta[9] pe arenbâ quélla za existénte a Cànpi[10][11] e in sostituçión de l'òficìnn-a de Ciàssa Prìnçipe[12]. A-i 30 de zùgno do 1941 l'é testimoniòu cómme foîsan in córso i travàggi pi-â costruçión do nêuvo pónte in muatûa, con 9 lûxe e 108 m de longhéssa, tra e staçioìn de Bösanæo e de Tràsta[13].

A-i 30 de zùgno do 1944 l'êa prónto a êse instalòu o tiâ metàlico pe l'avansaménto da realizaçión do pónte in muatûa in sciô Ponçéivia[14]. Into méntre, l'êa in córso ascì l'anpliaménto do capanón pi-â riparaçión di vagoìn mèrçe, óltre a-a costruçión de un dedicòu a-e caròsse viâgiatoî, de lóngo inte ofiçìnn-e de Tràsta[15]. Óltre a-i capanoìn, ségge a staçión de Tràsta che quélla de Bösanæo êan interesæ da inportànti travàggi de mìssa a nêuvo[16]. D'âtra pàrte, o giórno prìmma, o lanbré de Sàn Pê d'Ænn-a o l'àiva patîo di gròsci dànni inta zöna do Pàrco Ponçéivia, da-arénte a-o pósto de moviménto Fórni, inte un di bonbardaménti aérei da çitæ[17].

Dòppo goæra e declìn[modìfica | modìfica wikitèsto]

Into 1958 l'é stæto ativòu a gestión co-ina dirigénsa ùnica tra Bösanæo e Cànpi[18] co-a lìnia che, into méntre, a l'é stæta limitâ a Cànpi caciàndo zu ségge l'inèsto into pàrco Fórni de Sàn Pê d'Ænn-a Smistaménto chò-u pónte in sciô Ponçéivia[19].

Tra o 1959 e o 1960 gh'é stæto a costruçión da galerîa Fachìn, realizâ, inte l'ànbito de l'avertûa do conligaménto dirètto tra Zêna Ciàssa Prìnçipe e o Bìvio Ròieu pasàndo pe Zêna Canpàsso[20], insémme a di intervénti picìn de refæta de l'òficìnn-a manutençión a Tràsta ascì[21].

A-o prinçìpio di ànni 2000 pi-â lìnia ghe pasâva ancón 'n inportànte tràfego de vetûe e vagoìn dovûo a-a prezénsa de òficìnn-e de Tràsta, co-o ciasâ da staçión che spésse vòtte o l'êa pìn de convòlli[22][23].

In sciâ fìn, a ferovîa a l'é però stæta soprèssa a-i 18 de zùgno do 2007, aprêuvo a-a diminuçión de l'ativitæ produtîva inta valàdda do Ponçéivia e, pe de ciù, a-a serâ de òficìnn-e de Tràsta[24][25]. A-o 2020 l'ària de 92.200 m² de l'ecs òficìnn-a manutençioìn a l'êa ancón de propiêtæ de RFI, conservâ inte 'n stâto d'abandón[26] e in véndia da-o 2015[27].

Caraterìstiche[modìfica | modìfica wikitèsto]

A lìnia a l'êa a 'na sôla colìssa no eletrificâ (ma prónta pe l'eletrificaçión), gestîa co-ina dirigénsa ùnica da-o 1958 e inte 'n regìmme de racòrdio inti ùrtimi ànni da sò ativitæ. A-a sò avertûa a l'àiva quéste caraterìstiche[1]:

  • longhéssa: 4568,08 m tra i doî pónti d'inèsto
  • pendénsa màscima: 16‰
  • màssa asciâ: 15 t
  • ràggio de curvatûa mìnimo: 150 m
  • veìcoli amìssi a pasâghe: quélli co-in pàsso, se a dôe sâle, a-o màscimo de 5 m ò, se a træ sâle, pægio a-o ciù a 4 m
  • sâgoma lìmite tîpo FS
  • Zêna Cànpi ùnica staçión amìssa a-o servìçio internaçionâle, tùtte e âtre êan limitæ sôlo a-o servìçio intèrno FS

Inte l'ànno 1990 l'armaménto da ferovîa o l'é stæto renovòu da-o gestô de l'infrastrutûa, montàndo de colìsse UNI 60 e de travèrse de ciuménto armòu[28].

Percórso[modìfica | modìfica wikitèsto]

A lìnia a comensâva 194 m pasòu l'àsse do fabricâto viâgiatoî de Bösanæo chinàndo vèrso Zêna, pe pöi atraversâ co-in pónte in muatûa o Ponçéivia. A prìmma staçión ch'a se incontrâva a l'êa quélla de Zêna Tràsta co-e sò òficìnn-e, pe pöi chinâ lóngo a zìnn-a drîta da scciumæa, dónde e colìsse êan scavalcæ da-i viadòtti da lìnia lèsta di Zôvi e de quélla, dizativâ, pò-u lanbré de Zêna Canpàsso. Atraversâ l'ùnica galerîa da lìnia, ciamâ Facchini, a ferovîa a l'intrâva into ciasâ de Zêna Fegìn.

Abandonòu o ciasâ de Fegìn, a lìnia a vegnîva tórna scavalcâ da quélle pe Tortónn-a e pe Àsti e, de lóngo costezàndo o Ponçéivia, a l'arivâva a-o lanbré de Zêna Cànpi, arestàndose dónca a l'artéssa de 'n cazéllo che d'ancheu o l'é stæto convertîo inte 'n'abitaçión privâ[22]. Scìnn-a-a fìn di ànni Çinquànta a lìnia a l'atraversâva tórna o Ponçéivia, pasàndo in sce 'n pónte ch'o no l'exìste ciù, intràndo in sciâ fìn into fàscio Fórni do lanbré de Sàn Pê d'Ænn-a.

Tràfego[modìfica | modìfica wikitèsto]

A lìnia a l'é stæta da sùbito realizâ sôlo pò-u tràfego mèrçe[1] e, scibén che tùtte e sò staçioìn êan dotæ de 'n fabricâto viâgiatoî, nisciùnn-a de ste chi a l'àiva i servìççi tìpichi de sâla d'atéiza ò de bigeterîa a portéllo, che inte quélli ànni êan o stàndard pò-u servìçio viâgiatoî[29][30][31].

Pi-â ferovîa ghe pasâva inti prìmmi ànni 'na cópia de trêni òrdenâi a-o giórno[1] méntre, prìmma da sò desmisción, a l'êa interesâ da càreghi de materiâle da agiustâ ligæ a-o travàggio de l'òficìnn-a manutençioìn de Tràsta[22][23]. In particolâ, i convòlli êan tiæ da locomotîve FS a gazòlio di grùppi 216, 245 e D.145, co-i vagoìn a-o tràino ch'êan fæti sostâ a Tràsta prìmma d'êse mandæ a-a revixón[23].

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 L'ingegneria ferroviaria, 1914, p. 91
  2. ↑ (IT) Ofìçio Centrâle de Statìstica de Ferovîe do Stâto, Prospetto cronologico dei tratti di ferrovia aperti all'esercizio dal 1839 al 31 dicembre 1926, Alessandro Tuzza, 1927. URL consultòu o 2 màrso 2023.
  3. ↑ (IT) Colêgio naçionâle di inzegnê feroviàri e Inpréiza outònoma de Ferovîe do Stâto, Opere metalliche, in Rivista tecnica delle ferrovie italiane, Ànno VI, Vol. XII, Rómma, 15 de zenâ do 1917.
  4. ↑ (IT) Ofìçio Centrâle de Statìstica de Ferovîe do Stâto, Bollettino ufficiale delle Ferrovie dello Stato, Rómma, 1918, p. 212.
  5. ↑ (IT) Ministêro de comunicaçioìn, Ordine di Servizio n. 115, in Bollettino ufficiale delle Ferrovie dello Stato, Rómma, 1926, p. 559.
  6. ↑ (IT) Inpréiza outònoma de Ferovîe do Stâto, Relazione per l'anno finanziario 1932-33, in sce trenidicarta.it, 1933, p. 66. URL consultòu o 2 màrso 2023.
  7. ↑ (IT) Ministêro de comunicaçioìn, Ordine di Servizio n. 176, in Bollettino ufficiale delle Ferrovie dello Stato, Rómma, 1932, p. 587.
  8. ↑ Bollettino ufficiale, 1940, p. 158
  9. ↑ (IT) Inpréiza outònoma de Ferovîe do Stâto, Relazione per l'anno finanziario 1938-39, in sce trenidicarta.it, 1940, p. 190, alegòu 22. URL consultòu o 2 màrso 2023.
  10. ↑ Bollettino ufficiale, 1940, Ordine di Servizio n. 105, p. 276
  11. ↑ Coppa, 2004, p. 154
  12. ↑ Bollettino ufficiale, 1940, Ordine di Servizio n. 125, p. 301
  13. ↑ (IT) Inpréiza outònoma de Ferovîe do Stâto, Relazione per l'anno finanziario 1940-41, in sce trenidicarta.it, 1941, p. 288. URL consultòu o 2 màrso 2023.
  14. ↑ Relazione 1944-45, p. 196, alegòu 25
  15. ↑ Relazione 1944-45, p. 198, alegòu 26
  16. ↑ Relazione 1944-45, p. 200, alegòu 27
  17. ↑ Relazione 1944-45, p. 171, alegòu 10
  18. ↑ Relazione 1957-58, Ordine di Servizio n. 111, p. 3.
  19. ↑ Relazione 1957-58, p. 32
  20. ↑ Relazione 1959-60, p. 62
  21. ↑ Relazione 1959-60, p. 71
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Grasso
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Paolini, 2002
  24. ↑ Da-o volantìn di lavoratoî de òficìnn-e pi-â sò serâ:
    (IT)

    «La RSU della manutenzione del trasporto regionale F.S. annuncia con dolore la prematura scomparsa dell'officina manutenzione carrozze di Genova Trasta il 18 giugno 2007 grazie ad un atto irresponsabile di Trenitalia FS ed alla totale e colpevole indifferenza di Regione - Provincia - Comune di Genova mancheranno alla produzione della comunità genovese e ferroviaria:

    • 45 lavoratori della Manutenzione e degli Appalti Ferroviari
    • 600 carrozze in manutenzione annuale
    • 10 manovratori della Stazione di Genova-PP
    • 6 verificatori della Stazione di Genova-PP
    • 80.000 mq di spazi utili al servizio ferroviario
    • 24 prove freno ai treni nella tratta Milano-Ventimiglia e ritorno

    I lavoratori ringraziano il gruppo F.S. per gli atti unilaterali.»

    		(LIJ)

    «A RSU da manutençión do traspòrto regionâle F.S. a l'anónçia con dô a sconpàrsa avànti ténpo de l'òficìnn-a manutençión caròsse de Zêna Tràsta a-i 18 de zùgno do 2007 aprêuvo a 'n àtto iresponsàbile de Trenitalia FS e a l'indiferénsa totâle e colpévole de Región - Provìnsa - Comùn de Zêna. Manchiâ a-a produçión da comunitæ zenéize e feroviària:

    • 45 lavoratoî da Manutençión e di Apàlti Feroviàri
    • 600 caròsse in manutençión a l'ànno
    • 10 manovratoî da Staçión de Zêna-CP
    • 10 verificatoî da Staçión de Zêna-CP
    • 80.000 mq de spàççi ùtili a-o servìçio feroviàrio
    • 24 prêuve frén a-i trêni inta træta Milàn-Vintimìggia e ritórno

    I lavoratoî ringràçian o grùppo F.S. pe-i àtti unilaterâli.»

  25. ↑ (IT) Trasta chiude: la protesta dei lavoratori, in sce ilsecoloxix.it, 16 zùgno 2007. URL consultòu o 2 màrso 2023.
  26. ↑ (IT) Donatella Alfonso, Risiko delle aree: vuoti 500mila metri quadrati, in sce genova.repubblica.it, 23 frevâ 2020. URL consultòu o 2 màrso 2023.
  27. ↑ (IT) Massimo Minella, "Trasta è in vendita" Le Ferrovie cedono il loro patrimonio, in sce genova.repubblica.it, 12 lùggio 2015. URL consultòu o 2 màrso 2023.
  28. ↑ (IT) Fabrizio Cerignale, Il "sogno di Matteo" si realizza, lettera di Ferrovie "pronti a cedere il binario", in sce genova24.it, 20 novénbre 2016. URL consultòu o 2 màrso 2023.
  29. ↑ F.V. Genova Trasta
  30. ↑ F.V. Genova Fegino
  31. ↑ F.V. Genova Campi

Bibliografîa[modìfica | modìfica wikitèsto]

Referénse FS
Referénse in sciâ Ræ
  • (IT) Stefano Paolini, Raccordi genovesi, in sce photorail.it, Agósto 2002. URL consultòu o 2 màrso 2023.
  • (IT) Alfredo Grasso, La linea secondaria di Genova Trasta, in sce ferrovieinrete.com. URL consultòu o 2 màrso 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 9 lùggio 2021).

Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Conligaménti estèrni[modìfica | modìfica wikitèsto]

Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=Ferovîa_Zêna_Bösanæo-Zêna_Sàn_Pê_d%27Ænn-a&oldid=239051"