Ferovîa de Gavétte

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

Màppa da lìnia

A ferovîa de Gavétte, conosciûa ascì co-o nómme de colìssa industriâle da valàdda do Bezàgno, a l'é stæta 'na lìnia industriâle, do tùtto conpréiza into comùn de Zêna, in ativitæ da-o 1926 a-o 1965.

Stöia

A colaodaçión do pónte Veronélli into 1927

A necescitæ da realizaçión de sta lìnia chi a l'é nasciûa aprêuvo a-o fórte svilùppo industriâle ch'o l'àiva interesòu a bàssa valàdda do Bezàgno a partî da-a fìn de l'Eutoçénto. Prezénpio, gh'êa arivòu 'n gràn nùmero de marmìsti chi travagiâva into nêuvo canposànto de Stagén óltre a de inportànti ativitæ agricóle lighæ a-a costruçión, a Maràsci, do mercòu generâle da frûta e da verdûa de Córso Sardégna. Âtre raxoìn de svilùppo són stæte l'avertûa do stàdio comunâle, de lóngo a Maràsci, de òficìnn-e pi-â produçión do gàzzo de çitæ che dêuviâvan o gazòmetro costroîo da l'Azienda Municipale Gas e Acqua (AMGA) inta localitæ de Gavétte, da-arénte a-o pónte de Caræ, óltre a-i nêuvi maxélli do comùn inta localitæ de Ca de Pìtta, scitoæ into ciasâ Bligny e caciæ zu inti ànni Sciusciànta.

Co-o nêuvo bezéugno de consentî o tràfego de mèrçe da sti stabiliménti chi, o Comùn de Zêna o l'à dæto in apàlto, into frevâ do 1925, a costruçión de 'na colìssa industriâle, intrâ in fonçión a-o prìmmo de dexénbre de l'ànno dòppo. Co-ina longhéssa de tòsto 5 km a l'à avûo 'n cósto conplescîvo de ciù ò mêno doî milioìn de frànchi de l'época a frónte de 'n goâgno ch'o s'êa stimòu a in milión de frànchi de ciù a l'ànno. Defæti a lìnia, ch'a contâva de 'na dozénn-a de louànti, a l'êa inte quélli ànni gestîa diretaménte da-o Comùn, ch'o noêzâva o servìçio a-e indùstrie da valàdda.

Aprêuvo a-a sò gràn inportànsa pe l'indùstria locâle, za into 1927 gh'é stæto a domànda de 'n atàcco de ciù a-a lìnia da pàrte da fàbrica de ciuménto Portland "Italia", concèsso con decrétto ministeriâle a-i 10 de dexénbre de quéllo ànno. Pe de ciù, inti mæximi ànni da ferovîa, l'é stæto tiòu sciù inta localitæ da Vorpæa 'n inpiànto pò-u trataménto da ruménta da çitæ, ch'a ghe vegnîva portâ ségge pe gómma che con sto trenìn chi.

O declìn da lìnia o l'é comensòu into dòppo goæra, con l'ûzo de lóngo ciù inportànte do traspòrto in sce gòmma pò-u traspòrto de mèrçe, de manimàn adotòu ségge da-i maxélli che da-o mercòu da frûta. L'ùrtimo uténte da ferovîa o l'é stæto pròpio l'AMGA, tànto che, a-o moménto da conplêta sostituçión do gàzzo de çitæ co-o metâno into 1965, a colìssa a l'é stæta desmìssa e fîto smantelâ.

Caraterìstiche

'N convòlio a dóggia traçión a vapô depoî a-o mercòu de Córso Sardégna

A lìnia a l'êa a 'na sôla colìssa e no eletrificâ, armâ co-e colìsse Vignoles, e mæxime da ciù pàrte de ferovîe, da 36 kg/mêtro e mìsse in sce 'na masiciâ con quatòrze traverscìnn-e pe ciaschedùnn-a, fêua che pe-i tòcchi dond'a l'incroxâva o tràfego stradâle (spécce inte Ciàssa Giùsti e Córso Sardégna), dónde gh'êa de controcolìsse ascì.

Percórso

O pónte G. Veronélli vìsto da-a giæa do Bezàgno

A ferovîa a partîva da-o lanbré de Zêna Tæràrba, into quartê de Sàn Frutôzo da-arénte a Ciàssa Giùsti, e pasâ 'na làrga cùrva a s'inseîva inte Córso Sardégna dónde, a l'altéssa do mercòu da frûta e da verdûa, gh'êa 'n radóggio da colìssa pe consentî a pösa di câri a-o sò servìçio.

Dòppo o mercòu a lìnia a tagiâva a stràdda pe andâ vèrso o Bezàgno, pasàndo inte 'n'avertûa realizâ apòsta into cazaménto dónde ancheu gh'é o céntro sportîvo de Stràdda Càgiai, mesciàndose coscì inte Córso Galêa.

Montâ scìnn-a Ciàssa Carlofòrte, l'infrastrutûa a l'andâva aprêuvo a-o camìn da Stràdda do Ciàn, realizâ insémme a-a ferovîa, pasàndo da-arénte a-o stàdio e a-a prexón de Maràsci. In particolâ, de vòtte gh'êa di trêni chi se fermâva pròpio a-a prexón, descaregàndo e caregàndo i detegnûi da di speciâli vagoìn-prexón. Vèrso mónte gh'êa pöi e fermâte a 'n'òficìnn-a pi-â riparaçión di vagoìn cistèrna e a-o stabiliménto do netô urbàn da Vorpæa, 'n inceneritô pi-â ruménta da çitæ.

A-o chilòmetro 3+700 se trovâva 'na diramaçión da lìnia, co-a colìssa de ponénte che, co-în'ànpia cùrva e 'n incrôxo co-a ferovîa mæxima inta Stràdda do Ciàn, a pasâva dónca o Bezàgno. L'atraversaménto do torénte o l'êa permìsso da-o pónte G. Veronélli, a nêuve canpæ e éutto pìlle, pe 'na longhéssa de 110 mêtri in tùtto e 'na larghéssa de 6 e 50. Sto viadòtto chi, costrûto in ciuménto armòu da-a Società Italiana Chini, o l'é restòu in pê ancón dòppo a serâ da ferovîa ma o l'é stæto in sciâ fìn danezòu da-o derlûio do 23 de seténbre do 1993 e dónca caciòu zu. Pi-â colaodaçión do pónte, fæta a-i 29 d'òtôbre do 1926, l'êa stæto dêuviòu 'n convòlio formòu da dôe locomotîve FS E.551 trainæ da 'na FS 835, pe 'n péizo totâle de 195 tonêi.

Méntre o ràmmo de ponénte o l'arivâva inta localitæ de Gavétte, dónde gh'êa o stabiliménto de l'AMGA pi-â produçión do gàzzo de çitæ a partî da-o carbón, o ràmmo de levànte o montâva ancón scìnn-a-e fàbriche de l’âsâ da Falck inta localitæ de Ca de Pìtta, dónde gh'êa i maxélli do comùn.

Tràfego

Pò-u remòrco di trêni mèrçe, de sòlito formæ da vagoìn de propiêtæ de Ferovîe do Stâto mìssi a dispoxiçión do Comùn, in prinçìpio l'AMGA a l'àiva træ locomotîve a vapô Breda indichæ co-ì nùmeri da 1 a 3. Ste chi, into 1956, són stæte rinpiasæ da de locomotîve Diesel, tra e quæ gh'êa 'na locomotîva Jung R 42 C, pægia a-e FS 245 da série 8001-8003 e indicâ co-o nùmero 2.

Galerîa d'inmàgine

• 
  Vìsta do gazométro e, in sciô sfóndo, de 'n tranvài da lìnia do Bezàgno da-o pónte G. Veronélli
• 
  A locomotîva AMGA n. 1 into 1957. In sciâ mancìnn-a se peu intravédde a gêxa de Sànta Fè in Sàn Frutôzo
• 
  Vìsta do pónte Veronélli
• 
  Panoràmma da lìnia into 1927, a l'incrôxo tra e dôe diramaçioìn
• 
  O locomotô Jung R 42 C n. 2 AMGA into 1957

Bibliografîa

• (IT) Il binario industriale di Val Bisagno, in Il Comune di Genova - Bollettino municipale, Ànno VI, n. 2, 28 frevâ 1926, pp. 380-382.
• (IT) Alessandro Sasso e Claudio Serra, Ferrovia delle Gavette, in Mondo Ferroviario, n. 154, Arvî 1999, p. 10.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce ferovîa de Gavétte

Colegaménti estèrni

• (IT) La "Ferrovia delle Gavette" (Binario Industriale della Val Bisagno), in sce gassicuro.it. URL consultòu o 26 zenâ 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 10 seténbre 2014).
• (IT) Inmàgine d'época da lìnia, in sce gassicuro.it. URL consultòu o 26 zenâ 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 10 seténbre 2014).
• (IT) La Valbisagno, treno cittadino, in sce valbisagno.altervista.org. URL consultòu o 26 zenâ 2023.