Gyps fulvus
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
Avoltöio (segondo o Paganini) ò Grifón (Gyps Fulvus - Linnaeus 1758 - in Italiàn Grifone), sotofamìggia Aegypiinae (Peters 1931), génere gyps, spêce G, Fulvus, o l'é un tra i ciù grendi e inponenti avoltöi eoropêi.
Descriçión
Longhessa 100-110 cìtti, avertûa alâre 280 cìtti peizo 12 chìlli, testa piâ e còllo nûo, én ricovérti da 'n sotî seu de ciumìn cùrto e rédeno de cô gianchinàstro ch'o ghe permétte de infiâ a testa inte carcasse sensa inciastrâse e ciumme, a-a base do còllo o l'à 'n colæn de longe ciumme mòrbide de cô giànco, ch' o pâ de lann-a, còrpo e copritrici de âe, de cô ch'o sfùma da l' anbròu a-o maròn, e remiganti són de cô néigro con sétte penne a l'estremitæ, dîte "die," o l'à o pêto de cô öcra con sfumatûe do cô rósso, a côa quadrâta a l'à dòzze timonêe de cô néigro, becco gròsso a lensin de co crema scûo, e sanpe covèrte de ciumme fin a l'articolaçión, én gròsse de cô grîxo ma no a granfio, ghe sérvan sôlo pe botezâ in gîo a e carogne, in pê o l'é èrto 120 cìtti.
Conportaménto
Spêce gregaia: se riunìscian pe pasâ e néutte in dormitöi comûni scitoæ in pòsti inacescìbili, nidìfican in colònie ciù ò mêno numerôze, anche a riçèrca do çìbbo a fàn insémme, velèzan âe avèrte pe lónghe distanse. Crêuvan 'n teritöio ciù vasto con l' aoménto d'atrovâ çìbbo, se tégnan d'éuggio, abàsta un ch'o l'avìste 'na carcassa e o l'inìçie a disceiza, segoîo da o ciù vixìn e a cadénn-a un aprêuvo a l'âtro, arìan tùtti, i primmi a alimentâse én i ciù afamæ che móstran 'na poxitûa agrescîva pe intimorî, quand'én sàçîi làscian a-i atri e coscì vìa, a-a fìn gh'aresta sôlo e òsse con menìssi de carne che 'n becco grosso o no peju pigiâ, ghe pénsa o Rûscascé a ripolî e òsse e l'avoltöio Barbûo a mangiâle. Distriboçión e Habitat o Grifón o l'é prezénte in Maròcco, Algerîa, Spàgna, Sardégna, Croàçia, inte l'entrotæra de l'Eoröpa Meridionâle, Grêcia, Turchîa fin a Îrak, Îran. In Itàlia o s'êa estìnto, levòu a Sardégnqa, dôve a ràssa do pòsto,scibèn che a-o lìmite a s'é sàrva da l'estinçión, o l'é stæto reinserîo inte l'Apenìn Centro-Meridionâle, in Calàbria, Baxilicâ, Abrùsso, in Sicìlia, in Piemónte, inti Parchi de l'Arco Alpìn, ma anche in Frànsa into Masiccio Centrâle, e in Svìsera into Masìccio do Giûra. L'habitat o l'é inte fasce climatiche câde e ténperæ, zöne rociôze inpérvie, arêe avèrte, colinn-e o in cian pascoli estéixi, praterie, con stréuppe de vacche,cavalli pâgoe, ò gròsci ongolæ savèrghi, çèrvi, daini, camùsci, stanbecchi. e no tùtti pàsan l'invèrno.
Riproduçión
O Grifón o l'arìa a-a matoritæ sesoâle dòppo i 5-6 ànni, tra Dixénbre-Zenâ se fórman e cóbie che réstan unîe pe fìn che cànpan, sàiva a dî 30 ànni ciù ò mêno, i nîi no goæi distànti un da l'àtro, in cavitæ rociôze, recanti, cenge protétte da-e rocce de d'âto, tra Frevâ-Màrzo,'na niâ a l'ànno, o depónn-e 'n êuvo incobòu 58 giórni, o polìn o résta into nîo 110-120 giórni, i prìmmi xêui a tréi meixi, quande o xêuo o l'é conpleto, o ségoe i genitoî in çèrchia de çìbbo. o résta con lô fìn a-a proscima stagión riprodutÏva.
Gh'è Dôe Sotospêce:
Gyps Fulvus Fulvus ( Hablizl - 1783 ) prezénte in Eoröpa Meridionâle, Nòrd Àfrica, Médio Òriente. Gyps Fulvus Fulvescens ( Hume - 1869 ) da l'Afghanistan a l' Ìndia.