Lϟdo

Da Wikipedia
ZE-P
Sta paggina chie a l'è scrita in zeneize
co' ina grafia tipo quella do Prian do 1745
Un lϟdo padoan do 1600 a 20 corde

Lœüdo (pr. /'løjdu/), ciu antigamente laudo[1] (da l'arrabo al-ʽūd, trad. lett. o legno, spagn. laúd, prov. laut), ò liôto, ò lûto (se se prefeisce dœuviâ un toscanismo ò un françexismo) - strumento a corde peçigæ d'antiga origgine orientâ, introduto into Medioevo in Spagna da-i Arrabi e de chì difuzo in tutta Œüropa, dond'o gódì de particolâ favô tra i sec. XV-XVIII.

Descriçion e stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Inta so forma ciu diffuza, quella renascimentâ, o lœüdo o prezenta 'na caratteristega cascia a forma de tratuga (difæti inti vegi libbri e-o ciamman testudo), serâ da una taoa armonnica, a-o centro da quæ gh'è o pertuzo ò bocca de ressonança dita rœuza, delongo riccamente travagiâ a sœu (saiv'a dî a tortaiœu) ò che donque trafoâ insce-o mæximo cian comme-o rozon de 'na catedrâ.

O mannego o l'è ciutosto largo e o prezenta un caratteristego angolo de ca. 90º a l'estremitæ into quæ l'è ciantao o cavigê.

O monta 11 corde disposte a sêi cói, i trei ciu basci à corde dogge intonæ a l'ottava (basso, bordon e tenô) i doi mezen à corde dogge intonæ a l'unizzono (mezanella e sottanella) e o cantin à corda sencia.

Trei chitaroin

L'acordatua che ne dà o Ioanambrosio, lœüdista veneçian, inta prefaçion a-o primmo libbro de Intabolatura de leuto do 1503, a l'è pe quarte co-a terça into mezo: sol, do, fa, la, re, sol.

I tasti no son fisci ma fæti de corde de belo che-o lœüdista mæximo o l'agroppa a-o mannego.

Nonostante a tecnica esecutiva do lœüdo a segge benben complessa, questo o gódì de larga popolaritæ segge comme strumento solista segge comme strumento d'acompagnamento da voxe.

Co-o sviluppo da tecnica do basso continno se construì de varietæ ciu grende che-o lœüdo normâ dite l'arçilœüdi: o lœüdo atiorbao, a tiorba e o chitaron, che, otr'a-e sollite corde, gh'aivan de corde de bordon ciu grave, disposte a-o de fœua do mannego e quindi in graddo de produe 'na notta sola.

Mentre in Itallia e in Spagna a fortuña do lœüdo a no l'andò goæi ciu in là do çinqueçento (quande into favô popolâ o fu descâsào da-a chitara), in França e in Germannia o strumento continuò a godî de 'n noteive successo inti sec. XVII e XVIII ascì.

"Lœüdo" o l'é ascì o nomme de 'n tipo de imbarcaçion da Ligurria, se prezumme pe via da sumegiança da forma da so cæña con quella da cascia armonnica do strumento muxicâ.

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. Giœumo da Bâvai, Lo libro de la misera humana condicione, p. 148.

Colegaménti esterni[modìfica | modìfica wikitèsto]

Contròllo de outoritæNDL (ENJA00569914