Revulüçiun munegasca
MC
|
Achësta pa̍gina e̍ scrita ün lenga munegasca |  |
A Revulüçiun munegasca è üna perioda d'a stòria de Mùnegu marquée per üna seria de cunfronti üntra u populu munegescu e u principu Albertu primu de 1910 a 1911 che menà a řa dispariçiun d'a munarchia assulüta e a řa prumülgaçiun d'a prima Cunstitüçiun de Mùnegu.
A Revulüçiun munegasca è stau un muvimentu de d'u 1910 a u 1911 ch'à cumençau cun a creaçiun d'u "cumitau munegascu".
E rasue[modìfica | modìfica wikitèsto]
En 1910 prun de munegaschi sun sença travayu e sun malcuntenti d'u principu Albertu Primu che vive a Paris, investisce a Paris e pa gaire a Munegu, e ch' interdije a i munegaschi de travaya a u casinò unde sun i lœghi de travayu ben pagai e numerusi.
A Munegu gh'è sun poche terre e en achelu tempu nisciüna üsina. I munegaschi sun sulament 1 482 e l'ensemu d'i abitanti sun 19.121. Un cumitau munegascu fa signà petiçiue e rachœye e demande d'a gente.
Dopu i cuntestatari esigiu üna cunstitüçiun e ün parlamentu, menaçandu de renversà a munarchìa.
Autre demande esigiu u sufragiu üniversale per u Cunsiyu cumünale e a supessiun d'u monopoli de Camille Blanc, meru de Beausoleil e de Roland Bonaparte sciü d'a suçietà d'i bagni de ma de Munegu. Tüti demandu ch' e finançe d'u statu füssu separae d'e finançe persunale d'u principu.
I evenimenti[modìfica | modìfica wikitèsto]
En marsu 1910 üna delegaçiun delivra a u palatu ün ultimatum a u principu.
Sença respunsa d'u seze de marsu, a üna reüniun püblica a u Teatru d'e varietà unde Suffren Reymond à parlau, oete-çentu persune remuntu u carrugiu di Gazometri e se rassemblu sciü ra piaça d'arme e ünt sciü ru cursu d'a Porta Nœva.
Un capu de gabinetu d'u principu reçeve üna delegaçiun e prumete che se farà qarcosa de decisivu sença preçisà. Carchi giurni dopu Albertu primu da urdenançe sciü d'a libertà de premsa fint 'i giunali d'upusiçiun cun a libertà de reüniun e r'eleçiun a u consiyu cumünale a u süfragi üniversale. I manifestanti reclamu tamben ciü d'independença a respetu d'a França.
Achestu ürtimu puntu scaufa a fula che prende d'assaltu u palatu dopu üna giunà de luta cun i carabiniè. Un principu se refügia en França. Ün guvernu pruvisori se forma e u principu, cunseyau da u fiyu Lui, tenta de sauvà a so' sitüaçiun autrejandu üna custitüçiun anunçà da u principu Lui â fin de zanè.
D'u quintu de favrè 1911 se pruclama a custitüçiun che crea u Conseyu Naçiunale ma u principu garda a ciü grande parte d'i so' puteri. En 1922 more u principu Albertu e u so' fiyu Lui devegne u principu Luì segundu.