Annô lüxe

Questa pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
Da Wikipedia
ZE
Questa pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

L'annô lüxe (al) o l'è unn'unitæ de mezüa da lunghessa, definia cômme a distansa percôrsa dä radiasiôn elettromagnetica, e dônca anche dä lüxe, in t'ô vöô in te l'intervallo de un anno sciderale.

L'annô lüxe o l'è comunemente dövioô in astronomia pe esprimme e distanse da a Tæra a i oggetti celesti föa dô Scistema Sôlare, o e distanse fra i mæximi oggetti, cioè pe distanse in sce scala galattica. Un'atra unitæ dô stessô ôrdine de grandessa spesso döviä dai astronomi a l'è ô parsec, che ô corrisponde a circa 3,26 anni lüxe.

A definisiôn de annô lüxe dæta dall'Uniôn Astronomica Internasiônale a l'è: "A distansa che un fotôn ô percôrre in t'ô spaziô vöô in assensa de campô gravitaçiônale o de campô magneticô in te un annô giulianô"[1]. L'annô giuliano ô l'ha unna durata de 365,25 giôrni, mediamente de 86 400 segôndi ognidün (ä giôrnä de ancö, viamenti, de quarche milleximô de segôndô ciù lunghi), pari in totale a 31 557 600 segôndi[2]. Sciccôme a velôcitæ da lüxe in tô vöô (c) a l'è pægia a 299 792,458 chilometri aô segôndô (km/s)[3], un annô lüxe ô corrispônde a 9 461 biliôin de chilometri:

cômme a dï circa 9 461 miliardi de chilometri o circa 63 241 votte a distanza fra a Tæra e ô (nota comme unitæ astronomica). L'annô lüxe ô l'è quindi unna distansa enôrme in sce scala umana.

Atre unitæ de mezüa de lunghessa accomunæ con l'annô lüxe sôn ô menütô lüxe, ô segôndô lüxe, e côscì via; se ottegnen cônsciderandô a distansa percôrsa dä lüxe in te unna çerta unitæ de tempô.

Tempô impiegoô dä lüxe a attraversä a distansa dä Terra ä Lünna

Aô contraiô, va cônscideroô che l'annô lüxe ô no l'è un'unitæ de mezüa dô tempô (né tantô menô da "quantitæ" de lüxe), pe quantô segge côrrettô dï che l'osservaçiôn diretta de un corpô celeste distante un çertô nümerô de anni lüxe ô ne môstra quellô corpô celeste comme ô l'ea ô stessô nümerô de anni fa e no in tô mômentô da sö osservasiön.

Esempi[modìfica | modìfica wikitèsto]

Galassia de Andromeda (M31).
  • A lüxe a l'impiega circa 1,28 segôndi pe compï a distansa che a separa a Tæra dä Lünna.
  • In te unna scä de grandessa in ta quale a Tæra a l'avesse un diametrô de 1 cm, un annô lüxe o corrispôndieiva a unna distansa de 7 423,80 chilometri.
  • A lüxe a l'impiega circa 8,33 menüti (8 min 19,8 s) per viaggiä daô ä Tæra.
  • Un'ôa lüxe a corrispônde a circa 1,08 miliardi de chilometri (circa a distansa tra ô Sô e Satürnô).
  • Plutôn o l'è a circa 39 Unitæ Astronomiche dä Tæra, che côrrispônden a circa 5,24 ôe lüxe dä Tæra.
  • A stella ciü vixinna ä Tæra (föa che ô Sô), Proxima Centauri, a dista 4,23 anni lüxe dä Tæra, che sôn circa 40.020,030 miliardi di km.
  • Ô discô da nostra galassia, a Via Lattea, ô l'ha un diametrô de circa 100 000 anni lüxe.
  • A galassia ciü vixinna, fra quelle de grandi dimensciôin[4], a galassia de Andromeda, a se tröva a unna distansa de 2 miliôin de anni lüxe circa.
  • Ô quasar ciü vixin ä Tæra (sigloô 3C 273) ô se tröva a circa 3 miliardi de anni lüxe.
  • Ä velocitæ attuale de circa 61.000 km/h a sônda Voyager I lanciä in tô 1977, a percôrriä a distansa de 1 annô lüxe in circa 17.700 anni.
  • Se calcôla che ô Big Bang ô segge avvegnüô 13 820 000 000 de anni fa circa, e de cônseguensa l'Universo osservabile o l'ha un raggiô de 13 820 000 000 anni lüxe circa[5].
  • Un annô lüxe o côrrispônde precisamente a 9.460.730.472.580.800 metri.

Notte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. (EN) Measuring the Universe - The IAU and astronomical units, in sce iau.org. URL consultòu o 14 arvî 2023.
  2. (EN) IAU Recommendations concerning Units, in sce iau.org. URL consultòu o 14 arvî 2023.
  3. (EN) Astronomical Constants (PDF), in sce asa.usno.navy.mil. URL consultòu o 14 arvî 2023.
  4. Sensa contä a mæxima Via Lattea, ugualmente de dimensciôin paragônabili a Andromeda.
  5. L'interpretaçiôn ciü accreditä pe evidense osservative a prôpoxitô de çerti ammassi de galassie, tuttavia, a mostra valôi de distanse ciü grandi, superiôri a anni lüxe.