Ciàssa du Semina(r)iu (Arbenga)
AR
|
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese sitadìn |
-Faci%C3%A2_04.jpg)
A Ciàssa du Semina(r)iu (Piazza Girolamo Rossi in italiàn, Piazza al Seminario intu passàu[1]) a l'è ina ciàssa ch'a se tröva in Arbenga Veggia, intu quartê de San Giuànni.
Sto(r)ia
[modìfica | modìfica wikitèsto]A ciàssa a se tröva intu quartê de San Giuànni, au fundu de Vìa Maineri, e dunca in sciu percursu de l'antìgu decümàn mascimu de l'Albingaunum rumâna, che pe(r)ò u l'è stètu interumpìu ciü a punènte cu'e recustrusiùi de l'Etè de Mezzu, segnu du vegnì mênu de l'impurtansa de sta vìa e du trafegu ch'u a traversâva[2]. Chì u gh'é(r)a pöi in pussu, mensunàu du Quattrusèntu cumme pussu de San Lu(r)ènsu, ch'u l'axeva piàu u numme daa gêxa faciâ in scia ciàssa, dau sò fiàncu de punènte. Da vixìn aa gêxa e, de prubabile, propiu in sce stu ciasâ, du 1414 a gh'è a mensiùn du forum ubi venditur oleum, u mercàu de l'ö(r)iu, dund'e gh'é(r)an e mezü(r)e ufisiâli de capacitè fète de marme(r)u e che fòscia e sun propiu quelle cunservè au dì d'ancöi intu Müseu Sivicu[3].
A gêxa de San Lu(r)ènsu a l'è stèta pe(r)ò suprèssa du 1586[4] e, tèmpu de quarche ànnu, a l'è stèta adatâ a sêde du semina(r)iu da diocexi, ch'u l'è restàu chì dau 1622 au 1929[5]. De dòppu, u cumplèssu u l'è vegnüu a sêde de scö(r)e "Faà di Bruno" de muneghe du Sufragiu, tantu che, insemme au tuponimu de "Dau Semina(r)iu Veggiu", intu parlâ pupulare u gh'è restàu aa ciàssa u numme de "Dau Sufragiu" o "Dau Famulatu"[6]. U numme ufisiâle u ne vegne pe' cuntra da l'intitulasiùn au Girolamo Rossi, stò(r)icu nasciüu a Vintimìa ch'u l'ha pübricàu du 1870 ina stò(r)ia d'Arbenga e da sò diocexi[7].
Descrisiùn
[modìfica | modìfica wikitèsto]A Ciàssa du Semina(r)iu a se tröva inta parte ciü a punènte d'Arbenga Veggia, cumpresa intu quartê de San Giuànni, sciübitu a setentriùn de l'asse de l'antìgu decümàn mascimu. Stu lì, pe(r)ò, u nu và ciü avanti fìna a sgarbà d'inte mü(r)àje, cu'a sciurtìa prinsipâle a menà d'in Arbenga Veggia vèrsu punènte che inte l'Etè de Mezzu a s'è defèti mesciâ ciü a setentriùn, in curispundènsa da Pòrte de Turlâ. Au dì d'ancöi a ciàssa a g'ha ina ciànta retangulâre, slargâ rispèttu ae sò dimesciùi u(r)igina(r)ie, pe' in'estensciùn de 418 mêtri quaddri in tüttu[8].
Cruxe(r)e
[modìfica | modìfica wikitèsto]-
Vìa Maineri mi(r)â d'inta Ciàssa
- U Caruggiu au Semina(r)iu, in cürtu carugettu ch'u parte d'inta Vìa de Turlâ e ch'u pìa u numme da Semina(r)iu situàu inte sta ciàssa[9].
- U Caruggiu du Fen u ne vegne d'inta Vìa de Turlâ cumme quellu au Semina(r)iu; au dì d'ancöi u l'è stètu intitulàu aa Ma(r)iö(r)a Asche(r)u, benefatùa che du Sinquesèntu a l'axeva lasciàu i sò avèi ae fantìne de l'urdine di Artefici[10].
- Vìa Baccio Emanuele Maineri, dedicâ au scritû tui(r)anìn, insemme a Vìa Ricci a furma a cruxe(r)a di Quàttru Canti, marcâ fina daa presènsa da lugetta ch'a ne pìa u numme. A rapresènta l'ürtimu trètu du decümàn màscimu versu munte, druvènduse a partì daa Cà di Lengueja Do(r)ia pe' cuntinuà fina inte Vìa de Medaje d'Ò(r)u[11].
- Vìa Giuseppe Cottalasso, dedicâ a l'aucattu e scritû arbenganese, autû de ün di libbri ciü impurtanti in scia sto(r)ia d'Arbenga, a l'è u caruggiu ch'u zunta Ciàssa de Semina(r)iu cu'a Ciàssa de San Dumenegu, ciü a meridiùn, sgarbandu pe'a precixùn in curispundènsa da Vìa aa Sènta[12].
Architetü(r)e
[modìfica | modìfica wikitèsto]| Figü(r)a | n° | Numme | Descrisiùn |
|---|---|---|---|
| 2-3[n. 1] | Cà du Trexèntu | Cà ch'a fa parte du cumplèssu de custrusiùi fabrichè inti seculi XII-XIII, svilüpàu fra sta ciàssa e quella de San Dumenegu. Intu detaju, sta cà a cunsèrva inta sò faciâ prinsipâle, vurtâ in sce Ciàssa de Semina(r)iu, dui cièi dund'e se dröven bifure e trifure, ch'e ne fan a cà du Trexèntu meju cunservâ d'Arbenga Veggia. A custrusiùn, au mumèntu interessâ da di travài pe'u sò restauru, a l'è vinculâ daa Suvrintendènsa dau 1935[1]. | |
-Faci%C3%A2_01.jpg)
|
4 | Semina(r)iu Veggiu | U Semina(r)iu Veggiu u l'è in gran cumplèssu de custrusiùi ch'u se svilüppa in sciu fiàncu de punènte da ciàssa, ti(r)àu sciü au pòstu de l'antìga gêxa de San Lu(r)ènsu, ch'a gh'è stèta inglubâ. A fundasiùn du semina(r)iu a remunta au 1568, quand'u l'é(r)a ancù intu ciòstru da catedrâle, pe' mesciâse chì du 1622, cun di truvài inandièi dau vescu Carlu Siga(r)a e purtèi avanti dau Luca Fieschi[13]. Fra u 1927 e u 1929 u l'è stètu pe(r)ò fabricàu u növu semina(r)iu aa Ma(r)ìna[14], mèntre a veggia sêde a l'è vegnüa a scö(r)a de l'Istitüu Faà di Bruno de muneghe Minime du Suffragiu, aa fìn serâ e rangiâ a cà de privèi inti ànni '90[15]. |
|
8-9-10[n. 2] | Cà e tûre di Lengueja Do(r)ia | Impunènte tûre ti(r)â sciü du seculu XIII ch'a se pusisiùna tòstu aa metè du percursu da vìa, a l'artessa di Quàttru Canti, aa che sun de dòppu stèti zunti de dòssu dui tòcchi, ün ch'u dà in sciu caruggiu, l'âtru gi(r)àu versu Vìa Maineri. Mensunâ inti ducumènti stò(r)ichi numma cumme "di Lengueja" scicumme ch'i sun stèti vélli i primmi prupietàri, dapöi lighèi pe' vìa de 'n matrimòniu ai Do(r)ia, ma sulu che dau Seisèntu[16]. A strutü(r)a a se mustra cu'in basamèntu de prìa negra surmuntàu dau restu du còrpu de l'edifissiu, tüttu de maùi a vìsta. U moddu intu che a se mustra au dì d'ancöi u l'è u frütu di restàuri du 1936-1938, ch'i l'han purtàu turna aa lüxe e avertü(r)e ch'e gh'é(r)an in u(r)igine. Ciü intu specificu se pònen bèn vegghe intu pruspettu prinsipâle de bifure de güstu rumanicu, asemme a de trìfure, de ste chì üna a l'è quella au segundu cian, versu a cruxe(r)a cun Vìa Ricci, duvèrta du seculu XIV sfundandu u prufì de 'n'avertü(r)a ch'a gh'é(r)a de primma[17]. |
Nòtte
[modìfica | modìfica wikitèsto]- Nòtte au tèstu
- ↑ A faciâ a da in sce Vìa Cottalasso
- ↑ L'entrâ prinsipâle du cumplèssu a da in sce Vìa de Medaje d'Ò(r)u e a pòrta u sivicu n°40
- Nòtte bibliugrafiche
- ↑ 1,0 1,1 (IT) Casa Trecentesca - Decrêtu de vinculu (PDF), in sce srvcarto.regione.liguria.it, 2 utùbre 1935. URL consultòu o 5 dexénbre 2024.
- ↑ Costa Restagno, 1979, Il centro cittadino e gli insediamenti religiosi, p. 32
- ↑ Costa Restagno, 1979, I mercati e le attività commerciali e artigiane, p. 123
- ↑ Costa Restagno, 1979, Il centro cittadino e gli insediamenti religiosi, pp. 46-47
- ↑ Costa Restagno, 1993, Il paesaggio urbano e le arti, pp. 160, 164
- ↑ Gastaldi, 1996, p. 74
- ↑ AA.VV., 2001, p. 53
- ↑ AA.VV., 2001, pp. 52-53
- ↑ AA.VV., 2001, p. 59
- ↑ AA.VV., 2001, p. 28
- ↑ AA.VV., 2001, p. 42
- ↑ AA.VV., 2001, p. 35
- ↑ Costa Restagno, 1993, Breve storia della collettività, p. 77
- ↑ Costa Restagno, 1993, Il paesaggio urbano e le arti, p. 164
- ↑ Bertonasco Rubatti, 2010, pp. 50-51
- ↑ Bertonasco Rubatti, 2010, pp. 52-55
- ↑ Lamboglia, 1992, La torre e casa Lengueglia D'Oria e la Via Medaglie d'Oro, p. 128
Bibliugrafìa
[modìfica | modìfica wikitèsto]- (IT) Josepha Costa Restagno, Albenga: topografia medioevale, immagini della città, in Collana storico-archeologica della Liguria occidentale, Vul. XXI, Milàn, Istituto Internazionale di Studi Liguri, 1979.
- (IT) Josepha Costa Restagno, Albenga, Le città della Liguria, Vul. 4, Zena, Sagep, 1993, ISBN 88-7058-479-8.
- (LIJ, IT) Angelo Gastaldi, U Strada"iu, in De tüttu in po', Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 1996.
- (IT) Giosetta Bertonasco Rubatti, Le Torri di Albenga, Memoïa Arbenga, Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 2010.
- (IT) AA.VV., Stradario essenziale del centro storico della Città di Albenga, Arbenga, Edizioni dell'Unitre Ingauna, 2001.
Âtri prugètti
[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Ciàssa du Semina(r)iu
Ligammi de fö(r)a
[modìfica | modìfica wikitèsto]- (IT) AA. VV., Girolamo Rossi, piazza, in sce Albenga: Immagini e Ricordi.