Aiga a-e còrde

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

Aiga a-e còrde a l'é 'na frâze ch'a l'é stæta sbragiâ da-o capitàgno Benéito Bresca tanto ch'o l'êa aprêuo a tiâ sciù l'òbelìsco ch'òua o s'atreuva into mæzo da ciassa de San Pê a Rómma.

Stöia

Into 1586 o Pàppa Sisto V o voéiva fâ ciù bèlla a ciassa de San Pê e o l'àiva decîzo de métighe into mêzo l'òbelìsco ch'o se trovâva derê a-a Baxìlica òmònima. Questo òbelìsco o l'êa stæto portòu a Rómma da Eliòpoli, in Egitto, pe voéi de l'inperatô Calìgola e, inti tenpi de Pàppa Sisto, o l'êa scitoòu a 'n'estremitæ do cìrco de Nerón. O travàggio o l'êa stæto afidòu a l'architétto ticinéize Doménego Fontana, o quæ, dæta a grande dificoltæ de l'òpia, o l'àiva dovûo giaminâ asæ pe progetâ a strutûa di pontézzi, àrgani e tàgge ch'a fîse bónn-a de tiâ sciù l'òbelìsco. Pe mesciâ sta strutûa chi l'êa stæto ingagiòu 800 òmmi e 140 cavàlli. In mòddo che i órdini fîsan sentîi da tùtti, gh'êa l'òbligo de fâ scilénçio. Se quarchedun, levòu i architétti, o l'avesse dîto quarcösa, o saiéiva stæto condanòu a mòrte, tanto che li da-arénte l'êa za pronto o böia co-a forca. Quande l'òbelìsco o vegnîva îsòu, a friçión de tàgge a l'àiva ascâdòu tròppo e còrde de càneva ch'êan li li pe pigiâ fêugo faxendo càzze a tæra o preçiôzo monuménto. Un di òmmi aprêuo a travagiâ, o capitàgno sanremàsco Benéito Bresca, mainâ aspèrto, o l'àiva capîo tùtto e, faxéndose coràggio, o l'à sbragiòu in ligure ponentìn "Daghe l'àiga a-e còrde!". L'architétto Fontana pe fortùnn-a o l'à capîo cös'o voéiva dî e o l'à dæto sùbito l'ordine de tiâghe adòsso de l'ægoa.

L'idea do Bresca a l'à fonçionòu e o travàggio o l'é stæto portòu a-a fin sensa di atri problêmi. O Bresca o l'é stæto sùbito arestòu cómme voéiva a lézze, ma o Sisto, a-o posto de mandâlo a mòrte, o l'à vosciûo premiâ o seu sæximo dandoghe 'na bèlla pensción e o permìsso de îsâ a bandêa do Stâto Pontìfiçio in sciô sò bastiménto. Pe de ciù o Bresca o l'à domandòu e òtegnûo a poscibilitæ de fornî a-a Gêxa de San Pê e parme pe-a setemànn-a santa, tradiçion ch'a l'é vîva a Sanrémmo ancon ancheu.

Ûzo

Inta lengoa italiann-a l'espresción "acqua alla funi" a l'é dêuviâ pe ezaltâ l'inportànsa do coràggio anche quande gh'é a poscibilitæ de consegoénse personâli, ò dónca, co-ìn âtro scignificòu, cómme sbràggio d'alarme quande a scitoaçión a l'é aprêuvo a deruâ.

Coioxitæ

Inta lengoa zenéize, "aiga" a l'é a versción antîga do modèrno "ægoa". Into zenéize da çitæ, infæti, o ditongo "ai" o s'é evolûo pròpio in /ɛ:/ (scrîto "æ"). A pòula "fræ" ascì, prezénpio, a l'êa dîta antigamente "frài". Scibén ch'a Zêna no a se sente ciù, gh'é ancón di pòsti in Ligùria donde sta prononçia chi a l'exìste, sorviatùtto inta rivêa de ponénte e inte l'entrotæra.

Bibliografîa

• (IT) Domenico Fontana, Della Trasportatione dell'Obelisco Vaticano et delle Fabriche di Nostro Signore Papa Sisto V, Romma, appresso Domenico Basa, 1590.