Batiste(r)u d'Arbenga

AR	Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese sitadìn

L'esternu du batiste(r)u paleucristiàn d'Arbenga

U batiste(r)u d'Arbenga u l'è in scitu de cültu catôlicu, ch'u se tröva intu cö d'Arbenga Veggia, in sciu caruggiu dedicàu a Ninu Lamboglia, da vixìn aa Ciasetta di Leùi. A strutü(r)a a l'è culucâ fra u Palàssiu Veggiu du Cumün e a Catedrâle de San Michê Arcànge(r)u.

Sto(r)ia

L'esternu du batiste(r)u, detaju da pursiùn de d'âtu da strutü(r)a

L'edifissiu u fa parte de testimunianse de l'epuca stò(r)ica tardu rumâna-âtu medievâle da sitè de Arbenga e du sò vastu terito(r)iu d'in gi(r)u e u va a indicà u strêtu ligamme ch'u gh'é(r)a inte quell'epuca cu'u dücàu de Milan.

Pe ste mutivasiùi chi u batiste(r)u u l'è cunscide(r)àu ün di munümènti paleucristièi ciü impurtanti e cunusciüi de l'Italia setentriunâle.

Segundu sèrte funte a sò custrusiùn a l'è avegnüa inti ànni de 'n rinuvamèntu architetônicu e ürbanisticu vusciüu dau generâle Custansu III ai tèmpi de l'Impe(r)u Rumàn, ma l'ipotexi au mumèntu ciü segü(r)a a vegghe a dèta d'edificasiùn fra a segunda metè du seculu V e a primma metè du seculu VI. E funte, defèti, e ponen rife(r)ìse ascì a 'n batiste(r)u ancù ciü antigu, che se n'è descuvèrtu e fundamènta aa fin du Növesèntu, lungu a spunda de drìta da Sènta.

Se pò asedde au batiste(r)u atraversu ina scâ(r)a, pusisiunâ in sciu fiancu versu a catedrâle, ch'a permette de chinà a quellu ch'u l'é(r)a u livellu da sitè intu V seculu. A partì dau 2000, ànnu de custrusiùn da sca(r)inâ, u batiste(r)u u l'è turnàu a uspità de selebrasiùi religiuse.

Descrisiùn

A strutü(r)a a se presenta da l'esternu cu'ina ciànta decagunâle inta parte ciü bàssa, pe' pöi vegnì de 'na ciànta utagunàle inta parte de surva, cun di archi òrbi e barcùi sentinèi. A parte de sutta in realtè a presenta sti dui latti in ciü pe' adatà meju l'edifissiu aa viabilitè ürbâna.

L'internu u l'è custituìu defèti da öttu latti cu'a presènsa de nicci squadrèi, sfundèi e a mèzzu serciu. Ste ürtime chi se faccian au de fö(r)a cun barcùi in prìa arena(r)ia "sgarbèi". Dandu amèntu ai stüddi cumpiüi inti sti barcùi u pâ che in u(r)igine i se presentassen ciü alunghèi e che sulu inte l'VIII seculu l'é(r)an stète issèi e serèi da de transenne in arena(r)ia con decurasiùn tipiche de l'arte lungubarda.

I archi i sun sustegnüi da pülvìn "paralelepipedi" ch'i funsiunan cumme mensule che au de sutta se ghe svilüppan culonne in prìa còrsa e capitèlli de stîle curinsiu, cun'ina funsiùn numma de deco(r)u e nu purtante.

Incixùn cu'a strutü(r)a u(r)igina(r)ia da cupula

Sezze i sun i archetti ch'i surezzen l'utagunâle tambü(r)u de surva, curispundènti ai suttastanti nicci e sustegnüi da lesene. A cuvertü(r)a de legnu da cupula u l'è u frütu da rivixitasiùn che l'axeva cumpiüu l'architettu Arfrêdu d'Andrâde du Növesèntu. Stu chi l'ha purtàu aa demulisiùn de l'u(r)igina(r)ia cupula de cuvertü(r)a, credèndu ch'a fusse in òpe(r)a rinascimentâle e dunca nu adàtta au stattu antìgu du batiste(r)u. Stüddi ciü aprufundìi i l'ha stabilìu che invêce a cupula cacciâ zü a l'é(r)a du periudu tardu rumàn, dund'u s'é(r)a duve(r)â a tecnica da scistemasiùn de ànfu(r)e inglubèi inta votta.

Internu

Incixùn du Raffaele Cattaneo ch'a rafigü(r)a üna de due tumbe

L'internu du batiste(r)u u cunserva presiusi elemènti, cumme due tumbe culuchèi a l'ingressu, pü(r)e se quella aa drìta a l'è ina riprudusiun; sta chi a se pò datà aturnu au 750 e a l'è caraterizâ da decurasiùi tipiche de l'arte lungubàrda e a l'u(r)iginâle a se cunserva asemme a âtre lastre de quell'epuca au museu diucesàn.

Au sentru da sala a l'è presènte l'u(r)igina(r)ia vasca utagunâle, duve(r)â pe'u rîtu du battezu, mentre inte dui nicci scituèi ai latti sun cunservèi a funte bateximàle in marme(r)u du Sinquesèntu e in'âtra d'epuca medievâle, dund'u se pò ancù vegghe in afrescu rafigü(r)ante u battezu de Gesù. Âtri afreschi se ponen rintracià ascì in sce mü(r)aje, pe' sèrti tràtti.

De frunte a l'ingressu in nicciu u presenta in musaicu datàbile au VI seculu de grande interesse artisticu e ben cunservàu.

U nicciu internu cu'u musaicu

U batezàu u l'é(r)a tegnüu a ciumbâse inta vasca cu'u sguardu vûtàu versu st'avertü(r)a lì; inta decurasiùn se tröva 'na se(r)ie de scimbuli teulogichi. U musaicu l'è duminàu au sentru dau munugramma de Gesù seràu inte trei serci de dife(r)ènti dimensciùi, scimbulu da Santiscima Trinitè, ch'i i reportan e léte(r)e greghe àlfa e ômega, che indican u Segnû cumme l'inissiu e a fin de tüttu.

A ripetisiùn de létere serciu pe' serciu indica che tütte trei e persune da Trinitè rapresentan u Segnû au mèximu moddu. U munugramma de Crìstu u l'è sircundàu da duzze cu(r)umbe dirette versu in'âtra furma riunda cun au sentru ina cruxe russa picina, antichiscimu scimbulu du mundu.

A rapresentasiùn a vö ricurdà i duzze apostoli invièi da Cristu a predicà intu mundu e a battezâ intu numme du Pà(r)e, du Fìu e du Spì(r)itu Santu. Da vegghe che a pa(r)òlla cu(r)umba, a g'ha in gregu u valû nüme(r)icu de 801, u stessu de due léte(r)e mensciunèi de d'âtu. Stu fètu chi u remarca ancù che i apostuli l'axevan risevüu u dònu du Spìitu Sàntu, ch'u l'è Diu.

Inta lünetta au fundu se trövan dui agnélli ch'i se vixinan aa cruxe mentre sun a scö in sc'in pràu, ch'u rapresenta u Paradìsu.

Sti lì i l'indican de prubabile i Ebrei, populu da veggia aleànsa, e i Cristièi, populu da növa aleànsa, ch'i se gi(r)an versu a cruxe; st'ürtima a l'è strümèntu de vito(r)ia e de glo(r)ia. In sciu fruntùn l'è pöi ripurtâ a dêdica e i nummi de sèrti santi che e reliquie e l'é(r)an cun tütta prubabilitè cunservèi intu pavimèntu.

U sfundu du musaicu presenta in sê stelàu, cun stèlle a öttu punte, sircundàu da 'na curnixe de sciu(r)e con öttu petali. U nüme(r)u öttu u l'è ricurènte, perché u rapresenta l'utàvu dì: a dumenega, quande Cristu u l'ha vintu a morte cu'a resuresiun.

Âtri prugetti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce batiste(r)u d'Arbenga