Ciàssa de l'Uspeâ (Arbenga)
AR
|
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese sitadìn |
_06.jpg)
A Ciàssa de l'Uspeâ (Piazza Domenico Trincheri in italiàn) a l'è ina ciàssa ch'a se tröva in Arbenga Veggia e a fa parte du quartê de Sant'Eulàlia.
Sto(r)ia
[modìfica | modìfica wikitèsto]
A Ciàssa a l'è rafigü(r)â ciü votte inte mappe e inti disegni tecnichi a partì dau Settesèntu, cumme quelle du Maté Vinzoni, fète pe'a Repübbrica de Zena fra u 1722 e u 1751[1], antigamènte a l'é(r)a cunusciüa cumme Piazza del Monastero, vista a presènsa du munastê de San Calòcciu, cumme u se vegghe intu Tipo ò sia Mappa del Monastero di san Callocero et Casa de Chrispinani, o sia, Ospedale, e case più vicine ad esso Monastero du 1756.[2]
A particularitè de stu ducumèntu a l'è quella d'avê in quaddru de insemme de cumm'e l'é(r)an e vàrie architetü(r)e ch'i se faciâvan inte quellu tèmpu in scia ciasetta.[2] A strutü(r)a du munastê, ch'a remunta a 'n periudu ch'u va daa fin du seculu XVI ai cumensi du seculu XVII, a ven defèti mustrâ tantu in ciànta cumme in faciâ, prìmma che a ciü parte di edifissi vèrsu mâ a vegnisse inglubâ inte l'uspeâ de Santa Ma(r)ìa da Mise(r)icòrdia, au de sutta de 'n spessu intonacu.[1]
Du Seisèntu u sa(r)ea l'èrcu au de surva de Vìa Rumma, periudu inte che a növa a(r)a du munastê a l'é(r)a stèta tacâ a quella ch'a gh'é(r)a zà, du Sinquesèntu. Âtri travài au cumplèssu i sun stèti fèti de l'Öttusèntu, du restu sènsa tucà u prufì da ciàssa. Avanti ch'a vegnìsse rangiâ du 2017, a pavimentasiùn in risöi, u(r)igina(r)ia du Sei-Settesèntu[3], a l'é(r)a stèta cuvèrta cun l'asfartu, pe' permette u tranxitu ai veiculi.
Descrisiùn
[modìfica | modìfica wikitèsto]-
A Tûre da Paciotta da l'imbuccu da ciàssa -
Vìa Palestru, d'inta Paciotta -
A ciasetta mi(r)andu da l'uspeâ versu munte -
L'uspeâ veggiu cumm'u se presènta ancöi -
U purtâ de l'uspeâ -
A pòrte du spesià
_02.jpg)
.jpg)
_08.jpg)
_04.jpg)
ic%C3%B2rdia_(Arbenga_Veggia)-Purt%C3%A2.jpg)
ic%C3%B2rdia_(Arbenga_Veggia)-U_spesi%C3%A0.jpg)
A Ciàssa a se tröva intu quartê de Sant'Eulàlia, inta parte ciü a meridiun d'Arbenga Veggia, versu levante; a l'è serâ fra Vìa Rumma a meridiùn e Vìa Palestru a setentriùn, mèntre au de fiancu u se ghe fàccia u derê de l'uspeâ veggiu cun quellu che ina votta u l'é(r)a l'ingressu prinsipâle du cumplèssu, ch'u se ghe pö ancù vegghe u purtâ, fiancàu da due spesse culònne de marma(r)u. A cröve inte tüttu ina süperficie de 565 mêtri quàddri[4]. Dòppu i ürtimi travài, fèti du 2017 a presènta ‘na pavimentasiùn de risöi e a l'è serâ au traffegu[5].
Cruxe(r)e
[modìfica | modìfica wikitèsto]-M%C3%A0ppa.svg)
- Vìa Palestru - U Caruggiu de Verdü(r)e(r)e, u pòrta u mèximu stranumme che Vìa Oddu[6], a stradda de dund'a cumensa, vistu che inta parte ciü âta e l'é(r)an presenti de büteghe da verdü(r)a, inta tupunumastica ufisiâle a pìa u numme daa bataja de Palestru, cumbatüa dü(r)ante a Segunda guèra d'Indipendènsa. Lungu 97 mêtri, u finìsce inta Ciàssa de l'Uspeâ[7] a l'artessa da Tûre da Paciòtta.
- U Caruggiu du Lottu (Via Caresomo in italiàn), u cunette Largu Do(r)ia cun Vìa Palestru, finèndu au fiàncu da tûre, a l'imbuccu da Ciàssa, u l'è ün di caruggi ciü picìn d'Arbenga Veggia, lungu numma che 17 mêtri, u pìa u numme da Giovanni Caresomo, assidiacunu da Catedrâle intu Seisèntu[8].
- Vìa Rumma, u segundu decümàn pe' impurtansa, u l'è u caruggiu dund'u se ghe fàccia Palàssiu Oddu, sêde du sto(r)icu culêgiu, tantu che pe' stu mutivu chi u l'è stètu stranumàu U Caruggiu dau culêgiu, u l'è lungu 230 mêtri in tüttu[9] e u travèrsa a ciàssa inta sò parte meridiunâle, pôcu primma da fìn, au de sutta de ün di dui pòrteghi.
- A Ciàssa di Giardinetti, au de là di pòrteghi de l'Uspeâ, vistu che a ciàssa a ghe finìsce giüstu in curispundènsa.
Architetü(r)e
[modìfica | modìfica wikitèsto]| Figü(r)a | n° | Numme | Descrisiùn |
|---|---|---|---|
|
s.n.c.[n. 1] | Tûre da Paciotta | A Tûre da Paciotta, dìta ascì da Ciò dau stranumme d'ina rexidènte stò(r)ica, a se tröva in sciu cantu fra a Ciàssa de l'Uspeâ e Vìa Palèstru, in fàccia a dund'u finisce u Caruggiu du Lottu. Scibèn ch'a secce rafigü(r)â inte viste antìghe da sitè, nu s'è sciurtìu a identificala cun nisciüna de tûre de famìa mensunè inti àtti d'alantu(r)a. A strutü(r)a, da cà-tûre, a g'ha ina cianta a trapessiu, cu'a base daa tecnica ciütòstu antìga, du seculu XII, mèntre u rèstu u duve(r)ea remuntà a ina ricustrusiùn du Trexèntu[10]. |
|
10 | Veggiu uspeâ de Santa Maria da Mise(r)icòrdia | L'uspeâ veggiu de Santa Ma(r)ia da Mise(r)icòrdia u l'è stètu fundàu ai 28 de marsu du 1558, cun l'uniùn de trê istitusiùi ciü antìghe, pe' pià u numme daa cungrega ch'a u gestìva. U sò cumplèssu architetònicu u s'è desvilüpàu cu'u tèmpu da l'agregasiùn de pa(r)egge custrusiùi prexistènti, au dì d'ancöi de diffisile letü(r)a, cumme a gêxa e munastê de San Calòcciu e l'uspeâ di Santi Crespìn e Crespiniàn, tacàu a stu lì du 1820. Du 1957-58 a l'è stèta inaugü(r)â in'â(r)a mudèrna, ciü a punènte, scibèn che aa fìn, du 2008, l'uspeâ u s'è mesciàu int'ina növa strutü(r)a ae Sgûre[1]. |
_01.jpg)
|
s.n.c[n. 2] | Pòrte da Gabèlla | A Pòrte da Gabèlla a l'é(r)a üna de porte segunda(r)ie ch'e traversavan e mü(r)aje da sitè, intu sò fiancu vèrsu a Ma(r)ìna, avèrta e tapâ ciü votte inta sò sto(r)ia. L'è prubabile ch'a l'agge piàu u numme da ina pustasiùn du dassiu ch'a gh'é(r)a da vixìn e, scicumme ch'a duvéva truvâse dunde a mudèrna Vìa Rumma a finìva cuntru ae mü(r)aje, a l'é(r)a gròssu moddu in linea cun l'avertü(r)a ch'a travèrsa ancù l'uspeâ veggiu, ina dexena de metri ciü a sud[11]. De ciü, l'avertü(r)a de l'uspeâ a l'è surmuntâ da in pasaggiu, fètu du Seisèntu pe' ligà e due parte da strutü(r)a[1]. |
Nòtte
[modìfica | modìfica wikitèsto]- Nòtte au tèstu
- ↑ L'entrâ da Tûre a dà in sce Vìa Palèstru
- ↑ In curispundensa du pòrtegu u se tröva in ingressu laterâle de l'Uspeâ, cumplessu ch'u ghe ne fa parte, ch'u l'è cuntàu cumme parte de Vìa Rumma e u pòrta u sivicu n°86
- Nòtte bibliugrafiche
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 (IT) Ospedale Santa Maria della Misericordia (parte vecchia), relazione storico-artistica (PDF), in sce srvcarto.regione.liguria.it. URL consultòu o 1º seténbre 2024.
- ↑ 2,0 2,1 Costa Restagno, 1979, Immagini della città n.18, fig.25, pp. 222-223
- ↑ (IT) Gerry Delfino, Piazze e piazzette d’Albenga: luoghi del cuore o di brutture ?, in sce trucioli.it. URL consultòu o 14 seténbre 2024.
- ↑ AA.VV., 2001, p. 61
- ↑ (IT) Albenga, l’annuncio di Tomatis: “Piazza Trincheri pronta a ritornare alla città”, in sce ivg.it. URL consultòu o 13 seténbre 2024.
- ↑ (LIJ, IT) Angelo Gastaldi, U Strada"iu, in De tüttu in po', Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 1996, p. 76.
- ↑ AA.VV., 2001, pp. 45-46
- ↑ AA.VV., 2001, pp. 30-31
- ↑ AA.VV., 2001, pp. 51-52
- ↑ Bertonasco Rubatti, 2010, pp. 82-87
- ↑ Costa Restagno, 1979, cap. VI, Le mura, pp. 138-139
Bibliugrafìa
[modìfica | modìfica wikitèsto]- (IT) Josepha Costa Restagno, Albenga: topografia medioevale, immagini della città, in Collana storico-archeologica della Liguria occidentale, Vul. XXI, Milàn, Istituto Internazionale di Studi Liguri, 1979.
- (IT) Josepha Costa Restagno, Albenga, Le città della Liguria, Vul. 4, Zena, Sagep, 1993, ISBN 88-7058-479-8.
- (IT) Giosetta Bertonasco Rubatti, Le Torri di Albenga, Memoïa Arbenga, Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 2010.
- (IT) AA.VV., Stradario essenziale del centro storico della Città di Albenga, Arbenga, Edizioni dell'Unitre Ingauna, 2001.
Âtri prugètti
[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce A Ciàssa de l'Uspeâ
Ligammi de fö(r)a
[modìfica | modìfica wikitèsto]- (IT) AA. VV., Trincheri, piazza, in sce Albenga: Immagini e Ricordi.