Ghiggermo Imbriægo

Da Wikipedia
ZE-P
Sta paggina chie a l'è scrita in zeneize
co' ina grafia tipo quella do Prian do 1745

«Ghigærmo de ri Embrieghi è sto tá
Uña de Zena dre Famigge antighe.
Pezzi d'artaggiaria appareggiá
O fa sciù ro designo dre sò righe»

(Gaitan Gallin, Ra Gerusalemme deliverâ, 1755, XVIII-43)

Ghiggermo Imbriægo (pron. /gi'dʒɛrmu iŋ'brjɛ:gu/) ò Embriægo (lat. Guillermus Embriacus [1], Zena ça. 1040 - † doppo 1102) o l'é stæto 'n condutê zeneize, cappostippite d'a nobile famiggia d'i Imbriæghi. O parteçipò a-a primma croxâ e o fu un d'i artexen d'a preiza de Gerusalemme d'o 1099. O riportò a Zena o sacro baçî catturao a Çesarea e conservao ancœu int'a catedrâ de San Loenço. O fu conso d'o 1102. E so geste fun naræ da-o Caffaro int'i Annæ Zeneixi.

Ghiggermo Imbriægo

Retræto do Ghiggermo Imbriaægo

Dæti personâli

Nàscita: Zena, ça. 1040
Mòrte: doppo 1102

Âtre informaçioìn

Profesción: condutê

Biografia[modìfica | modìfica wikitèsto]

"Ghigermo nascè a Zena çirca l'anno 1070 intra famiggia de ri Embriæghi, prinçipalissima in quello secolo e fra i atre tutte invidiâ comme moære de coscì ræro parto, à ro valô dro quá, zonto ch'o fu a l'etæ dovua, fuin ciu che uña votta appoggiæ ri Magistrati de mao stimma, e ra cura dre potente Armæ de mâ; si comme seguì l'anno 1099 quand'o fu eletto Generalissimo de numeroso stœu de Vascelli da Guerra per andâ sott'a ra çittæ de Gerosolima in soccorso de l'Eserçito Crestian: dond'o zonse accompagnao da molte schere de varenti e de çernui guerrê, & atri hommi asperti in tutte ri Arte opportuñe a ra Guerra, dre quæ molto o se varse pe ra fabrica de arcuñe machine a ra miliçia appropriæ; e o fu prinçipâ caxon dro grorioso acquisto de quella santa e famosa çittæ: però che essendo lê Hommo de gran prudença in tutti ri affari, valoroso, ardîo, solliçito e de resveggiao inzegno, o pensò con strañia invençion de confonde e d'abatte ri iñemixi dro nomme Crestian: ond'è che trovandose un giorno a discorrî de tâ materia con ro gran Buggion Cappo de quell'impreiza o propoze de vorei con ro so inzegno, e façilmente espugnâ quelle mure intre l'acquisto dre quæ nœutte e giorno s'affatigava incessantemente l'Eserçito.

Quâ proposta vorentera da ro Buggion aççettâ, començò Ghiggermo a mette in dœuvera ro so ben meditao dessegno, e varendose d'uña squaddra de Zeneixi sordatti, intre l'Arte de l'inzegnê eserçitæ; dri quæ lê o l'era o Cappo, o fabbricò in breve tempo uña fortissima Torre tutta de legno, con tâ meistria, & Arte, che fasciâ essendo de cœurio a resisteiva assæ ben a ra força dro fœugo, e per esse spartia in tanti peççi a poeiva esse commodamente da lœugo a lœugo trasportâ: commettendose insemme in moddo tâ che posta appè dre iñemighe mure, per esse tutta articolâ, se poeiva abbatte ra sœu çimma in ver quelle in moddo che poggiandoghe sorva, a serviva in fœuzza de ponte coverto, e a l'era strâ segura per fâ passaggio a ra Çittæ nemiga. Quæ machina, fornia ch'a fu, a l'hebbe l'applaoso de tutto l'Eserçito, e a no deluse affæto ro penscero dro Ghiggiærmo, poichè a fu sorva carri conduta in peççi sotta re mure e chie commissa, in moddo che ra sola vista a l'era terrô dri iñemixi e consolaçion dri Crestien; ond'è, che appeña l'hebbe vista in orde ro gran Buggion, che subbito o piggiò añimo de fissâ ro di pe ra battaggia: a l'arrivo dro quâ, començando l'assato sciu ro fâ dro giorno, scompiggiò de mainera quelli Barbari, che inorridii a ro spettacoro de così strañio ordegno, intre l'artifiçio dro quâ lessan ciæramente ro proprio estermiñio: ben che çercassan con ogni sforço de reparâ a ro so danno, fun però sempre vañe re sœu fadighe, & sfornie da ro valô dri Crestien, ri quæ da ri barcoin d'esta Torre, scrocciando continuamente dardi, e çerti fœughi con artifiçio lavoræ, andavan incessantemente offendendori; & elli, tentâ voggiando de destrue quella machina, incroxon çerto travo a uña forte Antenna, ch'in fœuzza d'Ariete, aora in ver ra Torre spoinciavan, & aora in derrê per respoinciâra arrósavan.

Zena, Palasso San Zorzo

Mà sempre vani fun reixi ri so sforçi da ro valô de Ghigermo, ro quâ attentamente assistendo a ra defeiza dra machina, con çerti roncoin da mure aspertamente o taggiò re corde, ch'esto travo sostegnivan; ond'esto tosto cazzendo portao da ro so proprio peizo o restò appôso intro terren, e dove primma o l'era de danno a ra Torre, o servì pœu de sostegno sorva dro quá abbatten ri Zeneixi Inzegnê ra çimma dra mæsma, che comme dotto hemmo, a serviva in lœugo de ponte coverto, p'ro quâ ardíamente passando Gofrè, & Eustazio so fræ, arrivon feliçemente a l'acquisto de quelle forte mure; seguitæ da gran parte dri valorosi Guerrê, che scorrindo verso ra porta ciù prinçipâ, quella arvin fracassandora, e tutto ro Crestian Eserçito a ra destruçion de quelli scelleraddi infedeli, intra soggiogâ Çittæ con festa, e giubbilo introdussan.

Ma Ghiggermo doppo che per ra vittoria con ro so mezo ottegnua, hebbe da ogn'un reçevui ri debiti applaosi, carrego non men de lode, che de spœugge iñemighe, o se ne tornò a revei ra Patria; dove non andò guæri, che havendo ri Zeneixi appareggiao uña forte , e possente Armâ de trentesei Garie, e sei Nave grosse, sorva dre quæ œuttomiria combattenti Zeneixi s'imbarcon, con desiderio d'acquistâ nœuve parme intri moæ de Palestiña, ghe fu dæto per Cappo, e Duxe ro mæximo Embriægo, sotta ra ghia dro quâ doppo longa navegaçion arrivon intro Porto de Laodicea; dove sorvezointi da ra freida saxon se fermon quarche tempo, non sença insî tal'hora a danni dri vexin Saraxin, molte Terre dri quæ con ro ferro, e ro fœugo valorosamente destrussan. Ma essendose a ro prinçipio dra Primaveira de là partíi; doppo vari açidenti intro viaggio incontræ arrivon prosperamente a ro Zaffo, donde se vin da ro Re Bardoin corteizemente incontræ a bandere sccegæ con ogni demostraçion d'ónô, e tenereçça d'affetto. Et essendo apointo ro tempo de l'urtima, e santa settemaña de Quareizema, desiderosi de çelebrâ ra Pasqua in ra Reâ Çittæ, verso ra mæsma ghiæ da ro proprio Ræ s'invion: e deppoî doî giorni de continnuo viaggio là zointi vin ra miracorosa siamma, che ro Sabbo Santo da ro Çê descendendo tutte a l'aççendeiva re lampe, che intorno a ro Santo Sepolcro eran stæte poste da ra Crestiaña pietæ.

Çerebrâ pœu ro dì seguente ra Resurreçion dro Segnô, e visitæ ri ciù devoti lœughi de quella santa Çittæ, assæ tosto in compagnia dro Rè retornon a ro Zaffo, & imbarcao l'Eserçito, andon a l'espugnaçion d'Assur prinçipâ Çittæ marittima : ri abitanti dra quâ vedendose assidiæ dro Re per Terra, e da Zeneixi per Mâ, conobban evidentemente de no poei resiste, & in poco tempo se reizan a Bardoin, chi preisone ro possesso o fè retorno a ra so Regia, lassiando che ri Cappi dro so Eserçito insemme con Ghiggermo seguitassan a moddo so l'impreiza inça; ri quæ verso Çesarea maritima Çittæ dra Palestiña co l'Armâ navegando, deliberæ de combattera l'assidion d'ogni contorno, e voggiando Ghiggermo agiuttâ con l'inzegno ro vigô dro braçço, o l'ordenò quarche machine per dannezzâ a ro so solito re nemighe mure: ma allò de terminâ ro so lavô, arraggiæ ri Crestien da çerti insulti de quelli Barbari, assátòn con impeto re mure con ro solo agiutto de quarche poche scare, sorva dre quæ primmo de tutti montò ro coraggioso Ghigærmo: e zointo appeña con ro pê sciù ra muraggia o vidde con so dorô cazze da re scare (che per sovercio peizo se fracasson) tutti quelli che de seguitâro primê brammavan, così che lê trovandose solo intre moen dri iñemixi o s'arrecomandò devotamente a l'agiutto divin, & intrao per ro so scampo intr'uña Torre, o s'incontrò intr'un Saraxin, che re scare de quella o descendeiva; con ro quâ vegnuo a battaggia, o ro desteize valorosamente per terra; e seguitando a montâ o l'arrivò a ra çimma de l'edifiçio, de donde (per êsse ro sito assæ eminente) o vidde ch'era ra Çittæ de doggia muraggia fortificâ; ra primma dre quæ era allantora dro tutto affæto priva de deffensoî, per ra quá cosa fortemente recoverandose ro cœu, o començò da quell'áto posto à vibrâ per l'Ære ra spâ, façando con esta segno a re Crestiañe squaddre, a çò, quanto ciu fito poeivan, s'avexinassan a lê.

E pâ apointo, che ra Torre de Çesarea, a premiasse a Ghiggermo l'industria, ch'o l'hebbe in fabricâ quella de Gerusalemme; perchè sicomme con l'agiutto de quella o l'introdusse là drento ri sœu Crestien; così con ro mezo de questa o l'exortò ri mæsmi a assâtâ ra Çittæ nemiga; si comme assæ tosto eseguin montando con dre atre scare re mure, e façendose padroin dro primmo reçinto; in ro quæ fun allegramente reçevui da ro Forte Ghigærmo, con ro quá a l'assâto dro segondo repoæro s'incamminon: a l'acquisto dro quâ ghe servì non poco un'Ærboro de Parme, per mezo dro quâ monton sciù re mure, e squæxi che da ra Parma nascessan a Ghigermo re Parme, o trionfò tosto assæ dri iñemixi de Christo: che doppo ostinâ, ma non molto longa battaggia, deventon finarmente exempio d'orrô a ri Poppoli so vexin, e glorioso trofeo dre Crestiañe spoæ.

Tâ per virtù dro Zeneize Guerrê fu l'exito dri infeliçi habitanti dra Çittæ de Çesarea, molti dri quæ, ço è vegi, femmine, figgiœu, & atra gente imbelle essendose retiræ intro Tempio per segureçça dre proprie vitte, quando pœu vin, che contro de lô s'incaminava ra furia dri Crestien Campioin, amaramente cianzando ri suppricon a non incrudelî contro ri desarmæ, & imbelli: ma lasciandori in vitta impossessâse ciù tosto dre so sostançe, che de boña vœuggia, & in gran copia ghe conçedeivan. Per ra quâ movendose a compassion dri suppricanti, non solo ri Cappi de quell'eççellente Eserçito: ma ciù de tutti l'invitto Ghigærmo de bon cœu, e vorentera a quelli infeliçi perdonon: dapœuscia començon a spartise ra preiza, & a ro Zeneize Campion (che per êsse montao ro promê sciù re mure, haveiva reixi ardîi tutti ri atri a seguitâro, & avertaghe a ra vittoria ra strâ) fu dæta in premmio l'eleçion de ço, che ciù ghe foîsse piaxuo. Ma lê ciù curioso, che avaro, lasciando a ri atri tutto l'oro, e l'Argento; o retègne per lê ra Feniçe dre Gemme, diggo ro smerado desmezurao e sença paro, che con atto magnañimo (retornao ch'o fù de Çesarea) o donò a ra so Patria, e intra so Cattedrâ sin a ro dì d'ancœu fedelmente se custodisce; custode lê assì dro glorioso Nomme de Ghiggermo: mentre non se pœu da Zeneixi nominâ questa Gioja incomparabile sença ravvivâ ra memoria de quello, chi generoso privandosene o ghe ne dette ro possesso.

In somma ro Ghigiærmo a benefiçio dra Crestiaña Repubrica o se mostrò in ogni occorrença Çesare insemme, & Archimede, ço è varente Guerrê p'ra spâ valorosamente dœuverâ, e sottî Inzegnê p're machine dra fertilitæ dro so intelletto ciù votte inventæ, e poste in uso con ammiraçion dro mondo. Mi però non havendo doppo tanti secoli posciûo trovâ de lê ciù degne notiçie, darò fin a ro presente descorso dixendo, che dro 1102. retornao ch'o fù da re Impreize de Palestiña, o l'hebbe da ri sœu Çitten l'honô dro Consorao: dra quæ Dignitæ spiccò non poco ra so prudença: & l'è façile, ch'o foîsse promotô dro batte monæa in Zena, pœu che per quant'osservo, començò apointo quest'uso essendo lê Consoro."[2]

Notte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. Annali Genovesi di Caffaro - Luigi Belgrano - 1890
  2. Rafaele Soprani, nobile genovese: LE VITE DE PITTORI SCOLTORI, ET ARCHITETTI GENOVESI. E DE' FORASTIERI, CHE IN GENOVA OPERARONO, Genova, 1674 (trad. de C.P.)

Vôxe corelæ[modìfica | modìfica wikitèsto]

Tore di Embriæghi

Atri progetti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Contròllo de outoritæVIAF (EN62748392 · GND (DE133842711 · CERL cnp01132027 · WorldCat Identities (EN62748392