Çetron

ZE	Questa pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize

Citrus sinensis
Frûti e sciôe

Clasificaçión APG IV
Domìnio	Eukaryota
Régno	Plantae
(clade)	Angiospermae
(clade)	Mesangiospermae
(clade)	Eudicotidae
(clade)	Eudicotidae centrâli
(clade)	Sùperrosidae
(clade)	Rosidae
(clade)	Eurosidae
(clade)	Malvidae
Órdine	Sapindales
Famìggia	Rutaceae
Génere	Citrus
Spêce	C. sinensis
Clasificaçión Cronquist
Domìnio	Eukaryota
Régno	Plantae
Sóttarégno	Tracheobionta
Sùperdivixón	Spermatophyta
Divixón	Magnoliophyta
Clàsse	Magnoliopsida
Sóttaclàsse	Rosidae
Órdine	Sapindales
Famìggia	Rutaceae
Génere	Citrus
Spêce	C. sinensis
Nomenclatura binomiale
Citrus sinensis (L.) Osbeck, 1765
Nómmi comûni
Çetrón (sv) Çetrùn, Purtugallu (ve) Purtégalu (mo) Çitrun, Purtügalu^[1], Çitrunè, Purtügalè^[2]

Citrus sinensis ((L.) Osbeck, 1765), comuneménte conosciûo cómme çetron (it: arancia) o l'è 'n èrbo ch'o apartegne a-a famìggia de Rutaceae, ch'o da o fruto da-o mæximo nómme^[3]. De çetron in realtæ gh'é dôe divèrse variêtæ: a qualitæ amaa a l'è da specce Citrus aurantium, quella doçe a l'è da specce Citrus sinensis. O l'è l'agrumme ciu diffuzo into mondo.

Descriçion e stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Citrus sinensis, A. Risso e A. Poiteau, 1872

O l'è originaio da Cinn-a, za conosciuo a-i tempi di Romen, foscia importao inta Seçilia da-i Arrabi, e dapœu torna da-i Portogheixi into XIV sec.

L'ærbo[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'ærbo o pœu razonze i 12 metri. I brotti en sempre verdi, mai rosci. E scioî en gianche. O se propaga pe inseimento o pe bottua.

O fruto o l'è riondo, a scorça ruddega e do so tippico cô. A porpa, fæta a gæli, a pœu ese cô de çetron o donque rossa. O pœu ese consumao fresco, o donca spremuo e o so agro doeviao pe-a produçion de bevande. O pœu ese ascì candio opù doeviao pe-a produçion de fruta secca. Da-a scorça, da-e fœugge e da-e scioî s'estrae i essençe de çetron. Da-i armelle se n'estrae l'œuio.