Capitan Bavastro

Da Wikipedia
ZE-P
Sta paggina chie a l'è scrita in zeneize
co' ina grafia tipo quella do Prian do 1745
In ritræto do Capitàn Bavàstro

Capitannio niçardo, naturalizzao zeneize e da pœu françeize, corsâ a-o serviçio d'a França, nasciuo à Zena da moæ zeneize e poæ spagnollo. Analfabeta e poliglotto o s'attrovò de longo a combatte in condiçioin de schiççante inferioritæ, sciortindone sempre con ónô e dando prœuva d'aodaçia e valô, tanto che d'o 1810 o mæximo Napolion o vosse conoscilo de persoña e congratulâse con lê.

Vitta[modìfica | modìfica wikitèsto]

Gioxeppe Bavastro o nascè o 27 mazzo 1760 da Michê, inzegnê spagnollo, e Giœuma Parodi, zeneize.

So moæ a l'aiva lasciao o majo inzegnê à Niçça, dove stavan de ca', e a l'ea tornâ à Zena pe fâ nàsce o figgio. De mentre ch'a l'ea arecuggeita in preghea int'a gexa parrocchiâ de Santa Maja d'a Çella de San Pê d'Æña, a fu piggiâ da-e dœugge d'o parto. A dovè sciortî e a l'apartoì insce-a ciazza o futuo capitagno de mâ, lavandolo con l'ægoa sâ d'o mâ.

O l'aiva pochi giorni de vitta ch'o l'ea za imbarcao insce-o trei ærboi d'o barba, o capitan Giobatta Parodi, ch'o-o riportava à Niçça con so moæ. O passò a so infançia à Niçça. O Bavastro o no l'ea portao pe-o studdio e o l'arestò analfabeta pe tutta a vitta. Verso o 1774 o s'imbarcò torna insce-o barco d'o barba ch'o l'effettoava o traffego costê tra Zena e Niçça. D'o 1775 o s'arolò insce 'na fregatta françeize e o compì una longa croxea e staçion navâ int'o levante d'a duata de çirca doî anni. Tornao à Niçça o feççe un anno comme sordatto volontaio int'o reggimento Dragoin de Savoia e o l'ebbe moddo de conosce o futuo generâ napolionico Maxeña, co-o quæ o strinse dureive amiciçia.

D'o 1783 o maiò Anna Maja Fissœua, figgia de Bærtomê, vinâ, che tra l'arvî d'o 1783 e-o dexembre d'o 1788 a ghe daiâ quattro figgiœu: Texo Sarvia, Giœuma, Carlo Rocco e Michê.

Asperto mainâ, sciben che ancon zoeno, o l'ariêscì à armâ, graççie à l'agiutto paterno, una goletta da çento tonnêi, co-a quæ o compì nommioxi viægi commerçiæ in Seçeja, Spagna e o resto d'o baçî ócidentâ d'o Mediterannio, int'o corso d'i quæ o l'ebbe à defendise da-i pirati barbæschi. A so attivitæ d'armatô a l'andò de longo crescendo e lê o moltiplicò i so bastimenti che îsavan bandea françeize e faxeivan cappo à Niçça comme porto d'armamento, e à Marseggia e Zena pe-i traffeghi. Ma co-e primme guære d'a rivoluçion o Bavastro o s'atrovò à dovei frontezzâ d'e noteive difficurtæ, dæto che-o mâ o l'ea dominao da-i nemixi d'a França. D'o 1797 o conlaborò a-o reperimento d'o naviggio da noêzâ pe-a spediçion d'o Bonaparte in Egitto, e o s'impegnò à favô d'i Françeixi int'e succescive lotte marittime.

D'o 1800 o Bavastro o viveiva à Zena quande a çittæ, ócupâ da-e truppe françeixi de l'amigo Maxeña a fu streita d'assedio da-e truppe aostriache e bloccâ da-o mâ da-e unitæ britanniche d'o lord George Keith.

O Bavastro o fu tra i ommi ciu efficienti d'o serviçio d'esploraçion, e o l'ariescì ciu votte à traversâ aodaçementea linnea d'o blocco. Aprœuvo a-e ripetue prœuve de coraggio e de periçia mainæsca e militâ o reçevè a nommina à capitannio de fregatta d'a Repubbrica Ligure e o comando de 'na vegia galea, a Primma, l'unnica nave da guæra d'a quæ disponesse o Maxeña. O 20 de mazzo 1800 o neo-capitagno o sciortì ardíamente da-o porto pi afrontâ a flotta nemiga e o l'ariescì à dannezzâ a nave armiraggia Audacious. O giorno doppo però o comandante Beaver d'a fregatta Aurora o l'intrò int'o porto e o piggiò à l'arrembaggio a Primma, attraccâ a-o mœu vegio: mentre che i Ingreixi ean aprœuvo à rebellasia fœua, comme bottin de guæra, o Bavastro, pe sarvâse, o fu constreito à bollâse in mâ.

Finio o blocco, arestao sença barco ni dinæ, o Bavastro o l'armò un sciabecco da quattro cannoin e 50 ommi, l'Intreppido, e o se dette a-a goæra de corsa. D'o 24 agosto 1803 o catturò con doî abordaggi consecutivi doe nave corsæe ingreixi de Southampton da 40 ommi ciascheduña. O Napolion o-o premiò con l'ascia d'abordaggio d'ónô (conservâ int'a saa d'arme d'o muzeo de l'arsenâ de Veneçia) e o grao de capitannio de fregatta aoxiliaio.

Eive chì de sotta o testo d'o Brevetto d'Ónô[1]:

LIBERTÉ. — ÉGALITÉ.
Au nom du Peuple Français.
BREVET D'HONNEUR
Pour le citoyen Joseph Bavastro, capitaine de frégate auxiliaire.
Bonaparte, premier consul de la République, d'après le compte qui lui a été rendu de la conduite distinguée et de la bravoure éclatante du citoyen Joseph Bavastro, capitaine du corsaire l'Intrèpide, de Nice, armé de quatre canons et cinquante hommes d'équipage, qui s'est emparé, vers Tarifa, le 6 fructidor, an XI, par deux abordages consécutifs, en premier lieu: d'un navire anglais, de quatorze canons et environ quarante hommes d'équipage; et immédiatement après, n'ayant plus que quatorze combattants, d'un autre bâtiment de la même nation, naviguant de concert avec le premier, de seize canons et quarante hommes d'équipage,
Lui décerne, à titre de récompense nationale, une hache d'abordage d'honneur, avec le grade de capitaine de frégate auxiliaire. Il jouira des prérogatives attachées à la dite récompense, par l'arrêté du 4 nivôse, an VIII.
Donné à Paris, le 1er vendémiaire, an XII de la République française.
Le premier Consul,
Signé: BONAPARTE.

D'o 1805, co-in segondo Intreppido, stavotta da 80 ommi e 14 cannoin, o scovò inte 'na caa de l'izoa de Menorca, una lança d'a fregatta ingreize Phoenix con 3 ófiçiæ e 20 mainæ ch'o feççe prexonê. A fregatta a ghe vègne adosso ma o Bavastro o ghe virò de proa e da pœu o se ghe misse insce-a scía piggiandola à cannonæ da-o de rê, e costrenzendola à 'na tregoa. O Bavastro o l'aççettò de scangiâ ogni prexonê ingreize con doî françeixi.

Dapœuscia o l'andò à stâ à Ancoña donde o l'armò un atro sciabecco, o Maxeña, e doî trabaccoi, o Pino e o Verdier. A flotilla a se misse a perlustrâ l'Adriatico e a-o largo de Lissa a se scontrò con trei brigantin e doe polacche battente bandea aostriaca. Pu de fronte a de forçe tanto supeioî, o Bavastro o serrò e distançe abordando o ciu grosso d'i brigantin e quindi e doe polacche mettendo in fuga i atre unitæ aostriache. Condute e so preize a Ancoña, o Bavastro o-e misse subbito in vendia cavandone un bello muggetto.

D'o zenâ 1806 o Maxeña o-o ciamò a Nappoli, ófrindoghe o comando d'a corvetta Famma, d'a mariña borbonnica. O Bavastro o l'aççettò pe amiciçia sciben ch'o no foise afæto portao a militâ inte 'na mariña regolâ: tant'è che doppo quarche meize o renonçiò a l'uniforme e o tornò a Ancoña.

D'o 1807 o se misse a-o comando de 'na polacca da sezze cannoin e 100 ommi, o Prinçipe Œügennio. Comme primmo corpo, a-o largo de Barçeloña o corsâ o catturò un vascello ingleize pin de mercançie e o 10 de zugno o l'ingaggiò un combattimento con un brigantin corsâ nemigo, o Fanny, da 18 cannoin, ch'o catturò e o condusse a Taragoña. Quest'urtima preiza a ghe frûtò trexentomia franchi, somma strazordenaia pe quelli tempi.
Poco tempo doppo però o Bavastro o se feççe portâ via o Prinçipe Œügennio, sorpreizo con l'equipaggio amermao int'a caa de Begur da-a fregatta ingleize Seahorse, e lê o se sarvò co-o resto da ciusma nuando a riva.

Tornao a Barçeloña o recuperò o Fanny, o ghe dè recatto e o-a ribattezzò Josephine. Primma d'a fin de l'anno o l'incontrò un'atra fregatta ingreize, foscia l'Imperieuse, da 38 cannoin, d'o çelebre lord Cochraine, mandao int'o Mediterannio pe scovâ o Bavastro e apiccâlo a 'n pennon. Zugando d'astuçia o portò a Josephine insce d'i bascifondi dove a fregatta a no poeiva aventurâse. Quindi o misse in panna e o se fè lesto a riçeive l'attacco d'e lançe nemighe, che, quande fun a tio, vegnin investie da 'na micidiâ bordâ a metraggia. Indærno arcuñe lançe s'arrembòn a-o bordo e atretanto indærno i mainæ ingreixi çercòn d'arampinâse sciu pe-a muâ. A chi s'aberava a-i bastingaggi ghe moççavan e die e-e moen a corpi d'ascia, de mentre che-a moschettaja a fava straggio. E lançe ingreixi, imbaraççæ de morti e ferîi, ebban da alargâse e o Bavastro, ìnscio d'orgœuggio, imboccao o portavoxe o criò: "Dî a-o lord Cochrane che s'a voî v'ho taggiao e moen, a lê ghe taggjó e cogge!".

Tra o 1808 e o 1812, longo a costa iberica, o Bavastro o sostegnì e diffiçile opiaçioin de l'ezerçito napolionnico, crovindo ascì l'incarego de capitannio de porto a Santarem.

Arestao viddoo, o corsâ, che zœumoæ o gh'aiva çinquant'anni, o maiò 'na zoena orfana e o misse sciu 'na sfarçoza rescidença. Ma o reciammo d'o mâ o fu troppo forte e doppo poche settemañe o repiggiò o mâ co-o so terço Intreppido, co-o quæ o condusse a goæra de corsa, scin a quande, d'o frevâ 1812, o fu interçettao a-o traverso de Cartazeña da d'e forçe britanniche supeioî e sponciao a tæra: amorao, scorrio da-a vexin e imposcibilitao a continoâ o combattimento, o Bavastro o dette fœugo a-a Santa Barboa e o çercò scampo in teritoio spagnollo.

Stracollao l'impeo napolionico, o Bavastro o l'emigrò a-o Sudamerica dov'o combattè co-o Scimon Bolivar.

O tornò in Œüropa primma d'a spediçion d'Argê d'o 1830 e in quella ócaxon o poè ancon ese d'agiutto a-o comandante in cappo françeize, armiraggio Guy-Victor Duperré, segge int'a predispoxiçion d'a scorta a l'imponente convollio de 572 nave che transportavan o corpo de spediçion, segge int'a çernia d'o lœugo d'o sbarco. O l'ótègne quindi in Argê a carrega de capitan d'o porto. Ciu tardi o fu nominao cadì, saiv'à dî, giuddiçe. I Algerin, d'i quæ o Bavastro o conosceiva a-a perfeçion a lengoa, o conscideravan 'na specce de santon.

Con lettie patente d'o 5 agosto 1832, o Luigi Feipo, che za o gh'aiva conferio o grao d'ófiçiâ d'a Legion d'Ónô, o gh'acordò a çittadinança françeize.

O moì o 10 de março 1833. Pâ che subbito primma de moî o vegio corsâ o l'agge ancon avuo a força de domandâ: "Arvî o barcon che vœuggio ammiâ pe l'urtima votta o mâ".

Notte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  1. Jean-Baptiste Toselli, Biographie Niçoise ancienne et moderne ...

Atri progetti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Conligamenti esterni[modìfica | modìfica wikitèsto]

Contròllo de outoritæVIAF (EN78901318 · ISNI (EN0000 0000 9925 5206 · LCCN (ENnb2009005166 · GND (DE119547228 · BNF (FRcb125303520 (data) · CERL cnp00558900 · WorldCat Identities (ENnb2009-005166