Comunitæ outònome da Spàgna
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
Unn-a comunitæ outònoma a l'é un di tréi livélli d'outonomîa inte l'òrganizaçión teritoriâle da Spàgna segóndo a sò costituçión; i âtri doî són a provìnsa e o comùn[1]. Quésto livéllo o corispónde a l'aministraçión regionâle[2]. D'acòrdio con l'artìcolo 143, e comunitæ outònome se créan segóndo l'ezercìçio do drîto a l'outonomîa riconoscûo pe-e naçionalitæ e-e regioìn ch'én pàrte do stàto spagnòllo[3]. Quéste comunitæ outònome són formæ, a-o mæximo ténpo, pe provìnse con caraterìstiche stòriche, colturâli e econòmiche comûni ò pe teritöi d'entitæ regionâle stòrica. Gödan d'outonomîa legislatîva e capaçitæ escluxîve coscì cómme da facoltæ d'aministrâse atravèrso di seu raprezentànti[4].
Da promulgaçión da Costituçión into 1978, l'è comensòu 'n procèsso de restituçión de poéi, cómme 'n drîto e no cómm'òbligaçión, vèrso e naçionalitæ e regioìn[5], pe-o quæ s'àn formòu dîsètte comunitæ e dôe çitæ outònome co-o pàsso di ànni[6].
Da-o 2003 e pe fìn statìstichi, basæ inte normatîve eoropêe stabilîe pe l'Eurostat, s'atrêuvan e unitæ NUTS in vigô a l'Unión Eoropêa. E dîsètte comunitæ outònome spagnòlle se clasifìcan segóndo livélli NUTS-2.
Formaçión[modìfica | modìfica wikitèsto]
A costituçión spagnòlla a riconósce e a garantîsce o drîto a l'outonomîa pe-e naçionalitæ e-e regioìn che fórman o stâto[7]. Poéivan acêde a l'outonomîa[8]:
- Dôe ò ciù provìnse confinànte con caraterìstiche stòriche, colturâle e econòmiche comùn.
- E îzoe.
- Unn-a provìnsa con identitæ regionâle.
E Còrte Generâle àn dónca o drîto de[9]:
- Outorizâ a creaçión de 'na comunitæ pe raxoìn d'interèsse naçionâle a despêto de 'n'estensción teritoriâle ch'a no l'arîve a quélla de 'na provìnsa ò ch'a no rispètte e âtre condiçioìn.
- Acordâ 'n statûto d'outonomîa pe-i teritöi che no són integræ inte de provìnse.
In sciâ bâze de dispoxiçioìn costituçionâli minsonæ de d'âto, tra o 1979 o 1996 l'é stæto inandiòu dîsètte comunitæ outònome e dôe çitæ outònome:
- Andalózia, Catalògna, Pàixi Bàschi e Galìçia (cómme naçionalitæ stòriche), coscì cómme l'Aragónn-a, o Pàize Valençiàn, Castìggia e Lión, Castìggia-A Mància e Estremadóra àn òtegnûo l'outogovèrno cómme comunitæ pluriprovinciâle.
- Canâie e-e Îzoe Baleâri àn òtegnûo l'outogovèrno cómme îzoe.
- Cantàbria, Astórie, A Riòja e a Región de Mùrçia àn òtegnûo l'outonomîa cómme comunitæ uniprovinciâle d'entitæ regionâle stòrica. Inte 'n mòddo scìmili a l'à goâgnòu l'outogovèrno a Navàra ascì[10], scibén ch'a-i l'à òtegnûi con de mìsse a giórno e di megioaménti di sò furs.
- A Comunitæ de Madrìd a l'à acêdûa a l'outogovèrno pe de raxoìn d'interèsse naçionâle[11].
- Çéota e Melìlla àn òtegnûo a l'outonomîa cómme çitæ pe outorizaçión de Còrte Generâle, scibén che no s'atrêuvan integræ inte nisciùnn-a provìnsa.
Òrganizaçión[modìfica | modìfica wikitèsto]
E comunitæ outònome àn cómme nòrma instituçionâle de bâze 'n statûto d'outonomîa[12]. I statûti d'outonomîa aférman a denominaçión d'ògni comunitæ segóndo a sò identitæ stòrica, o teritöio, e instituçioìn e i poéi ch'àn òtegnûo d'acòrdio a-a costituçión[13].
L'òrganizaçión instituçionâle outonòmica stipolâ inti statûti d'outonomîa a l'é bazâ in sce 'na divixón de poéi coscì òrganizâ[3][14]:
- 'N'asenblêa legislatîva outonòma, co-i sò ménbri ch'én çernûi pe vôto universâle in sciâ bâze de 'n scistêma de raprezentànsa proporçionâle ch'o l'asegûe a raprezentaçión de tùtte e pàrte che fórman o sò teritöio. L'asenblêa a l'à o poéi legislatîvo.
- 'N Conséggio de Govèrno, co-o poéi esecutîvo e fonçioìn aministratîve, goidòu da 'n Prescidénte çernûo pe l'asenblêa cómme càppo. O prescidénte o raprezénta a comunitæ a-o de fêua do sò teritöio e o stàto drénto a-a comunitæ, méntre o Conséggio o l'é o responsàbile polìtico depoî a l'Asenblêa.
- 'N Tribunâ Superiôre de Giustìçia, sénsa pregiudìçio da giurisdiçión ch'a corespónde a-o Tribunâ Suprêmo do Stàto, ch'o dirìzze l'òrganizaçión giudiçiâia drénto a-a comunitæ; pertànto o Tribunâ o l'à o poéi giudiçiâio.
Zaché a gestión de l'outogovèrno in Spàgna a l'é fæta inte 'na mainêia ascimétrîca, no tùtte e comunitæ outònome gh'àn e mæxime capaçitæ e i mæximi poéi. Unn-a de diferénse prinçipæ a l'é a capaçitæ fiscâle, ch'a divìdde e outonomîe inti doî grùppi de:
- Comunitæ forâle (Pàize Bàsco e Navàra), che gh'àn 'n'outonomîa fiscâle ascì.
- Comunitæ de regìmme comùn, che no gh'àn de st'outonomîa chi ma che, a ògni mòddo, pêuan tegnîse 'na pàrte de tàscie arecheugûe into sò teritöio.
Conpeténse[modìfica | modìfica wikitèsto]
E conpeténse són distriboîe tra e comunitæ outònome e o govèrno çentrâle in sciâ bâze di artìcoli 148 e 149 da costituçión. E conpeténse pêuan êse escluxîve do stâto, de comunitæ òpû condivîze tra i doî sogètti[3]. Pe de ciù, o govèrno çentrâle o pêu dâ de conpeténse a-e séncie comunitæ pe mêzo de lézze struturâle e de lézze de trasferiménto de poéi[15], che pìggian o pòsto de quélle d'armonizaçión[16].
E conpeténse de comunitæ són de dôe clàsse: crêan e sò istituçioìn ò manézan i sò afâri. A mainêa d'atriboî i poéi do segóndo tîpo inte 'n mòddo definitîvo a l'é spésse vòtte a decixón ch'o pòrta a ciù conflìtti tra e outoritæ. In sciâ fìn, o poéi giudiçiâio o l'é do tùtto esclûzo da-o ripàrto de conpeténse, zaché o l'é de lóngo gestîo da-o govèrno çentrâle[17].
Pe risòlve i frequénti conflìtti de conpeténse[18] l'é stæto stabilîo doî mecanîximi giudiçiâi: o prìmmo o prevédde 'n scistêma de contençiôzo aministratîvo pò-u contròllo di òrgani aministratîvi, dòppo gh'é 'n Tribunâ Costituçionâle ascì, dêuviòu pe-i conflìtti de conpeténsa[19].
Lìsta de comunitæ outònome[modìfica | modìfica wikitèsto]
| Bandêa | Nómme | Capolêugo | Provìnse | Poxiçión |
|---|---|---|---|---|
|
Andalózia (Andalucía) | Sevìggia (Sevilla) |  Almerîa (Almería)
|
|
 Càdiçe (Cádiz)
| ||||
 Córdoba
| ||||
.svg){kind=small} Granâda (Granada)
| ||||
 Oélva (Huelva)
| ||||
 Jaén
| ||||
 Màlaga (Málaga)
| ||||
 Sevìggia (Sevilla)
| ||||
|
Aragónn-a (Aragón) | Saragóza (Zaragoza) | .svg){kind=small} Oésca (Huesca)
|
.png)
|
.svg){kind=small} Teroél (Teruel)
| ||||
.svg){kind=small} Saragóza (Zaragoza)
| ||||
|
Prinçipàdo de Astórie (Principado de Asturias) | Oviêdo (Oviedo-Uviéu) | Astórie (Asturias)
|
|
|
Îzoe Baleari (Illes Balears) |
Pàrma de Maiòrca (Palma) | Îzoe Baleari (Illes Balears)
|
|
|
Pàize Bàsco (Euskadi ò País Vasco) | Vitòria-Gastéiz (Vitoria-Gasteiz) |  Àraba (Álaba-Araba)
|
.png)
|
 Ghipóscoa (Gipuzkoa)
| ||||
 Biscàggia (Bizkaia)
| ||||
|
Îzoe Canâie (Islas Canarias) | Sànta Crôxe de Tenerìfe (Santa Cruz de Tenerife) e Las Pàlmas de Gràn Canàia (Las Palmas de Gran Canaria) |  Las Pàlmas (Las Palmas)
|
|
 Sànta Crôxe de Tenerìfe (Santa Cruz de Tenerife)
| ||||
|
Cantàbria (Cantabria) | Santandér (Santader) | Cantàbria (Cantabria)
|
|
|
Castìggia-A Mància (Castilla-La Mancha) | Tolêdo (Toledo) |  Albaséte (Albacete)
|
|
 Çitæ Reâ (Ciudad Real)
| ||||
 Coénca (Cuenca)
| ||||
 Goadalajàra (Guadalajara)
| ||||
 Tolêdo (Toledo)
| ||||
|
Castìggia e Lión (Castilla y León) | Valladolìd (Valladolid) |  Àbila (Ávila)
|
|
 Bórgos (Burgos)
| ||||
 Lión (León)
| ||||
 Palénçia (Palencia)
| ||||
 Salamànca (Salamanca)
| ||||
 Segóbia (Segovia)
| ||||
 Sória (Soria)
| ||||
 Valladolìd (Valladolid)
| ||||
 Samóra (Zamora)
| ||||
|
Catalógna (Catalunya) | Barçelónn-a (Barcelona) | .svg){kind=small} Barçelónn-a (Barcelona)
|
|
 Xirónn-a (Girona)
| ||||
 Gléida (Lleida)
| ||||
 Taragónn-a (Tarragona)
| ||||
|
Estremadóra (Extramadura) | Mérida |  Badajós (Badajoz)
|
|
 Càçeres (Cáceres)
| ||||
|
Galìçia (Galicia) | Santiàgo de Compostéla (Santiago de Compostela) | A Corógna (A Coruña) | 
|
 Lógo (Lugo)
| ||||
 Ourénse (Ourense)
| ||||
 Pontevédra (Pontevedra)
| ||||
|
Comunitæ de Madrìd (Comunidad de Madrid) | Madrìd (Madrid) | Madrìd (Madrid)
|
|
|
Región de Mùrçia (Región de Murcia) | Mùrçia (Murcia) e Cartagéna (Cartagena) | Mùrçia (Murcia)
|
|
|
Comunitæ Foràl de Navàrra (Navarra ò Nafarroa) | Panplónn-a (Pamplona ò Iruña) | Navàrra (Navarra ò Nafarroa)
|
|
.svg){kind=small}
|
A Riója (La Rioja) | Logrógno (Logroño) | A Riója (La Rioja)
|
|
.svg){kind=small}
|
Pàize Valençiàn (Comunitat Valenciana) | Valénçia (València) | .svg){kind=small} Alicànte (Alicante-Alacant)
|
|
.svg){kind=small} Castegló (Castelló)
| ||||
 Valénçia (Valencia-València)
|
| Çitæ outònome | Poxiçión | |
|---|---|---|
|
Çéota (Ceuta) | 
|
|
Melìgla (Melilla) | 
|
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ Rodríguez, Ezcurra & González, 1996, p. 425
- ↑ Paniagua Soto & Alvarado Pérez, 1997, p. 18
- ↑ 3,0 3,1 3,2 (ES) Ernesto Pérez de Lama, Manual del Estado Español, Madrid, LAMA, 1999, p. 43, ISBN 84-930048-0-4.
- ↑ (ES) Ernesto Pérez de Lama, Manual del Estado Español, Madrid, LAMA, 1999, p. 695, ISBN 84-930048-0-4.
- ↑ Aragón Reyes, 2006, p. 81
- ↑ Paniagua Soto & Alvarado Pérez, 1997, pp. 29-30
- ↑ (ES) Artìcolo 2: Preànbolo, in Costituçión Spagnòlla, 14 agòsto 2007.
- ↑ (ES) Artìcolo 143: Tìtolo VIII, in Costituçión Spagnòlla, 14 agòsto 2007.
- ↑ (ES) Artìcolo 144: Tìtolo VIII, in Costituçión Spagnòlla, 14 agòsto 2007.
- ↑ (ES) Sinópsis del estatuto de Autonomía de Navarra, in Costituçión Spagòlla, Madrìd, 5 màrso 2008. URL consultòu o 10 de dezénbre, 2007.
- ↑ (ES) Sinópsis del estatuto de Autonomía de la Comunidad de Madrid, in Costituçión Spagnòlla, Madrìd, 11 dexénbre 2009. URL consultòu o 10 de dezénbre 2007.
- ↑ (ES) Artìcolo 147: Tìtolo VIII, in Costituçión Spagnòlla, Madrìd, 14 agòsto 2007.
- ↑ Rodríguez, Ezcurra & González, 1996, p. 428
- ↑ (ES) Artìcolo 152: Tìtolo VIII, in Costituçión Spagnòlla, 14 agòsto 2007.
- ↑ Viciano, 2005, p. 186
- ↑ Viciano, 2005, pp. 186-188
- ↑ Rebollo Delgado & Pais Rodríguez, 2004, p. 216
- ↑ Rebollo Delgado & Pais Rodríguez, 2004, p. 218
- ↑ Rebollo Delgado & Pais Rodríguez, 2004, p. 219
Bibliografîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
- (ES) Manuel Aragón Reyes, La construcción del Estado autonómico (PDF), in Cuadernos constitucionales de la Cátedra Fadrique Furió Ceriol, n. 54-55, 2006, pp. 75-95.
- (ES) Julio Castelao Rodríguez, Marta Villar Ezcurra e Arturo González, Régimen local y autonómico, Madrìd, Universitas, 1996, ISBN 84-7991-057-7.
- (ES) Juan Luis Paniagua Soto e Emilio Alvarado Pérez, Introducción al estudio de las Comunidades Autónomas, Madrìd, Universitas, 1997, ISBN 84-7991-065-8.
- (ES) Lucrecio Rebollo Delgado e Ramón Pais Rodríguez, Introducción al derecho I (Derecho público), Madrìd, Dykinson, 2004, ISBN 84-9772-331-7.
- (ES) Roberto Viciano, Constitución y reforma de las estatutos de autonomía: Procedimientos constitucionales de modificación del Estado autonómico, Valénçia, Tirant lo Blanch, 2005, ISBN 84-8456-252-2.
Âtri progètti[modìfica | modìfica wikitèsto]
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce comûnitæ outònome da Spàgna
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
| Contròllo de outoritæ | LCCN (EN) sh86006399 · BNF (FR) cb12236937p (data) |
|---|