Europeana

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O lögo de Europeana

Europeana a l'é 'n portâ d'Internétte creòu da l'Unión Eoropêa ch'o contêgne e coleçioìn digitalizæ do patrimònio colturâle de ciù de 3.000 instituçioìn de l'Eoröpa intrêga. O l'inclùdde e registraçioìn de ciù de 50 milioìn de artefæti colturâli e scentìfichi, mìssi insémme inte 'na sôla piatafórma e prezentæ inte 'na grànde variêtæ de mòddi pe-i uténti modèrni. O protòtipo de Europeana o l'é stæto o European Digital Library Network (EDLnet), creòu do 2008.

A Europeana Foundation a l'é l'òrgano de govèrno de l'énte, ch'o l'é costitoîo segóndo a lézze olandéize cómme Stichting Europeana.

Stöia

L'idêa de Europeana a l'é comensâ co-ina létia coletîva spedîa into méize d'arvî do 2005 da-o Jacques Chirac, Prescidénte da Repùbrica Françéize, e i prìmmi minìstri de Germània, Spàgna, Itàlia, Polònia e Ungherîa a-o Prescidénte da Comisción Eoropêa, o José Manuel Durão Barroso. Inte sta létia chi s'é sponciòu a creaçión de 'na bibliotêca virtoâle eoropêa de mòddo da rénde o patrimònio colturâle do Vêgio Continénte ciù acescìbile a tùtti.

Quésta létia a l'à contriboîo a dâ 'n arénbo in ciù a-o travàggio chi-â Direçión Generâle de Socjêtæ de Informaçión e di Média da Comisción Eoropêa a l'àiva za fæto inti ùrtimi dêx'ànni, coscì cómme o progètto Telematics for Libraries. A l'à dæto ànche 'n fòrte arénbo de tîpo polìtico a-a strategîa da Direçión (i2010: comunicaçión in scê bibliotêche digitâli), publicâ into méize de seténbre do 2005. L'é stæto coscì mìsso in ciæo l'intençión de creâ e sostegnî 'na bibliotêca digitâle eoropêa, ch'a fonçionàsse inte l'intrêga Unión Eoropêa de mòddo da incoragî a cresciànsa de socjêtæ de informaçión e de indùstrie di média corelæ.

O prìmmo progètto ch'o l'à pigiòu pàrte a l'inàndio de Europeana o l'é stæto o European Digital Library Network (EDLnet), co-o seu ròllo ch'o l'é stæto quéllo de stabilî 'n modéllo de protòtipo pe 'n servìçio centròu in sce l'uténte, ch'o fonçionàsse fêua di confìn naçionâli e inti diferénti domìnni de l'Internétte. A Comisción Eoropêa a l'à finançiòu EDLnet pe mêzo do seu progràmma eContentplus.

O protòtipo de l'European Digital Library Network o l'é stæto aviòu a-i 20 de novénbre do 2008. A l'inprinçìpio o permettéiva a vìxita de 4,5 milioìn d'eleménti digitâli, quantitæ dóggia do prevìsto, e o l'à riçevûo di contribûti, inta fórma de dæti, da ciù de 'n migiâ de diferénti òrganizaçioìn, inclûzo bibliotêche, galerîe e coleçioìn de musêi de fàmma internaçionâle con sêde inte capitâle eoropêe.

O sucesô de EDLnet, a versción 1.0 de Europeana, o l'é stæto creòu into méize de frevâ do 2009. O l'à fonçionòu pe doî ànni e mêzo e, do 2010, cómme prìmmo protòtipo o l'êa òrmâi do tùtto svilupòu, dàndo a poscibilitæ de védde ciù de 10 milioìn d'eleménti digitâli de òpie colturâli. Nêuve fonçionalitæ són stæte azónte do 2011, cómme 'n scistêma de traduçión e 'na fonçión ch'a permétte d'esténde e riçèrche in sce de âtre piatafórme ascì, Wikipedia inclûza.

Fonçioìn e descriçión

Europeana a contêgne de coleçioìn de musêi digitalizæ a mìsse in sciâ Ræ e a permétte a vizoalizaçión de ciù géneri de contegnûi, che vêgnan da instituçioìn colturâli despæge. I ògètti digitâli che i uténti pêuan trovâ in sce Europeana no són archìviæ inte 'na bànca dæti centralizâ ma rèstan inte quélle da pròpia instituçión colturâle, òspitæ inti rispetîvi network. Europeana a l'arechéugge e informaçioìn contegnûe inti metadæti de quésti ògètti, ciù che 'na seu inmàgine picìnn-a. I uténti çèrcan ste informaçioìn chi e, quànde àn trovòu quélle che gh'interèssan, se vêuan védde tùtti i dæti in sce quélla òpia gh'àn da sciacâ in sciô ligàmme a-o scîto òriginâle de dónde vêgnan e informaçioìn.

De òrganizaçioìn colturâli diferénti, cómme bibliotêche, musêi, archìvvi e coleçioìn òudiovixîve, inàndian o seu contegnûo inte di mòddi despægi e segóndo di stàndard diferénti, con di procêde che pêuan cangiâ tra 'n stâto e l'âtro. Pe rénde ciù fàçile a riçèrca, e informaçioìn són màpæ inte 'n ùnico stàndard comùn, ciamòu Europeana Semantic Elements e ch'a se bâza in sciô Dublin Core. Quésto stàndard pe-i metadæti o l'adêuvia 'n procêde a-o mìnimo comùn denominatô pe l'integraçión de vàrri tîpi de contegnûo digitâle. Do 2010 l'é introdûto l'Europeana Data Model, standàrd pe-i metadæti ciù rìcco ch'o l'à permìsso de dâ ciù informaçioìn a-i uténti.

Europeana a l'acétta i metadæti in scî ògètti digitâli, sénsa pigiâ nisciùnn-a decixón in sciâ digitalizaçión. Defæti, tùtte e çèrnie in scî ògètti da digitalizâ són pigiæ da l'òrganizaçión propiêtâia do materiâle.

Ciù de 3.000 instituçioìn de tùtta Eoröpa àn contriboîo a Europeana, inclûzo o Rijksmuseum, a British Library e o Louvre. Dæti in sce ciù de 10 milioìn d'artefæti colturâli e scentìfichi són stæti mìssi insémme in sce sta piatafórma chi, dónde són prezentæ inte di mòddi divèrsci pe-i vàrri uténti, da-i smartphone a-e API. Do 2024, Europeana a l'à diciaròu de consentî a vìxita a-e schêde de ciù de 50 milioìn d'ògètti.

Strategîe

Into seu ciàn stratégico pò-u perîodo 2011-2015, publicòu into méize de zenâ do 2011, Europeana a l'à mìsso in ciæo i quàttro òbietîvi stratégichi che ne modélan o svilùppo futûro:

• Agregâ: pe costrûe 'na vivàgna in sciâ Ræ, afidàbile e de bàdda, pe tùtti i contegnûi do patrimònio colturâle e scentìfico eoropêo.
• Façilitâ: pe sostegnî o setô do patrimònio colturâle e scentìfico eoropêo pe mêzo do trasferiménto de conoscénse, de l'inovaçión e d'arénbi.
• Distriboî: pe rénde o patrimònio colturâle disponìbile a-i uténti, da tùtte e pàrte e inte ògni moménto.
• Inpegnâse: pe coltivâ nêuve stràdde pe-i uténti pe pigiâ pàrte a-o pròpio patrimònio colturâle e scentìfico.

O sucesîvo ciàn stratégico o l'é stæto svilupòu in sciô perîodo 2015-2020.

Òrganizaçión

L'Europeana Foundation a l'é l'òrgano de govèrno do servìçio Europeana. I seu ménbri són i prescidénti e i diretoî de vàrie asociaçioìn pò-u patrimònio colturâle e de asociaçioìn de informaçión. A Fondaçión a promêuve a colaboraçión tra i musêi, i archìvvi, e coleçioìn òudiovixîve e-e bibliotêche, de mòddo che i uténti de quéste instituçioìn poêsan vixitâ i pròppi contegnûi pe mêzo de Europeana e de âtri servìççi.

A Fondaçión l'é costitoîa segóndo o dirìtto olandéize cómme Stichting Europeana e a l'à a seu sêde inta Koninklijke Bibliotheek (Bibliotêca Reâ di Pàixi Bàsci), a bibliotêca naçionâle di Pàixi Bàsci. A fornìsce 'n quàddro giurìdico pò-u govèrno de Europeana, inpiegàndo o personâ, fàndo de òfèrte pe finançiaménti e permeténdo a sostegnibilitæ do servìçio.

A-a giornâ d'ancheu, o diretô esecutîvo da Fondaçión Europeana o l'é l'Harry Verwayen, nominòu a-a càrega do màzzo do 2018. O comitâto esecutîvo o l'é arenbòu da-o conséggio de l'Europeana Foundation, goidâ da-a Martina Bagnoli da-o 2021.

Progètti Europeana

Gh'é vàrri progètti, che fórman o coscì dîto grùppo Europeana (Europeana Group), che dàn de soluçioìn tecnològiche e di contegnûi a Europeana. Són gestîi da vàrie instituçioìn do patrimònio colturâle e són in pàrte finançiæ da-o progràmma eContentplus da Comisción Eoropêa e da-o progràmma de supòrto a l'Information and Communications Technologies Policy Support Programme (ICT PSP).

I progètti do grùppo Europeana són:

• 3D ICONS: scistêma pe digitalizâ monuménti archiològichi e costruçioìn in 3D.
• APEx - Archives Portal Europe Network of Excellence Project.
• ASSETS: progètto ch'o l'amîa de amegioâ l'uzabilitæ de Europeana.
• ATHENA: o métte insémme contegnûi de vàrri musêi, promovéndo di stàndard pi-â digitalizaçión de musêi e metadæti.
• AthenaPlus: a l'ìntra inte Ræ de patrimònni colturâli pe Europeana.
• BHL-Europe - Biodiversity Heritage Library for Europe.
• CARARE: o métte insémme di contegnûi de patrimònni archiològîchi e architetònichi.
• DCA - Digitising Contemporary Art.
• DM2E: o favorìsce a creaçión de nêuvi scistêmi e servìççi pe l'ûzo di dæti d'Europeana inte l'informàtica umanìstica.
• ECLAP: o l'é aprêuvo a realizâ 'na grànde bibliotêca digitâle in scê àrte do spetàcolo e l'UGC.
• EURO-Photo: progètto pe digitalizâ e fotografîe fæte da-e testæ giornalìstiche.
• Europeana 1914–1918: svilupòu pò-u çentanâ da Prìmma Goæra Mondiâle, o contêgne de stöie de famìggia arecugéite in colaboraçión co-a British Library, a Bibliotêca Naçionâle do Lusenbùrgo e âtre instituçioìn.
• Europeana Collections 1914-1918: progètto ch'o l'é mìsso a dispoxiçión 425.000 ògètti ligæ a-a Prìmma Goæra Mondiâle inte l'ocaxón do seu çentanâ. Into méize de zenâ do 2014 quésti materiâli són stæti conbinæ con quélli di progètti Europeana 1914-1918 e European Film Gateway First World War.
• Europeana Connect: o l'azónze materiâli sonöri a-a bànca dæti de Europeana.
• Europeana Awareness: progètto pe mêgio publicizâ Europeana a-o a livéllo polìtico.
• Europeana Creative: o promêuve l'ûzo creatîvo di materiâli azónti in Europeana.
• Europeana Fashion: o l'à l'òbietîvo de caregâ ciù de 700.000 ògètti ligæ a-o móndo da mòdda in sce Europeana.
• EFG - Europeana Film Gateway: o l'à fornîo ciù de 600.000 pelìcole e contegnûi corelæ a Europeana.
• Europeana Libraries: o l'azonziâ ciù de 5 milioìn de ògètti digitâli in Europeana da 19 tra e ciù inportànti bibliotêche de riçèrca e de universcitæ in Eoröpa.
• Europeana Local: o càrega contegnûi da sogètti regionâli e locâli.
• Europeana Newspapers: o l'azónze de registraçioìn relatîve a 18 milioìn de pàgine de giornâle a Europeana.
• Europeana Regia: progètto ch'o l'é aprêuvo a digitalizâ di manoscrîti de sovrén de l'Eoröpa de l'Etæ de Mêzo e do Rinasciménto, ch'o conprénde 'na coleçión de manoscrîti ascì.
• Europeana Sounds: o contriboìsce a Europeana con di materiâli òudio.
• Europeana Travel: o portiâ in Europeana di materiâli asociæ a viâgi, comèrci, turìsmo e migraçioìn.
• Europeana v1.0: o l'amîa de svilupâ 'n scîto d'Internétte pe Europeana do tùtto fonçionànte.
• EUscreen: o càrega materiâli televixîvi in Europeana.
• HOPE - Heritage of People's Europe: o l'amîa d'amegioâ l'acescibilitæ a-e coleçioìn digitâli de stöia sociâle.
• JUDAICA Europeana: o l'é specializòu into contribûto ebràico a-a formaçión do patrimònio colturâle eoropêo.
• Linked Heritage: o l'amîa d'azónze nêuvi contegnûi da-i setoî comerciâli e pùblichi, inrichìndo i metadæti de Europeana co-in procêde "linked data".
• MIMO - Musical Instrument Museums Online.
• Natural Europe: o conétte e coleçioìn digitâli di musêi de stöia naturâle.
• OpenUp!: o càrega in Europeana di materiâli che són pò-u ciù dedicæ a-o patrimònio naturâle.
• Partage Plus: progètto pe digitalizâ dæti in sce l'Art Nouveau pe Europeana.
• PATHS - Personalised Access To cultural Heritage Spaces.
• The European Library: a l'azónze di contegnûi in scê bibliotêche naçionâli.
• thinkMOTION: o l'arechéugge materiâli into cànpo di scistêmi de traspòrto.

Finançiaménti

Europeana e i âtri progètti che fornìscian contegnûi a Europeana.eu són stæti finançiæ da-a Comisción Eoropêa sott'a-i progràmmi cómme eContentplus, Information and Communications Technologies Policy Support Programme (ICT PSP) e di âtri progràmmi scìmili. Pe pigiâ pàrte a 'na série coscì ànpia de progètti, che riçéivan fóndi da-a Comisción pe 'n totâle do 50-100% di pròppi cósti esclûzo però e spéize generâli, Europeana a fà afidaménto a di inportànti finançiaménti che vêgnan da-i ministêri da coltûa e de l'educaçión di Pàixi ménbri.

Bibliografîa

• (EN) Antoine Isaac, Robina Clayphan e Bernhard Haslhofer, Europeana: Moving to Linked Open Data, in Information Standards Quarterly, vol. 24, n. 2-3 (archiviòu da l'url òriginâle l'8 òtôbre 2012).

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Europeana

Ligàmmi de fêua

• (BG, CS, DA, DE, EL, ES, ET, EU, FI, FR, GA, HR, HU, IT, LT, LV, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, SV) Scîto ofiçiâ, in sce europeana.eu. URL consultòu o 30 òtôbre 2024.
• (EN) Scîto ofiçiâ de l'òrganizaçión, in sce pro.europeana.eu. URL consultòu o 30 òtôbre 2024.
• (EN) Europeana - Google Arts & Culture, in sce artsandculture.google.com. URL consultòu o 30 òtôbre 2024.