Repùblica Româna (1849)

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Repùblica Româna (IT) Repubblica Romana
Mòtto: (IT) Dio e Popolo Dîo e Pòpolo
Dæti aministratîvi
Léngoe ofiçiæ	italiàn
Léngoe parlæ	italiàn
Ìnno	Il canto degli italiani (no ofiçiâ)
Capitâle	Rómma
Polìtica
Fórma de Stâto	Stâto unitâio liberâle-democràtico
Fórma de govèrno	Repùbrica parlamentâre-diretoriâle
Triumviri	Càrlo Armelìn, Giöxèppe Mazîni, Aorélio Sàffi
Òrgani deliberatîvi	triumviri ò cónsoli, asenblêa parlamentâre
Nàscita	9 frevâ 1849
Caxón	fûga do pàppa Pîo IX a Gaêta
Fìn	4 lùggio 1849
Caxón	invaxón françéize
Teritöio e popolaçión
Teritöio òriginâle	ecs teritöio do Stâto Pontifìccio
Economîa
Monæa	Baiocco da Repùbrica Româna
Religión e socjêtæ
Religioìn prinçipæ	Catolicêximo
Religión de Stâto	Nisciùnn-a
Religioìn minoritâie	Ebraîsmo
Evoluçión stòrica
Precedûo da	Stâto Pontifìccio
Sucedûo da	Stâto Pontifìccio
Òua pàrte de	Itàlia  Çitæ do Vaticàn

A Repùblica Româna o l’é stæto ’n Stâto Republicàn nasciûo in Itàlia into Risorgiménto cómme consegoénsa a ’na rivòlta che inti teritöi do Stâto Pontifìccio a l’à avûo cómme éxito a fûga do pàppa, o Pîo IX, a Gaêta. A l’é stæta governâ da ’n trionvirâto conpòsto da-o Càrlo Armelìn, o Giöxèppe Mazîni e l’Aorélio Sàffi.

Stöia

Proclamaçion da Repùblica Româna into 1849 in Ciassa do Pòpolo

A Repùblica, nasciûa a-i 9 de Frevâ do 1849 cómme consegoénsa di gréndi möti rivoluçionâi do 1848 ch’àn interesòu tùtta l’Eoröpa, a l’à avûo, cómme quésti ùrtimi, ’na vìtta cùrta (a l’é finîa a-i 4 de Lùggio do 1849) pe córpa de l’intervénto militâre da Frànsa do Loîgi Napolión Bonapàrte, o futûro Napolión III, che, perché ghe convegnîva politicàménte, o l’à ripristinòu o govèrno pontifìccio, in déroga a ’n artìcolo da Costituçión Françéize. A ògni mòddo quélla da Repùblica Româna a l’é stæta ’n’esperiénsa scignificànte inta stöia de l’unificaçión italiànn-a e a l’à vìsto l’incóntro e o confrónto de tànte figûe de prìmmo ciàn do Risorgiménto arivæ da tùtta a Penîzoa, fra quéste o Giöxèppe Garibàldi e o Gofrêdo Mamêli.

Inte quélli méixi Rómma a l’é pasâ da-a condiçión de Stâto tra i ciù aretræ d’Eoröpa a bànco de prêuva de nêuve idêe democràtiche, inspiræ pò-u ciù a-e idêe do Mazîni, co-o fondâ a sò vìtta polìtica e civîle in sce di prinçìppi cómme, in primis, o vôto universâle mascolìn (quéllo feminìn in realtæ o no l’êa viêtòu da-a Costituçión, ma e dònne són restæ fêua); l’aboliçión da pénn-a de mòrte e a libertæ de cùlto.

A Repùblica Româna a l’à publicòu into 1849 a Costituçión, a ciù democratica in Eoröpa pe quélli ténpi, dónde s’unîvan i ideâli liberâli e mazinién, e a l’à superòu a mâi mìssa in pràtica Costituçión Françèize do 1793. A lézze e a Costituçión proponéivan:

• a libertæ de cùlto (ascì se ofiçialménte parçiâle: i çitadìn poéivan êse sôlo catòlichi ò ebrêi, in càngio a-i foestê l’êa permìssa qualónque religión, ma gh’àn aderîo ascì òmmi no confescionâli comò-u Mazîni mæximo, àtei diciaræ comò-u Pizacàn e masoìn comò-u Garibaldi),
• a laicitæ do Stâto,
• aboliçión da pénn-a de mòrte e da tortûa (o l’é stæto o segóndo Stâto a-o móndo, dòppo o Granducâto de Toscâna, a-abolî de jure a pénn-a capitâle inta sò Costituçión),
• aboliçión da censûa,
• o vôto universâle mascolìn (ascì se ofiçialménte o no l’à vietòu o vôto a-e dònne),
• l’aboliçión da confìsca di bêni,
• anulamènto da nòrma pontifìccia ch’a l’escludéiva e dònne e i sò discendénti da-a sucesción familiâre,
• rifórma agrària e dirìtto a-a câza, pe mézzo da requixiçión di bêni da Gêxa,
• a spartiçión di potêri,
• l’aboliçión da lêva òbligatöia.

L’ideâle republicàn

In tòcco do progràmma da Repùblica Româna: « ... Niâtri no poêmo êse republichén sénsa êse e dimostrâse mêgio di potêri abatûi pe de lóngo. Libertæ e virtù, repùblica e fradelànsa dêvan êse inseparabilménte unîe. E niâtri dovémmo dâne ezénpio a l’Eoröpa. A repùblica a Rómma o l’é ’n progràmma italiàn; ’na sperànsa, in avegnî pe vintisêi milioìn d’òmmi nòstri fræ. Se tràtta de dimostrâ a l’Itàlia e a l’Eoröpa chò-u nòstro crîo - Dîo e Pòpolo – o no l’é ’na böxardàia; chi-â nòstra òpera a l’é a-o sómmo gràddo religiôza, educatôa, morâle: che fâse són e acûze de intolerànsa, d’anarchîa, de reméscio azardôzo a-a sànta bandêa. »

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Repùblica Româna (1849)