A Spèza
SP
|
Questa pagina a l'è scrita in spezin |
Spèza | |||
---|---|---|---|
![]() | |||
Immaggine:La Spezia-Stemma2.png | |||
Stato: | ![]() | ||
Region: | ![]() | ||
Provinsa: | Provinsa dea Spèza | ||
Coordinæ: |
| ||
Superfiçie: | 51,39 km² | ||
Abitanti: |
| ||
Denscitæ: | 1.828 ab./km² | ||
Fraçioin: | Biassa, Cadamà, Campigia, A Fose, Maola, Mugian, Pitei, San Veneo, Sarbia | ||
Comun confinanti: | Arcòa, Folo, Lerse, Pòrtivene, Ricò, Riomasoe, Vessan Ligure | ||
CAP: | 19100, da 19121 a 19126, da 19131 a 19139 | ||
Pref. tel: | 0187 | ||
Codiçe ISTAT: | 011015 | ||
Codiçe cadastro: | E463 | ||
Nomme abitanti: | spezin | ||
Santo patron: | San Giusepe | ||
Giorno festïo: | 19 marso | ||
Scito instituçionâ | |||
Spèza (La Spezia in Italian) i' è un comüne da Liguria er capoluogo da provinsa de Spèza.
Co i se 93.959 abitanti (ar 1/1/2016) l'è 'r segondo comüne ciü popoloso da Liguria, darè a Zena.
Geògrafia[modìfica | modìfica wikitèsto]
Se trèva quasi ar confin co a Toscana 'nt er Gorfo de Spèza.
Stoia[modìfica | modìfica wikitèsto]
Er territoìo spezin e i se dintörni l'eö abità da tempi antighisimi, come demostràn i reperti de l'età der fëro e der bronso retrovà nt'e altùe e nt'e visine valà.
Ien d'epoca römana i siti de Luni, de Amegia e, drento ar Gorfo, de Vaignan. A San Vito (Maola) i resti roman ieno stà destrutti pä costrusion de l'Arsenale dä Maìna;
Nt'er periödo medievàle ien nasciùe e Signörìe: de i Vessano, dei Da Passan e dei Lavagna. Nt' er XII secolo i territòi der Gorfo enträan int'e l'orbita dä Compagna Zeneise, fasendo cresse i çentri de Carpena e Vesigna. Ma pe çirca vint'anni er borgo de Spèza ne se trèva ciü sottòposto ar dominio zeneise, quando Nicolò Fieschi costruìssa a se Signoria, tra Sarzana e Dägna, in contrasto a Zena. A sto periodo se inissia a costrüìe er Castello San Zorzo, in çima a collina der Poso. Nt' er 1273 Zena se repìa a sovranità dä zona. Vegno costruì e mura, palassi publici, un ospedale. Nt'er 1407 ä sità a nòmina un Podestà e poi un Capitan. Ö svilüppo dä sità continua fin ar Seiçento.
Nt'er XIX secolo a sità a l'è sede de e vacançe dei Savoia e der Re. Nt'a segönda metà de l'Otoçento Spèza cangia o se aspettö de borgo sarà e a devenià capitâ militâ maritima, con trasformaçioin impörtanti che a fan diventâe a sità capulögu de provinsa. Nt'er 1862, inisian i lavoi de l'Arsenâ Militâ Maritimo, daprima pensà da Napoleone e aoa costruïa da volontà de Cavour e Domenico Chiodo, Ofiçiâ dö Senio Militâ.
I lavoi düan sett'anni, e l'arsenâ i ven inaugurà er 28 agosto 1869 da Domenico Chiodo. Cö a costrussion de l'Arsenâ a sità cangia aspeto, e g'ha un rapidö svilüpo econòmico inseme a un aumento demografego: a popolaçiun a l'ea de 31.500 unitæ int'o 1881, 60.000 unitæ int'o 1901, 123.000 unitæ int'o 1940).
Inseme a l'Arsenâ son stà fate nève fortificassion int'e coline der Gorfo. Nassevan industrie militäri:a OTO Melara e i cantëi naväli de Mugiano e a se svilüpa er porto mercantì.
Pòsti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]
Portivène, Lérse, Télào, a Rìa ("Le Grazie"), Levànto e Çinque Tere: Riomasoe, Manaèa, Cornigia, Vernasa, Monteroso.
Economia[modìfica | modìfica wikitèsto]
A Spèza ghè er porto ch' i porta tanti guadagni a sità. 'N ta zona de Spèza gheno sentinaia de asiende che i lavoran co 'r porto.
Cultùa[modìfica | modìfica wikitèsto]
Da arcuni ani i ghè er "Pop Eye Festival", na rasegna musicale ch'i a visto partesipae paeci artisti de livelo mondiale (Lou Reed, Patty Smith, Sonic Youth, Afterhours, ecc.) e o Sercantigo "Cercantico", er mercao de cose antighe ch'i se fa 'n ciasa Cavour (ovveo ciasa der Mercao) a prima domenega de ogni mese. l' urtima domenega de novembre a fatoria 'n ciasa co e bestie de e asiende agricole d a provinsa.
Feste e fëe[modìfica | modìfica wikitèsto]
A Fea de San Giusepe ghè ogni ano er 19 marso, in occasion d a festa der Santo patrono de Spèza. A fea dua 3 sorni e i gh' eno 500 commercianti ambulanti de tüti canton ch'i venio 'nta sona compresa tra ciasa Europa, i giardin publici e er lungomae d a pasegià Morin.
N autro apuntamento storico d a sità i è a Festa der mae, ch' i ghè ogni ano a prima domenega der mese de agosto. A festa dua 2 sorni er primo sorno gh' è a sfilaa 'n maschea a tema pe e vie da sità o segondo sorno i ghè a disputa der Palio der Gorfo, a gaa remiera de e 13 borgate der Gorfo de Spèza, a manifestasion finissa a domenega sea co 'no spettacolo de feghi artificiali su e aigue der gorfo.