Sâta a-o contegnûo

Template:Vedrìnn-a/2

Da Wikipedia
Panu(r)àmma de Arbenga versu u mâ

Arbenga a l'è ina sitè e cumün ligü(r)e de 23.470 abitanti inta pruvinsa de Savuna, dund'a l'è a segunda pe' pupulasiùn. A se tröva inta Rive(r)a de Punènte, inta ciâna ciü estesa da Ligü(r)ia e in sce zine da Sènta; u sò teritò(r)iu u cumprènde ascì a segunda ìsu(r)a ligü(r)e pe' süperficie, a Gainâ(r)a.

Arbenga a l'è üna de sitè ciü antìghe da regiùn: zà capitâle di Ligü(r)i Ingàuni, alantu(r)a ciamâ Album Ingaunum, cu'a cunquista rumâna du 181 a.C. a vegne u riccu municipium de Albingaunum, traversàu dai tèmpi d'Augüstu daa cuscì dìta Via Julia Augusta. Sêde d'ina sò diocexi dau 451, a l'è atacâ dai barba(r)i e ricustruìa dai bizantìn; cu'i Franchi a vegne capitâle de Cumitàu e a patisce di atacchi saracén. Dau 950 a l'è inta Marca Arduinica e, vegnüa cumün indipendènte du Mille, a pîa parte aa Primma Cruxâ. In aleànsa cun Pisa e cun l'agiüttu du Fede(r)igu II a se regi(r)a cuntru Zena insemme ae âtre sitè da Rive(r)a, ma a ne sciorte batüa du 1251, entrandu int'ina lunga crisi vegnüa pezzu cu'a pèste du 1348. Du 1625 a se issa turna cuntru a Zena e a se cunsegna au Vito(r)iu Amedeu de Savoia. Aa fìn, dai ànni da Repübbrica Ligü(r)e, a sitè a và apröu au camìn stò(r)icu du rèstu da Ligü(r)ia.

Arbenga a g'ha ina lunga tradisiùn cumme grande sèntru agriculu; cu'u tèmpu u l'è pe(r)ò vegnüu ciü impurtante u türismu, a l'imprinsippiu ligàu ai bagni ma au dì d'ancöi sèmpre ciü de genere cultü(r)âle, grassie ai sò müsei e e sò architetü(r)e. Fra sti chi se pò fà mensciùn du Müseu Sivicu, ch'u cumprènde l'antìgu batiste(r)u du V seculu, u Müseu Diucesàn e u Müseu Navâle Rumàn; fra e architetü(r)e e nu mancan gêxe, a partì daa catedrâle, sciti archeulogichi, palàssi stò(r)ichi e e sò tûre, scimbulu da sitè che, defèti, a g'ha u survenumme de "sitè de sèntu tûre".

Pagina intrega