Benito Mussolini

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

'Na föto do Benito Mussolini

Benito Amilcare Andrea Mussolini (Dovia di Predappio, 29 de lûggio 1883 - Giulino di Mezzegra, 28 de arvì 1945) o l'é stæto 'n politico, in statista e in giornalista italian.

O l'é stæto o fondatô do Fascismo. O l'é stæto prescidente do Conseggio do Regno d'Italia da-o 31 d'otôbre do 1922 a-o 25 de lûggio do 1943. Into zenâ do 1925 o l'à pigiòu i potêri dittatoriali, stabilîndo 'n regime totalitârio, e da-o dexembre do mæximo anno o l'à pigiòu o titolo de cappo do govèrno e primmo segretario do Stato. Dòppo a guæra d'Etiopia o l'à azonto a-o titolo de dûxe quello de "Fondatô de l'Impêro" e o l'é deventòu Primmo Maresciallo de l'Impero a-i 30 de marso do 1938. O l'é stæto cappo da Repùbbrica Sociâle Italiann-a da-o settembre do 1943 a-i 25 de arvì do 1945.

Into 1940, sentindo che a vitöia da Germania nazista a l'ea vixin, o l'à decizo pe l' intrâ in guæra de l'Italia inta Segonda guæra mondiâle. A-a fin de sconfitte di forçe armæ italiann-e e a-o desbarco di americhén in Sicilia, Mussolini o l'é stæto misso in minoransa durante o Gran Conseggio do Fascismo a-i 24 de lûggio do 1943, arrestòu pe ordine do Re (25 de lûggio 1943) e dòppo portòu in prexón a Campo Imperatore arente a-a çitæ de L'Aquila. Liberòu da-i tedeschi pe ordine de Hitler, o l'à istituîo a Repùbbrica Sociâle Italiann-a inte l'Italia do nòrd. Inte l'arvì do 1945 o l'àiva abandonòu Milàn pe andâ in Svissera, e o l'é stæto catturòu da-i partigén a Dongo, in sciô lago de Còmmo, o 27 de arvì. O l'é stæto foxilòu o giorno dòppo co-a seu galante Claretta Petacci.

Da-a prefaçión do lìbbro “Mussolini’s Roman Empire” (1976) do stòrico ingléize Denis Mack Smith, tradûto in italiàn co-o tìtolo “Le guerre del Duce”: "Se ’n òmmo polìtico o va giudicòu in bâze a quéllo che se dîxe, s’o dîxe cöse profónde e profétiche, ò apénn-a raxonévoli, alôa o Mussolini o va clascificòu cómme ’n òmmo polìtico de ters’órdine. Se in càngio o critêio o l’é a mezûa inta quæ o l’à cangiòu o sò pàize e o rimanénte do móndo, a valutaçión a gh’é asæ ciù favorévole. Ma sò-u critêio o l’inclùdde a valutaçión di cangiaménti introdûti a giudìçio ciù ò mêno universâle, l’inventô do fascìsmo o restiæ a zêro pónti. Se, ancón, o Mussolini o fîse giudicòu in bâze a-o sucèsso òtegnûo into métte poîa a l’Eoröpa con l’inmàgine de ’n’acresciûa poténsa do sò pàize, alôa i sò nemîxi ascì se troviéivan con tùtta probabilitæ a dovéi amétte ch’o l’é stæto ’na personalitæ ciufîto de riliêvo. (...) Quànde o Mussolini o fâva a lìsta de quélli chi-â lê ghe pàivan cómme i sò ciù gréndi sucèssi de polìtica èstera, a-o prìmmo pòsto o ghe metéiva a conquìsta de l’Etiòpia, a-o segóndo a vitöia in sciô comunìsmo con l’avéi mandòu trùppe in agiùtto a-o Frànco inta goæra civîle spagnòlla, a-o tèrso a sò mediaçión a-a conferénsa de Mònaco do 1936, che l’é parsciûo a l’avésse sarvòu l’Eoröpa da ’na goæra generâle, e in sciâ fìn a çèrnia do zùgno do 1940 cómme o mêgio moménto pe fâ a goæra a l’Inghiltæra e a-a Frànsa. Dòppo o s’é vantòu ascì da sò decixón d’invàdde i Balcâni inte l’òtôbre do 1940. In quànte a-a diciaraçión de goæra a-a Rùscia e a-i Stâti Unîi into 1941, pâ, in càngio, che lê mæximo o s’êa réizo cónto ch’a l’êa stæta a mòssa de ’n zugòu d’azàrdo abandonòu da-a fortùnn-a."

Âtri progetti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Benito Mussolini