Castéllo Apoliêno
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
O castéllo Apoliêno (in grêgo modèrno: Κάστρο Απολίχνων, Kástro Apolíchnon) o l'é 'n castéllo de Scîo, tiòu sciù da-i zenéixi da Maónn-a p'avardâ o pàize de Armòlia.
Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]
O castéllo Apoliêno o l'é stæto tiòu sciù da-a Maónn-a p'avardâ o pàize de Armòlia, un di vilàggi ciù gréndi da mastichochoria, a pàrte de l'îzoa dedicâ a-a produçión do preçiôzo màstice. Segóndo 'na teorîa comùn, ch'a vêgne da di tèsti antîghi, o castéllo o l'é stæto constrûto into 1440 pe voéi do Nichiôzo Giustiniàn Bànca[1][2][3], poæ de l'Andrieu[4], ma pe dindavèi l'é probàbile ch'o ségge stæto comiscionòu da un di fìggi de l'Ötobón Giustiniàn Cànpo into 1446[5]. Defæti, into vêgio cazaménto da schêua de Armòlia gh'é conservòu 'n architrâve ricuperòu da l'intrâ do castéllo che, óltre a-o stémma da Repùbrica de Zêna e a quéllo da famìggia Giustiniànn-a, o l'aregórda a fondaçión do castéllo con st'inscriçión chi[5][n. 1]:
| (LA)
«Egregi[us] d(omi)n(u)s Iustini[a]nus Iust(inianus) q(uondam) d(omi)[ni] Ottoboni unu[s ex] d(omi)nis Chii fier[i fec]it hoc castru[m ann]o in(c)a(r)nationis MCCCCXLV[I] (d)ie I Ma[ii]» |
(LIJ)
«O gràn scignôro Giustiniàn, fìggio do sciô Ötobón Giustiniàn, un di scignôri de Scîo, o l'à fæto quésto castéllo inte l'ànno de l'incarnaçión do Segnô 1446, a-o giórno prìmmo de màzzo» |
O castéllo Apoliêno o l'êa in contàtto vixîvo co-e tôre de goàrdia (dîte βίγλες, Bígles) lóngo a còsta de Komi, a sùd, e quélla de Lithio, a nòrd, eséndo coscì pàrte do scistêma de comunicaçión de l'îzoa. Defæti, into câxo de 'n atàcco nemîgo l'alàrme o l'êa pasòu da 'na tôre a l'âtra e de chi scìnn-a-i castélli de l'entrotæra, pe mêzo de segnâli de fùmme de giórno e de fêughi de néutte, de mòddo d'òrganizâ e diféize[6].
Descriçión[modìfica | modìfica wikitèsto]
O castéllo o l'é constrûto a 'n'altéssa de 220 mêtri in sciô livéllo do mâ apénn-a a ponénte do bórgo, in çìmma a 'n brìcco ch'o dòmina in sciâ pàrte meridionâle de l'îzoa e in particolâ, in scê ciànn-e de Kalamoti e d'Armòlia e in sciâ zöna costêa da-arénte a-o vilàggio de Komi[6]. O castéllo o l'à 'na ciànta a trapéçio/òvâle, con de dógge miâge che in di pónti se són conservæ scìnn-a-i mèrli[3], no tànto èrte e drûe tra 1,5 e 2 m. L'intrâ a se trêuva vèrso nòrd e a l'é protètta da 'n bàsso bastión méntre lóngo a çénta de miâge no gh'é de tôre de diféiza mìsse in scî cànti[3]. Sott'a-i mèrli, dotæ de luxêe, gh'é di fòsci dónde se ciantâvan i pascioìn ch'arezéivan 'na galerîa de légno, ch'a l'êa dêuviâ cómme camìn de rónda[3].
O drénto o l'é òcupòu da vàrri cazaménti, di quæ se pêuan ancón védde i rèsti de miâge[3]. Tra quésti gh'êa 'na série de locâli tiæ sciù a-o redòsso da çénta de miâge, co-a càmia ciù grànde ch'a l'à 'na longhéssa de 60 pê e 'na larghéssa de 40[1]. Gh'êa ancón dôe cistèrne e 'n recìnto fortificòu in sciô sciànco vèrso sùd, dónde se peu intrâ pasàndo sôlo da-o drénto do fórte e tiòu sciu pe 'na mêgio diféiza vèrso sùd[3], dónde o terén o l'é mêno açidentòu. Pe cóntra, o sciànco setentrionâle do castéllo o s'avànsa in sce 'n derûo, raxón pi-â quæ o l'êa ciù segûo[6].
A-a giornâ d'ancheu, se peu montâ a-o castéllo co-in fàçile sentê ch'o pàrte da-o ciàssa de l'arénte vilàggio de Armòlia, lóngo ciù ò mêno 800 mêtri e ch'o l'atravèrsa di cànpi de oîvi e di bòschi[7].
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- Nòtte a-o tèsto
- ↑ Tra ( ) l'é marcòu e abreviaçioìn, tra [ ] e ricostruçioìn da pàrte aroînâ do tèsto
- Nòtte bibliogràfiche
- ↑ 1,0 1,1 (IT) Pier Antonio Pacifico, Distitissima descrittione della citta, porto et isola di Scio, conquistata dalle armi della republica di Venetia sotto Antonio Zeno [...], Venéçia, Girolamo Albrizzi, 1694, pp. 35 e 86.
- ↑ (IT) Carlo Hopf, Storia dei Giustiniani di Genova, in Giornale ligustico di archeologia, storia e belle arti, vol. 9, Tipogr. del R. Istituto sordo-muti, 1882, p. 112.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Hasteuck, 1910, p. 182
- ↑ (FR) Carlo Hopf, IX. Dynasties genois de l'archipel (PDF), in Chroniqués Gréco-Romanes, Berlìn, Libraire de Weidmann, 1873.
- ↑ 5,0 5,1 Hasteuck, 1910, p. 181
- ↑ 6,0 6,1 6,2 (EN, EL) Apolichna Castle, in sce chios.gr. URL consultòu o 3 màrso 2023.
- ↑ (EN, EL) Castle of Apolichnoi or Armolia Castle, in sce kastra.eu. URL consultòu o 4 màrso 2023.
Bibliografîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
- (EN) F. W. Hasteuck, The Latin monuments of Chios, in Annual of the British School at Athens, n. 16, Lóndra, Macmillan & Co. Limited, 1910.
Conligaménti estèrni[modìfica | modìfica wikitèsto]
- (EN, EL) Castle of Apolichnoi or Armolia Castle, in sce kastra.eu. URL consultòu o 4 màrso 2023.
- (EN, EL) Apolichna Castle, in sce chios.gr. URL consultòu o 3 màrso 2023.
- (EN, EL) Filmìn do castéllo, in sce youtube.com.