Maónn-a de Scîo e de Focea
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
| Maónn-a de Scîo e de Focea | ||
|---|---|---|
| ||
| Dæti aministratîvi | ||
| Léngoe parlæ | Chiotìco, Grêgo | |
| Capitâle | Scîo | |
| Dipendénte da |  Repùbrica de Zêna
| |
| Polìtica | ||
| Nàscita | 1346 | |
| Caxón | Òcupaçión zenéize de l'îzoa | |
| Fìn | 1566 | |
| Caxón | Òcupaçión tùrca de l'îzoa | |
| Teritöio e popolaçión | ||
| Baçî giögràfico | Mâ Egêo | |
| Religión e socjêtæ | ||
| Religioìn prinçipæ | Catolicêximo, Ortodoscîa | |
 | ||
| Evoluçión stòrica | ||
| Precedûo da |  Inpêro bizantìn
| |
| Sucedûo da | .svg){kind=small} Inpêro òtomàn
| |
| Òua pàrte de |  Grêcia,  Turchia
| |
A Maónn-a de Scîo e de Focea a l'êa 'na maónn-a creâ pe arechéugge e tàscie dovûe a-a Repùbrica de Zêna da l'îzoa de Scîo (ò Chios) e da-o vixìn pòrto de Focea. Defæti Zêna a l'avéiva vendûo i sò dirìtti in scê tàscie de l'îzoa a quésta maónn-a, a quæ a l'avéiva pigiòu a préstito di finançiaménti da-i sò investitoî pe acquistâ de galêe e riconquistâ Scîo e Focea, e quæ êan za stæte sótt'a-o contròllo zenéize pöchi ànni prìmma, co-a coscì dîta Scignorîa de Scîo.
Stöia[modìfica | modìfica wikitèsto]
E outoritæ zenéixi de Scîo e i sò sùditi grêghi, i quæ formâvan a ciù pàrte da popolaçión de l'îzoa (ciù ò mêno l'80%), êan di sùditi da Repùbrica de Zêna ascì, con vàrri sòcci da maónn-a che, a-o mànco iniçialménte, êan ségge çitadìn zenéixi che òriginâi da çitæ de Zêna. I ménbri de quésta socjêtæ, pe ciù de doî sécoli, aviàn dirìtto a-i ricâvi che arivâvan da-e vivàgne naturâli e econòmiche de l'îzoa, derê a-o pagaménto de 'n tribûto anoâle a-a Repùbrica.
Dòppo i prìmmi doî ànni, i òriginâi shareholders da maónn-a rescidénti a Zêna vendiàn e pròppie quöte a di abitànti de Scîo e a-i prìmmi emigræ zenéixi che into méntre êan arivæ inte l'îzoa. Quésti nêuvi ménbri formiàn a coscì dîta "Maónn-a Nêuva", conosciûa cómme a Maónn-a di Giustinién ascì, da-o nómme da ciù inportànte famìggia de l'îzoa. Dæto che a Repùbrica a no poéiva riscatâ l'îzoa da-i Giustinién, Scîo a restîa sótt'a-o sò contròllo scìnn-a-a definitîva chéita inte moén di tùrchi. Co-o pasâ di ànni a maónn-a a doviâ pagâ di tribûti, in òrdine cronològico, a Zêna, a l'inperatô bizantìn Zâne V Paleologo (into 1363) e, a-a fìn, a-i tùrchi ascì[1].
A Repùbrica a s'êa però inpegnâ a garantî i pròppi çitadìn da-e poscìbili pèrdie e dónca, inpegnàndo 'na pàrte di sò goâgni anoâli pagàndo e antiçipaçioìn di investitoî, a saiâ òrganizâ 'na spediçión pe l'òcupaçión dirètta de l'îzoa. Ògni sotoscritô de l'inpréiza o contriboîva con 400 lîe zenéixi e, con 'ste palànche chi, són stæte armæ vintinêuve galêe, 26 da-i investitoî comùn e 3 da-i nòbili[2]. Cómme se concluddéiva co-in sucèsso l'inpréiza de Scîo, i armatoî de galêe tornâvan dónca a Zêna, domandàndo o pagaménto de 250.000 frànchi pe coprî e spéize da canpàgna. Dòppo 'na lónga fâze de tratatîve, a-i 26 de frevâ do 1347 se ariviâ a 'n acòrdio tra o Comùn e o grùppo di sò creditoî, ö sæ a maónn-a, raprezentæ da l'amiràlio zenéize Scimón Vignôzo. O débito dovûo a-i armatoî o l'é stæto dónca rinborsòu con de açioìn dîte "lêughi", pe 'n totâle de 203.000 lîe zenéixi.
Scibén che quésta sómma a l'êa inferiô de quànte domandòu da-i armatoî, se arivâva a ògni mòddo a 'n acòrdio dæto che quésti, óltre che i goâgni derivànti da-i "lêughi", òtegnìvan a propiêtæ e l'aministraçión de Scîo e de Focea ascì. O benestâ ciù ò mêno forsòu di armatoî o suplîva dónca a-e mancànse do Stâto, o quæ o l'êa coscì costréito a cêde pàrte de sò intræ pùbliche pe frontezâ e pròpie òbligaçioìn[3].
A famìggia di Giustinién, pe mézzo do contròllo da Maónn-a, a governâva Scîo nominàndo 'n comisâio e comandàndo e 52 Genuates (famìgge proveniénti da Zêna) che stavân inte l'îzoa; inte 'sti ànni chi, conpréixi tra o 1346 e o 1566, o gh'é stæto 'n grànde svilùppo do comèrcio e l'îzoa a l'ariviâ a 'na grànde prosperitæ.
A Maónn-a de Scîo a finîa e sò ativitæ inte l'ànno 1566, ö sæ quànde i tùrchi, comandæ da l'amiràlio Piyale Pasha, òcupaiàn l'îzoa, ch'a saiâ diretaménte anéssa a l'Inpêro òtomàn. O sultàn o l'avéiva òrganizòu quésta açión pe métte fìn a-o govèrno di Giustinién, dæto che l'îzoa a l'êa de spésso dêuviâ cómme 'n rifùggio pe-i scciâvi in fûga da l'inpêro e pe-i corsæ crestién che minaciâvan i comèrci de l'inpêro tùrco[4].
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ (EN) The Mahona of Chios. The company that ruled an island for more than two hundred years, in sce chioshistory.gr. URL consultòu o 14 seténbre 2021 (archiviòu da l'url òriginâle o 29 arvî 2012).
- ↑ (EN) George Finlay, The history of Greece under Othoman and Venetian domination;, Edinbùrgo, Lóndra, W. Blackwood and sons, 1856, pp. 86-87.
- ↑ (EN) Ernest J King, War at Sea in the Middle Ages and the Renaissance, Boydell Press, 2003, ISBN 0-851-15903-6.
- ↑ (EN) George Finlay, The history of Greece under Othoman and Venetian domination;, Edinbùrgo, Lóndra, W. Blackwood and sons, 1856, p. 89.
Colegaménti estèrni[modìfica | modìfica wikitèsto]
- (EN) Origins of the Joint-Stock Company, in sce szabo.best.vwh.net, 3 màrso 2016. URL consultòu o 14 seténbre 2021 (archiviòu da l'url òriginâle o 3 màrso 2016).
