Batàggia de Scîo (1319)
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
A batàggia de Scîo a l'é stæta 'na batàggia navâle conbatûa a-i 23 de lùggio do 1319 inte ægoe do Mâ Egêo arénte a l'îzoa de Scîo tra 'n'aliànsa de Crestién Latìn, màscime cavaliêri gerozomilitén e, in mezûa ciù contegnûa, zenéixi, cóntra 'na flòtta Tùrca de l'Emirâto di Aidìnidi[1]. Scibén chi-â batàggia a l'é finîa co-ina grànde vitöia pi-â flòtta crestiànn-a, a cresciànsa do poéi di Aidìnidi, che s'êan dæti a-a piratàia da-o moménto do stracòllo da poténsa bizantìnn-a, a l'é stæta arestâ pe pöco ténpo.
Premìsse[modìfica | modìfica wikitèsto]
A-a fìn do sécolo XIII o stracòllo da poténsa bizantìnn-a inte l'Anatòlia de ponénte e into Mâ Egêo, coscì cómme o dezàrmo da flòtta bizantìnn-a do 1284, o l'àiva creòu 'na fàrta de poéi ch'a l'é stæta fîto dêuviâ da-i beylik Tùrchi e da-i pirâti ghazi. Sfrutàndo di mainæ grêghi da región, i Tùrchi àn coscì comensòu a praticâ a piratàia into Mâ Egêo, p'atacâ sorviatùtto i domìnni di Latìn inte îzoe. In particolâ, e incurscioìn di Tùrchi són stæte agiutæ da-a scitoaçión de conflìtto tra e dôe poténse marìtime ciù grénde tra i Latìn, sàiva a dî e Repùbriche de Zêna e de Venéçia[2]. Do 1304 i Tùrchi de Menteşe, e ciù avànti i Aidìnidi, àn pigiòu a çitæ marìtima de Efêzo, co-e îzoe de l'Egêo de levànte che pàivan e pròscime a càzze inte moén di pirâti. Pe sghindâ in fæto do génere, de lóngo inte st'ànno chi i Zenéixi àn conquistòu l'îzoa de Scîo, dónde o Benéito I Zacàia o l'à creòu a sò scignorîa, méntre do 1308 i gerozomilitén àn conquistòu Rödi. Quésti doî sogétti àn coscì pigiòu o ròllo, andæto avànti scìnn-a-o 1329, d'avardâ a región da-i atàcchi di pirâti tùrchi[3].
Batàggia[modìfica | modìfica wikitèsto]
A flòtta di Aidìnidi, sott'a-o comàndo dirétto de l'emîro Mehmed Beg, into méize de lùggio do 1319 a l'é sarpâ da-o pòrto de Efêzo, e a se conponéiva de dêxe galêe e dixéutto bàrchi d'âtro tîpo. A flòtta tùrca a l'é stæta intercetâ, lóngo a còsta de l'îzoa de Scîo, da 'na flòtta di gerozomilitén formâ de vintiquàttro bàrchi e con òtànta cavaliêri a bòrdo, sott'a-o comàndo de l'Albèrto de Schwarzburg, rinforsâ da-o squadrón de 'na galêa e sêi bàrchi d'âtro génere mandòu in sò agiùtto da-o scignôro de Scîo, o Martìn Zacàia. A batàggia a l'é finîa co-ina gràn vitöia da flòtta crestiànn-a, tànto che sôlo sêi bàrchi di Tùrchi són ariêscîi a dâghe de véie e a n'êse caturæ ò mandæ a-o fóndo[2][4].
Consegoénse[modìfica | modìfica wikitèsto]
A vitöia di Crestién a l'à portòu a-a liberaçión de l'îzoa de Lêro, dónde l'êa scciupòu 'na revòlta da popolaçión grêga in favô de l'inperatô bizantìn, e, l'ànno dòppo, gh'é stæto 'n'âtra batòsta pi-â flòtta tùrca ch'a l'àiva çercòu de conquistâ Rödi[5]. O Pàppa Zâne XXII o l'à reconpensòu o Schwarzburg dàndoghe tórna a càrega de gràn precetô de Çìpri, de dónde o l'êa stæto mandòu vîa doî ànni prìmma, e o gh'à promìsso o comàndo de Cöo, into câxo o l'avésse reconquistâ[6].
Segóndo o stòrico Mike Carr, a vitöia de Scîo a l'é stæta bén scignificatîva perché goâgnâ derê iniçiatîva sôlo di gerozomilitén e di Zacàia, sénsa l'arénbo ò di finaçiaménti da âtri stâti latìn, spécce o Stâto Pontifìccio, ch'o l'êa do tùtto préizo da-o progètto de 'n'âtra croxâ inta Tæra Sànta. Sta batàggia chi a l'à però fæto cangiâ e çèrnie stratégiche di stâti latìn, con l'inprinçìpio de descuscioìn in sciâ creaçión de 'na lîga navâle crestiànn-a pe contrastâ i pirâti tùrchi[6].
A tùtte e mainêe, into brêve tèrmine a batòsta patîa a Scîo a no l'à arestòu o crésce do poéi di Aidìnidi. Defæto, no goæi dòppo, i Zacàia àn dovûo lasciâ a sò bâze de Smìrne, in sciâ tærafema, a-o fìggio do Mehmed, l'Umur Beg, che pe vint'ànni o l'à sachezòu e còste do Mâ Egêo, scìnn'a-e coscì dîte croxæ de Smìrne, conbatûe tra o 1343 e o 1351, ch'àn segnòu a fìn da poténsa de l'emirâto Aidìnide[7].
Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]
- ↑ Luttrell, 1975, p. 288
- ↑ 2,0 2,1 İnalcık, 1993, pp. 311-312
- ↑ İnalcık, 1993, p. 313
- ↑ İnalcık, 1993, pp. 313, 315
- ↑ Luttrell, 1975, pp. 288-289
- ↑ 6,0 6,1 Carr, 2013, p. 170
- ↑ İnalcık, 1993, pp. 315-321
Bibliografîa[modìfica | modìfica wikitèsto]
- (EN) Anthony Luttrell, The Hospitallers at Rhodes, 1306-1421, in Kenneth M. Setton, A History of the Crusades, Volume III: The Fourteenth and Fifteenth Centuries, Madison e Lóndra, University of Wisconsin Press, 1975, pp. 278-313, ISBN 0-299-06670-3.
- (EN) Halil İnalcık, The Rise of the Turcoman Maritime Principalities in Anatolia, Byzantium, and the Crusades (PDF), in The Middle East & the Balkans Under the Ottoman Empire: Essays on Economy & Society, Farnham, Indiana University Turkish Studies Department, 1993, pp. 309-341, ISBN 1-878318-04-7 (archiviòu da l'url òriginâle o 24 seténbre 2015).
- (EN) Mike Carr, The Hospitallers of Rhodes and their Alliances against the Turks, in Emanuel Buttigieg e Simon Phillips, Islands and Military Orders, c.1291-c.1798, Farnham, Ashgate, 2013, pp. 167-176, ISBN 1-472-40990-6.
