D'Aste (famïa)

Azónzi colegaménti
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese
Da Wikipedia
AR
 Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese, sècundu a grafia Gastaldi
U stemma da famïa D'Aste[1]

I D'Aste i sun stèti in'impurtante famïa nobile arbenganeṡe, patrissi a Zena e Rumma asscì. Rivài in ta sittè da rivea de punènte vèrsu u XII seculu, i l'han fètu prèstu furtüna, cumissciunandu de impurtanti architetü"e e purtandu di sò membri ae ciü âte careghe religiuse e militari, cu'a sò sc-ciatta che aa fìn a l'è vegnüa a mancà in tu XX seculu.

Sto"ia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Stemma da famïa D'Aste surve u purtà da sò villa de Leca

Prinsippiu[modìfica | modìfica wikitèsto]

A famïa D'Aste a vegne"ea dâ sittè de Asti, dunde au prinsippiu a l'é"a ciamà De Costiglioriis, pé peui cangià u prenumme quandu i sun vegnüi in Arbenga, in t'in moddu ch'u ricurdesse a sò urigine[2]. Dandu amèntu a in'âtra teuria, u pa"entàu antigu u se"ea quellu de Peletta, cu'a famïa che, rivà a Arbenga, a l'ave"ea adutàu quellu de De Costiglioriis D'Ast, peui vegnüu nummà "D'Aste"[3]. A ogni moddu, i D'Aste i sun rivài in ta Ciâna in tu XII seculu[4][5], cunservandu l'antigu stemma de famïa: in leun bleu sciǜ campu d'o"u cun sinque aste russe ch'u u traversan[3][1][6][7][n. 1].

De chi a cumensa a gran furtüna da famïa, ch'a l'ajeva cattàu u sò primmu palassiu in tu quarté arbenganeṡe de San Sci, ciǜ avanti mènsunàu cumme "antiga cà paterna", grassie asscì a de investitü"e cumme, in particulà, quella vescuvì de Tui"an. I D'Aste i sun cusscì vegnüi tantu impurtanti da esse, zà au Registrum du 1420, tra e famïe ciǜ ricche da sittè[8].

Scignu"i de Tui"an[modìfica | modìfica wikitèsto]

In te l'annu 1233, in scangiu de in scitu rènte au fossatum Civitatis Albingane, i D'Aste i l'han utegniu dâ cü"ia e sò tère ch'i l'andajevan a capite Dancio usque ad Petram, se"ea a dì da u câu du Burghettu fin'â Pria. A ogni moddu e prupietè i l'é"a survetüttu in gi"u au burgu de Tui"àn, dunde i D'Aste i l'ajevan di cuntrèti de livèllu cu'i paisài in te tanti sciti. De media sti sciti i l'e"a picenìn, cun ogni masius ch'u l'é"a spartiu tra dui-quattru famïe de cuntadìn[9].

Du 1238 i primmi scignu"i de Tui"àn, u Giaccu e u Bungiuani D'Aste, doppu avé cattàu in scitu rènte a San Zorṡu de Campugeja da i fratti de San Pe"u in Varatèlla in scangiu de quarche teren a Tui"àn, i l'han deciṡu de trasfurmà u sò duminiu tuiranìn in feudu. Stu scistema, cu'a vendia de prupietè pé avele inderré in feudu, u permetteva de strenṡe i ligammi cu'a pupulassiùn e cu'u putere superiure, in te stu caju chi a Geja arbenganeṡe. Cusscì, au 19 de frevà du 1238, i D'Aste i l'han vendüu aa cü"ia tüttu quellu ch'i l'ajevan "dâ geja du câu du Burghettu fin'â Pria e da u Zuu fin'au mà" feu"a de quarche prupietè picenina, pé in tutale de 500 liie[10].

Da u 27 de marsu du quellu annu i D'Aste i vegnan cusscì vassalli du vescu, ch'u i investe de tüttu quellu ch'i l'ajevan vendüu u meṡe passau, cu'ina legge"a prevalensa du Bungiuani in ta spartissiùn di diritti. Pe"ò, zà aa mitè du seculu, i sun scciuppè de ratèle cu'i paisai, ch'i vujevan ciǜ libertè e che, au 17 de setembre du 1250, i l'ajevan creàu ina cumpaggnia cumüna. U Giacumìn D'Aste, fïu du Bungiuani, u decidde dunque de rènde u feudu au vescu, cu'a lotta pé a suvranitè de Tui"àn ch'a passa tra i partii in favù da cü"ia o da cumüna arbenganeṡe[11].

Trejèntu e Quattrusèntu[modìfica | modìfica wikitèsto]

Se da i atti de l'investitü"a de Tui"àn se peu vegghe cumme a famïa a s'é"a zà inricchia, cu'u pagamèntu de l'impurtante summa de 500 liie d'alantu"a, u titulu cu'u quale u l'è mènsunàu u Giaccu, magister, u ne mustra pe"ò a sò estrassiùn sivile e nù feudale[4]. A ogni moddu, i D'Aste i l'han fètu prèstu a rivà aa ciǜ âta magistratü"a arbenganeṡe, cu'u Bènedettu che, du 1366, u l'è stètu vutàu primmu cunsule di Nobili. Delungu in te quelli anni, trèi membri da famïa i sun intrài in te l'urdine de San Giuani de Gerüṡalemme: se"ea a dì u Scimùn du 1310, u Giuani du 1419 e u Gieumu du 1438. In te stu mumèntu a cumensa ina gran pulitica de alleanse cun cèrte tra e famïe ciǜ ricche e rinumae, cumme i Seulla, i Do"ia, i Lengueïa, i Spinu"a, i Prementun, i Lerca"i, i Pa"avijìn, i Barbi e tante âtre[4]. De sti anni chi, i D'Aste i se sun spanteghè a Zena e a Rumma asscì: in ta sittè ligü"e i sun intrài in te l'Albergu di Siga"a mèntre u primmu D'Aste a rivà a Rumma u l'è stètu u Giobatta de Benardu, vèrsu a fìn du XVI seculu[5][12][13]. Gh'é"a asscì ina ramma picenìna ch'a l'é"a andà in Spagna ma a l'è finia cu'a morte du Turellu D'Aste du 1592, cu'e sò sustanse i sun turnè ai D'Aste d'Arbenga[14].

Cu'a sò neuva ricchessa, i D'Aste i l'han cumensàu asscì a cumissciunà nüme"use architetü"e in ti paiṡi dund'i stajevan. In Arbenga, dund'i l'ajevan piàu u dirittu de vutu aa Prepujitü"a - se"ea a dì üna de tre dignitè au capitulu da cattedrale da sittè - in qualitè d'e"edi da famïa Bunanau, i D'Aste i l'han fètu fabricà e sò ope"e ciǜ impurtanti: au XV seculu a remunta a fundassiùn da ricca capela de Santa Marta in ta geja di dumenicai, peui due"à cumme capela de famïa e impia da targhe ch'i cuntavan e sò impreṡe, e de l'artà de San Carlu in ta cattedrale. Delungu in Arbenga, u Vincensu D'Aste u l'ha fètu custruì u cunvèntu de San Fransescu, mèntre u Sarvègu u l'è stètu ün di quattru fundatui du cunvèntu intra moenia de San Calocciu, due strutü"e che au"a i sun quaji spa"ie. Pé e âtre parte, se peu ricurdà l'artà maṡù da geja da Madonna du Ruṡa"iu de Tui"àn, vussciüu da u Fransescu e u Fèipu D'Aste, a capela dedicà aa patruna da famïa in ta geja de San Gieumu de Madrid, cumissciunà da u Turellu D'Aste, e u deré da bajilica de Santa Ma"ia in Stradda Lata a Rumma, pagàu da u Giubatta D'Aste[15][16].

Sinquesèntu e Seisèntu[modìfica | modìfica wikitèsto]

In ti seculi doppu u numme da famïa u l'è vegnüu ancù de ciü rinumau cu'a nomina, au 23 de lüïu du 1552, du Grigheu D'Aste cumme capitanu de galee du Steva e de l'Unurau Grimadi, guvernatù e prinsipe de Munegu. Tra i papèi d'alantu"a, i D'Aste i sun fina mènsunài in t'ina bulla datà 12 mazzu 1570 du Pappa Piu V cumme nobiles et ex principalibus civitatis Albinganæ, tituli pa"eggi a quelli due"ài in ti Brevi pé a famïa mandài da i Düji e da i Prutetui da Repübbrica de Zena[17].

In tu Seisèntu i D'Aste i l'han risevüu de impurtanti investitü"e, cumme a barunia de Acèrnu, dèta au 19 d'agustu du 1619 da u Fèipu III de Spagna au Giubatta D'Aste, patrissiu rumàn da u 9 de dijèmbre du 1596. Pé de ciü u sò cujìn, in Grigheu D'Aste ch'u l'é"a in te l'Urdine Supremu de Cristu, in ti mèjimi anni u l'é"a diventau cunte de Suman mèntre in âtru membru da famïa, u Giuani Tumaju, au 18 de frevà du 1639 u l'ajeva piau l'investitü"a d'ina parte di feudi de Casaneuva, Cuje, Mendaiga e Lengueïa[18].

Tra i âtri D'Aste ch'i l'han utegniu ina carega impurtante i ghe sun u Fransescu du Mau"issiu, assivescu de Otrantu, e u Miché D'Aste, capitanu de ventü"a ch'u l'è mortu au cumandu de sò trüppe in ta bataïa de Buda, au 9 de settèmbre du 1686[19].

Ürtimi seculi[modìfica | modìfica wikitèsto]

Stemma di Ame"u D'Aste Stella

In tu Sèttesèntu a famïa D'Aste, pé a sò ramma ch'a stajeva a Rumma, a l'ha avüu in gran nümèru de religiusi ch'i sun rivài a de careghe impurtanti. Tra sti chi se peu ricurdà u Marsellu D'Aste dâ ramma da famïa ch'a stajeva a Acèrnu, assivescu titulare d'Atene fètu cardinà da u Pappa Innucensu XII u 14 de nuvèmbre du 1699. Pé cuntru, i sò frè Gìn e Grigheu i l'é"a intrài in ti fratti sumaschi, cu'u primmu ch'u l'è diventàu ministru generale de l'urdine e u sècundu ch'u l'é"a u prèvostu da cattedrale de Muntepulcian. Tra i D'Aste rumài d'alantu"a u gh'é"a ancù u Bèppe de Fransescu Bunaventü"a, ch'u l'è stètu protunuta"u apustolicu e prève de camè"a du Pappa Innucensu XI e, sutta au Pappa Sciandru VIII, cummisa"iu de arme e prèscidènte da secca puntificcia[19].

I D'Aste ch'i l'é"a restài in Ligüria, spartii tra Arbenga e Zena, i l'han cuntinuàu a cruvì de impurtanti careghe pübbliche, liganduse cu'ina pulitica de ma"iaggi cumbinài ae grosse famïe di Pa"avijìn, di Lengueïa e di Giustiniai. Tütti du Sèttesèntu i sun peui i D'Aste vutài au Senatu da Repübbrica de Zena, se"ea a dì u Giobatta de Tunellu du 1710, u sò fïu Fransescu Ma"ia du 1739 e u sò nevu Giobatta du 1781[20]. Pe cuntru, in te sti anni a l'è vegnüa a mancà a parte de famïa ch'a stajeva a Rumma, cu'e sò due ramme ch'i sun finie du 1752 e du 1798[16]. Da u seculu doppu se peu aa fìn mènsunà i dui frè Sciandru e Ricu D'Aste Rissi; l'ün cuntrammi"aïu da ma"ina e depütàu e l'âtru aucattu e scindicu d'Arbenga pé quattru otte; carega che, tra i D'Aste, i l'ajevan utegnia in Miché, u Damiàn Marsellu e u Camillu asscì[21]. Mèntre cu'i dui frè a l'è finia a ramma principale da famïa di D'Aste, i Ameru i l'han cunservàu u pa"entàu ancù pé quarche tèmpu, ma"ianduse cu'ina D'Aste Stella e piandune u prenumme pé regiu decrettu. Cusscì, cumme d'antiga tradissiùn, u gh'è stètu in ürtimu ammi"aïu tra i D'Aste, u Marsellu Ame"u D'Aste Stella, e, insemme aa sò sc-ciatta, d'ancoeui a famïa a s'è tostu estinta[22].

Membri rinumài[modìfica | modìfica wikitèsto]

Rescidense[modìfica | modìfica wikitèsto]

Ligü"ia[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Palassiu D'Aste: u l'è stètu u primmu palassiu da famïa, tra i ciǜ impurtantu du centru storicu arbenganeṡe. Ciǜ de in senciu palassiu u l'è furmàu da l'aggregassiùn de nüme"usi edifissi, ch'i furman l'intrègu iṡulàu ch'u cunfina cu'a Stradda de Cavour, u Caruggiu du Fussàu Veràn, a Stradda de Benardu Rissi e u Caruggiu Carènda. A sò parte ciǜ antiga a l'è dita asscì a Cà D'Aste, ch'a peu esse turna spartia in ta Cà D'Aste-Bassu e in ta Cà Fieschi-Rissi, e a remunta au XIV seculu, vegnindu peui slargà ciǜ otte tra u XV e u XVIII seculu. Au centru du palassiu u gh'è asscì in curtì intèrnu e, in scià faccià vèrsu u Caruggiu du Fussau, u se vegghe ancù u prufì de ina tûre ch'a gh'è stèta inglubà[30][31][32][33].
  • Palassiu D'Aste-Rolandi: âtru palassiu da famïa in Arbenga, u se treuva in sciǜ cantu tra a Stradda de Medaïe d'O"u e quella de Cavour. Cumme de âtre custrussiùi du centru, u l'è stètu custruiu taccandu insemme de veggie cà du mediuevu in tu XVI seculu. U l'è in te l'iṡulàu sübitu a punènte de quellu du Palassiu D'Aste, au quale u l'è culegàu da in camminamèntu ch'u passa dèdatu au Caruggiu du Fussàu Veràn[34].
  • Palassiu D'Aste-Arduìn: ditu asscì Cà D'Aste-Arduìn o nummà Palassiu D'Aste, u l'è in palassiu ch'u se treuva in tu quarté arbenganeṡe de San Scì, cu'a sò faccià principale ch'a l'è in scià Stradda de Medaïe d'O"u, l'antigu cardo maximus da sittè rumana. A custrussiùn a l'è u frütu de ina serie d'aggregassiùi de veggie cà de l'Etè de Mézzu, fèta primma du XVIII seculu, ch'i l'han purtàu aa furmassiùn de in palassiu sulu svilüppàu sciǜ trèi ciài. Grassie a in restauru da faccià du 1994, se peu turna vegghe ina parte da ricca decurassiùn a pitü"a ch'a gh'é"a, scibèn che ruinà da u tèmpu e da i travaï fèti pé slargà e intrè e pé dà l'intonacu in scé mü"aïe[35][36].
  • Palassiu D'Aste-Du Carettu: u l'è ün di palassi ciü impurtanti de Tui"àn, situàu in ta parte de punènte du centru storicu lüngu e veggie mü"aïe du burgu. U palassiu u l'è furmàu da diffe"ènti custrussiùi tacchè insemme cu'u passà du tèmpu, tiè sciǜ tra u XIV e u XIX seculu. In tu palassiu tuiranin, du 1566, u gh'è nassciüu u Giuani Battista D'Aste, teolugu e u"atù a Rumma, mèntre, du 1714, a gh'è sustà l'Elisabetta Farnese, muïé du re de Spagna Fèipu V. A ogni moddu, da u XVIII seculu i D'Aste i nu ghe stajevan ciǜ gua"i in ta sò antiga rescidensa tuiranina, rivandu aa fìn a vènde u palassiu ai Du Carettu de Ba"estìn[37][38][39].
  • Villa D'Aste: a l'è ina villa de campagna ch'a se treuva in ta regiùn de Simme de Leca, a l'estremitè vèrsu nord de l'umonima frassiun arbenganeṡe, guaccià sciǜ u stradùn pé Cijan. Tià sciǜ in tu Sinquesèntu, a l'imprinsippiu a l'é"a due"à cumme cà da villeṡṡu e asscì cumme tegnüa dâ famïa Seullìn, cattà da u Nicò D'Aste nummà au 13 de zügnu du 1720. U Damiàn Marsellu D'Aste u l'ha fèta rangià in tu cursu du XVIII seculu e, du 1784, u titulu da capela u l'è stètu cangiàu a Nostra Scignu"a de Miṡe"icordia. A Villa D'Aste a l'è furmà de dui palassi principali e da ina tûre, missi in riga e d'epuca diffe"ènte: quellu vèrsu u mà u l'è u ciü antigu, dètu ch'u remunta aa primma mitè du Sinquesèntu, mèntre a tûre a l'è de pocu ciǜ neuva. U palassiu de munte, da rèmbu aa tûre, u l'è di primmi anni du Seisèntu e u g'ha ina capeletta du XVIII seculu[14][40].

Âtre parte[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • Palassiu Bunaparte: zà Palassiu D'Aste-Rinuccini, u l'è in grande palassiu de Rumma, custruiu au cantu tra Ciassa Venessia e a Stradda du Cursu. Prugettàu da l'architettu Giuani Antoniu De Russi, u l'è stètu tiàu sciǜ tra u 1657 e u 1667 pé vu"é di marcheṡi Bèppe e Bènedettu D'Aste. I D'Aste i l'han cunservàu a prupietè du palassiu fin'au 1760, quand'u l'è passàu a de âtre famïe e peui a-a ma"e du Napuleun, dunde u l'ha piàu u numme d'ancoeui. A strutü"a a se svilüppa sciǜ quattru ciài, cun quellu nobile ch'u l'è au primmu ciàn e cun l'intrà principale in ta faccià, ciǜ cürta, de Ciassa Venessia. Da u tèitu u se leva ina turetta, dund'u gh'è scritu "D'Aste" sciǜ i lati cürti e "Bonaparte" sciǜ quelli lünghi[41][42][43][44].
  • Palassiu D'Aste Sterbini: u l'è in palassiu de Rumma, custruiu in tu stile manierista au cantu tra a Ciassa di Rissi e a Stradda de Munserau. U l'è stètu cumissciunàu da i D'Aste de Rumma vèrsu a fìn du XVII seculu e, cu'a fìn da famïa tra u XVIII e u XIX seculu, u l'è stètu cattàu primma da i Pericoli e peui da i Sterbini[45].
  • Palassiu D'Aste: âtru palassiu rumàn da famïa D'Aste, u se treuva in ta Stradda de Ripetta, in tu riùn du Campu Marsiu. U l'è in palassiu du Seisèntu a trèi ciài, cu'u purtà principale ch'u l'è surmuntàu da in pügiolu reṡṡüu da decurassiùi a furma de leùn, ch'i rimandan au scimbulu da famïa[46][47][48].
  • Villa D'Aste: a l'é"a ina villa aa periferia d'alantu"a de Rumma, custruia in scià riva du Colle Oppiu. A l'è stèta tià sciǜ in tu Sèttesèntu ma, cun l'urbaniṡassiùn di seculi doppu, aa fìn a l'è stèta deruccà e, in t'ina parte di sò teren, u l'è stètu custruiu u cusscì ditu Uspe"à de Donne[49].
  • Villìn Ame"u D'Aste Stella: edifissiu de Rumma situàu in tu riùn Ludovisi, u l'è stètu tiàu sciǜ in tu 1903 pé vu"é de l'ammi"aïu Marsellu Ame"u D'Aste Stella. Palassiu ch'u se svilüppa sciǜ trèi ciài, au de feu"a u l'è decurau, pé u primmu ciàn e ai canti, a bügnau lissciu. Pé intrà in tu curtì du villìn, se passa sutta a in purtà surmuntàu da u stemma da famïa Ame"u D'Aste Stella[50].
  • Palassiu D'Aste: palassiu in ta sittè de Arbàn Lassià, u l'è stètu custruiu in tu Seisèntu[51].

Notte[modìfica | modìfica wikitèsto]

Notte au tèstu
  1. ↑ Pe dabùn, gh'è a testimuniansa de versciùi diffe"ènti du stemma, ch'i cangian pé varietè o nümèru de aste, pé a sò diresiùn e pé u fètu ch'i passan dèdatu o de sutta au leùn[6]
Notte bibliugrafiche
  1. ↑ 1,0 1,1 Crollalanza, 1886, p. 68
  2. ↑ Cottalasso, 1820, p. 175
  3. ↑ 3,0 3,1 Giannattasio, 1988, p. 12
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 AA.VV., 1878, p. 358
  5. ↑ 5,0 5,1 (IT) AA. VV., Amero D'Aste Stella, in Enciclopedia storico-nobiliare italiana, vol. 1, Milàn, Ed. Enciclopedia storico-nobiliare italiana, 1928, pp. 374-375.
  6. ↑ 6,0 6,1 Scorza, 1924, p. 25
  7. ↑ AA.VV., 1878, p. 361
  8. ↑ Giannattasio, 1988, p. 18
  9. ↑ Cennamo, Boccone & Nervi, 1993, p. 39
  10. ↑ Cennamo, Boccone & Nervi, 1993, p. 23
  11. ↑ Cennamo, Boccone & Nervi, 1993, p. 25
  12. ↑ AA.VV., 1907, p. 18
  13. ↑ (IT) Filippo Lancellotti, Pel secondo centenario della cacciata dei Turchi da Buda, 1686-1886, Rumma, Stabilimento tipografico Vicolo della Guardiola, 1886, p. 3.
  14. ↑ 14,0 14,1 (IT) Andrea Leonardi, Le 'ville' del contado di Albenga: note su palazzi e giardini, in Marcello Fagiolo, Italia settentrionale, Il sistema delle residenze nobiliari - Atlante tematico del barocco, vol. 2, Rumma, De Luca Editori D'Arte, 2003, p. 126, ISBN 88-80-16690-5.
  15. ↑ AA.VV., 1878, p. 359
  16. ↑ 16,0 16,1 AA.VV., 1907, p. 19
  17. ↑ AA.VV., 1878, pp. 358-359
  18. ↑ AA.VV., 1878, p. 359
  19. ↑ 19,0 19,1 AA.VV., 1878, p. 360
  20. ↑ Scorza, 1924, p. 24
  21. ↑ AA.VV., 1878, pp. 360-361
  22. ↑ (IT) L. Corrado, Il marchese schivo e silenzioso di Albenga, in sce trucioli.it, 4 frevâ 2016. URL consultòu o 3 màzzo 2023.
  23. ↑ Cottalasso, 1820, pp. 188-189
  24. ↑ Cottalasso, 1820, p. 175
  25. ↑ (IT) Gaspare De Caro, ASTE, Marcello d', in Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 4, Rumma, Treccani, 1962.
  26. ↑ Cottalasso, 1820, pp. 186-187
  27. ↑ (IT) Marcello Amero D'Aste Stella, in sce notes9.senato.it. URL consultòu o 6 màzzo 2023.
  28. ↑ Cottalasso, 1820, p. 185
  29. ↑ (IT) Alessandro D'Aste Ricci, in sce storia.camera.it. URL consultòu o 6 màzzo 2023.
  30. ↑ (IT) Case d'Aste (insediamento area urbana), in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  31. ↑ (IT) Casa D'Aste (Via Bernardo Ricci), in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  32. ↑ (IT) Casa D'Aste (Via Cavour), in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  33. ↑ (IT) Palazzo D'Aste (Via Cavour, 9), in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  34. ↑ (IT) Palazzo D'Aste-Rolandi, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  35. ↑ (IT) Casa D'Aste-Arduini (PDF), in sce srvcarto.regione.liguria.it. URL consultòu o 4 màzzo 2023.
  36. ↑ (IT) Casa D'Aste-Arduini, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  37. ↑ (IT) Franco Gallea e Eugenio Lertora, Toirano e la Val Varatella, Arbenga, F.lli Stalla, 2010.
  38. ↑ (IT) Toirano - Palazzo del Marchese, in sce insiemefacile.provincia.savona.it. URL consultòu o 4 màzzo 2023.
  39. ↑ (IT) Palazzo del Carretto e parco, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 4 màzzo 2023.
  40. ↑ (IT) Villa d'Aste (PDF), in sce srvcarto.regione.liguria.it. URL consultòu o 4 màzzo 2023.
  41. ↑ (IT) Palazzo Bonaparte - Storia, in sce palazzobonaparte.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  42. ↑ (IT) Palazzo Bonaparte - Il Palazzo, in sce palazzobonaparte.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  43. ↑ (IT) Palazzo Bonaparte, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  44. ↑ (IT) Palazzo D'Aste Rinuccini Bonaparte, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  45. ↑ (IT) Palazzo D'Aste Sterbini, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  46. ↑ (IT) Palazzo D'Aste, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  47. ↑ (IT) Palazzo in Via di Ripetta, 141A, in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 6 màzzo 2023.
  48. ↑ (IT) Via di Ripetta, in sce romasegreta.it. URL consultòu o 6 màzzo 2023.
  49. ↑ (IT) Villa D'Aste al Colle Oppio, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  50. ↑ (IT) Villino Amero d'Aste Stella, in sce rerumromanarum.com. URL consultòu o 5 màzzo 2023.
  51. ↑ (IT) Palazzo D'Aste ad Albano, in sce info.roma.it. URL consultòu o 5 màzzo 2023.

Bibliugrafia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Âtri prugetti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Ligammi de feu"a[modìfica | modìfica wikitèsto]

Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=D%27Aste_(famïa)&oldid=245957"